Οι δημογραφικές εξελίξεις
των τελευταίων 30 χρόνων στην Κεντρική Μακεδονία και οι προβλέψεις για
την επόμενη 20ετία δείχνουν ότι ως πληθυσμός γερνάμε και αν δεν κάνουμε
κάτι θα «εξαθλιωθούμε». Γράφει ο Τάσος Τασιούλας
του Τάσου Τασιούλα
Με αφορμή την έναρξη της διαβούλευσης επί του Επιχειρησιακού Προγράμματος Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας 2015-2019 περιμένω από όλους τους φορείς, ακόμη και μεμονωμένους πολίτες, οι οποίοι έχουν απόψεις επί συγκεκριμένων θεμάτων, να συμμετάσχουν σε αυτό το δημόσιο
διάλογο για το βραχυπρόθεσμο μέλλον του τόπου μας.
Το σχέδιο που παρουσιάστηκε την προηγούμενη εβδομάδα μπορεί να εμπλουτιστεί από προτάσεις, πέρα από την όποια κριτική μπορεί κάποιος να κάνει, και να είμαστε όλοι συμμέτοχοι στο βαθμό που μας αναλογεί στη διαμόρφωση της αναπτυξιακής πορείας που θα ακολουθήσει όλη τη Κεντρική Μακεδονία, ο άμεσος περίγυρός μας.
Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα όμως αποτελεί και μια αποτύπωση των δεδομένων της Κεντρικής Μακεδονίας, τα οποία συνήθως νομίζουμε ότι γνωρίζουμε, αλλά τα στελέχη που δούλεψαν για να τα συγκεντρώσουν δίνουν την επίσημη εικόνα κι αυτή πολλές φορές κρύβει… εκπλήξεις.
Μένω μόνο στο ζήτημα του δημογραφικού, όπως περιγράφεται στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα.
Τα προηγούμενα 30 χρόνια ο πληθυσμός της Κεντρικής Μακεδονίας αυξήθηκε με πολύ μεγαλύτερους ρυθμούς από το μέσο όρο της χώρας. Η αύξηση του πληθυσμού πανελλαδικά από την απογραφή του 1981 μέχρι την απογραφή του 2011 ήταν 11,05%, όμως στις επτά περιφερειακές ενότητες της Κεντρικής Μακεδονίας το ποσοστό έφτασε στο 17,53%.
Πλέον, στην περιφέρεια επισήμως ζουν 1.882.108 κάτοικοι, εκ των οποίων περισσότεροι από τους μισούς στην περιφερειακή ενότητα Θεσσαλονίκης, όπου ο πληθυσμός είναι 1.110.551 άτομα. Δεύτερη σε πληθυσμό περιοχή είναι οι Σέρρες με 176.430 κατοίκους και ακολουθούν η Ημαθία με 140.611, η Πέλλα με 139.680, η Πιερία με 126.698, η Χαλκιδική με 107.719 και το Κιλκίς με 80.419.
Μείωση σε απόλυτους αριθμούς όμως εμφανίζουν δυο νομοί, οι οποίοι έχουν την εντονότερη γεωργική δραστηριότητα, κάτι που αποδεικνύει ότι οι πολίτες δε στράφηκαν στην καλλιέργεια της γης μαζικά, όπως θέλαμε να πιστεύουμε. Οι δυο αυτοί νομοί είναι οι Σέρρες και το Κιλκίς. Χαλκιδική, Θεσσαλονίκη και Πιερία εμφανίζουν τα μεγαλύτερα ποσοστά πληθυσμιακής αύξησης, με 36,29%, 27,42% και 18,57% αντιστοίχως. Οι μελετητές παρατηρούν ότι η αύξηση αυτή, εφόσον συνδεθεί με τους παραγωγικούς τομείς δείχνει ότι υπήρξε στροφή του κόσμου στον τουρισμό… Στην Ημαθία ο πληθυσμός αυξήθηκε κατά 5,13%, στο Κιλκίς μειώθηκε κατά 1,4%, στην Πέλλα αυξήθηκε κατά 5,51% και στις Σέρρες η μείωση έφτασε στο πολύ υψηλό 10,1%.
Αν την τριακονταετία την περιορίσουμε σε δεκαετία, τότε σε όλη την περιφέρεια παρατηρείται αξιοσημείωτη σταθερότητα πληθυσμιακών μεγεθών (αύξηση του πληθυσμού κατά 0,54%).
Ωστόσο, καταγράφονται μεγάλες μεταβολές ανά περιφερειακή ενότητα, γεγονός που καταδεικνύει σημαντικές ενδοπεριφερειακές μετακινήσεις πληθυσμών. Στη Θεσσαλονίκη, που πλέον αντιπροσωπεύει το 59,01% του πληθυσμού της Κεντρικής Μακεδονίας (από 56,51% το 2001) ο πληθυσμός την τελευταία δεκαετία αυξήθηκε κατά 4,98%. Αντιθέτως, ο πληθυσμός των Σερρών μεταξύ 2001 και 2011 μειώθηκε κατά 12,19%, της Ημαθίας κατά 2,09%, της Πέλλας κατά 4,2%, της Πιερίας κατά 2,42% και του Κιλκίς κατά 9,7%. Στη μόνη περιφερειακή ενότητα που παρατηρήθηκε επίσης αύξηση του πληθυσμού στη δεκαετία είναι στη Χαλκιδική με 2,69%.
Πολύ σημαντικές όμως είναι και οι προβλέψεις για τις δημογραφικές εξελίξεις την επόμενη εικοσαετία (ως το 2031). Σύμφωνα πάντως με τη μελέτη του υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής για το χωροταξικό της Κεντρικής Μακεδονίας, οι δημογραφικές εξελίξεις μέχρι το 2021 θα είναι αρνητικές, καθώς βλέπουν αφενός μείωση της πληθυσμιακής δύναμης λόγω μεταναστευτικών ροών εξαιτίας της κρίσης, δηλαδή μείωση των μεταναστών από χώρες του εξωτερικού προς την Κεντρική Μακεδονία, αφετέρου αύξηση των μεταναστευτικών εκροών από την Κεντρική Μακεδονία προς το εξωτερικό.
Επίσης, στην ίδια μελέτη τονίζεται ότι διαφαίνεται στην Κεντρική Μακεδονία να δημιουργούνται δυο ζώνες, η βόρεια, όπου προβλέπεται πληθυσμιακή συρρίκνωση και η νότια, όπου προβλέπεται πληθυσμιακή αύξηση.
Βάσει των επιστημονικών μοντέλων πρόβλεψης που χρησιμοποιήθηκαν όμως για το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα, αυτή η αρνητική εικόνα δεν επιβεβαιώνεται. Αντιθέτως, προβλέπεται σταθερότητα και ισχνή έστω αύξηση του πληθυσμού.
Επί της ουσίας αλλαγή στο συνολικό πληθυσμό δεν προβλέπεται (αύξηση 0,1% ως το 2021 και 0,2% ως το 2031). Ο συνολικός πληθυσμός της Κεντρικής Μακεδονίας υπολογίζεται το 2021 να φτάσει στους 1.883.991 κατοίκους και το 2031 στους 1.885.876.
Για το 2021 η Θεσσαλονίκη αναμένεται να αριθμεί 1.111.662 κατοίκους, οι Σέρρες 176.607, η Ημαθία 140.752, η Πέλλα 139.820, η Πιερία 126.825, η Χαλκιδική 107.827 και το Κιλκίς 80.499.
Για το 2031 η Θεσσαλονίκη αναμένεται να αριθμεί 1.112.774 κατοίκους, οι Σέρρες 176.783, η Ημαθία 140.892, η Πέλλα 139.960, η Πιερία 126.952, η Χαλκιδική 107.935 και το Κιλκίς 80.580.
Όπως και να έχει, είτε με μείωση, είτε με σταθερά πληθυσμιακά μεγέθη, το δημογραφικό πρόβλημα στην Κεντρική Μακεδονία είναι υπαρκτό. Όπως παρατηρούν οι μελετητές, «η επικρατούσα δημογραφική τάση της επιτάχυνσης της πληθυσμιακής γήρανσης έχει ως συνέπεια την αυξανόμενη επιβάρυνση των τοπικών υποδομών υγείας και κοινωνικής μέριμνας ηλικιωμένων, ειδικά σε μία περίοδο που περικόπτονται αδιάκριτα και βάναυσα οι κοινωνικές παροχές».
Αυτή η εικόνα αποτελεί βόμβα στα θεμέλια του κράτους και πρέπει ληφθεί υπόψη στον όποιο αναπτυξιακό σχεδιασμό για τα επόμενα χρόνια, αλλιώς θα μετατραπούμε σε μια περιοχή ηλικιωμένων και μάλιστα χωρίς καν τις στοιχειώδεις παροχές, δηλαδή εξαθλιωμένων.
Με αφορμή την έναρξη της διαβούλευσης επί του Επιχειρησιακού Προγράμματος Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας 2015-2019 περιμένω από όλους τους φορείς, ακόμη και μεμονωμένους πολίτες, οι οποίοι έχουν απόψεις επί συγκεκριμένων θεμάτων, να συμμετάσχουν σε αυτό το δημόσιο
διάλογο για το βραχυπρόθεσμο μέλλον του τόπου μας.
Το σχέδιο που παρουσιάστηκε την προηγούμενη εβδομάδα μπορεί να εμπλουτιστεί από προτάσεις, πέρα από την όποια κριτική μπορεί κάποιος να κάνει, και να είμαστε όλοι συμμέτοχοι στο βαθμό που μας αναλογεί στη διαμόρφωση της αναπτυξιακής πορείας που θα ακολουθήσει όλη τη Κεντρική Μακεδονία, ο άμεσος περίγυρός μας.
Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα όμως αποτελεί και μια αποτύπωση των δεδομένων της Κεντρικής Μακεδονίας, τα οποία συνήθως νομίζουμε ότι γνωρίζουμε, αλλά τα στελέχη που δούλεψαν για να τα συγκεντρώσουν δίνουν την επίσημη εικόνα κι αυτή πολλές φορές κρύβει… εκπλήξεις.
Μένω μόνο στο ζήτημα του δημογραφικού, όπως περιγράφεται στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα.
Τα προηγούμενα 30 χρόνια ο πληθυσμός της Κεντρικής Μακεδονίας αυξήθηκε με πολύ μεγαλύτερους ρυθμούς από το μέσο όρο της χώρας. Η αύξηση του πληθυσμού πανελλαδικά από την απογραφή του 1981 μέχρι την απογραφή του 2011 ήταν 11,05%, όμως στις επτά περιφερειακές ενότητες της Κεντρικής Μακεδονίας το ποσοστό έφτασε στο 17,53%.
Πλέον, στην περιφέρεια επισήμως ζουν 1.882.108 κάτοικοι, εκ των οποίων περισσότεροι από τους μισούς στην περιφερειακή ενότητα Θεσσαλονίκης, όπου ο πληθυσμός είναι 1.110.551 άτομα. Δεύτερη σε πληθυσμό περιοχή είναι οι Σέρρες με 176.430 κατοίκους και ακολουθούν η Ημαθία με 140.611, η Πέλλα με 139.680, η Πιερία με 126.698, η Χαλκιδική με 107.719 και το Κιλκίς με 80.419.
Μείωση σε απόλυτους αριθμούς όμως εμφανίζουν δυο νομοί, οι οποίοι έχουν την εντονότερη γεωργική δραστηριότητα, κάτι που αποδεικνύει ότι οι πολίτες δε στράφηκαν στην καλλιέργεια της γης μαζικά, όπως θέλαμε να πιστεύουμε. Οι δυο αυτοί νομοί είναι οι Σέρρες και το Κιλκίς. Χαλκιδική, Θεσσαλονίκη και Πιερία εμφανίζουν τα μεγαλύτερα ποσοστά πληθυσμιακής αύξησης, με 36,29%, 27,42% και 18,57% αντιστοίχως. Οι μελετητές παρατηρούν ότι η αύξηση αυτή, εφόσον συνδεθεί με τους παραγωγικούς τομείς δείχνει ότι υπήρξε στροφή του κόσμου στον τουρισμό… Στην Ημαθία ο πληθυσμός αυξήθηκε κατά 5,13%, στο Κιλκίς μειώθηκε κατά 1,4%, στην Πέλλα αυξήθηκε κατά 5,51% και στις Σέρρες η μείωση έφτασε στο πολύ υψηλό 10,1%.
Αν την τριακονταετία την περιορίσουμε σε δεκαετία, τότε σε όλη την περιφέρεια παρατηρείται αξιοσημείωτη σταθερότητα πληθυσμιακών μεγεθών (αύξηση του πληθυσμού κατά 0,54%).
Ωστόσο, καταγράφονται μεγάλες μεταβολές ανά περιφερειακή ενότητα, γεγονός που καταδεικνύει σημαντικές ενδοπεριφερειακές μετακινήσεις πληθυσμών. Στη Θεσσαλονίκη, που πλέον αντιπροσωπεύει το 59,01% του πληθυσμού της Κεντρικής Μακεδονίας (από 56,51% το 2001) ο πληθυσμός την τελευταία δεκαετία αυξήθηκε κατά 4,98%. Αντιθέτως, ο πληθυσμός των Σερρών μεταξύ 2001 και 2011 μειώθηκε κατά 12,19%, της Ημαθίας κατά 2,09%, της Πέλλας κατά 4,2%, της Πιερίας κατά 2,42% και του Κιλκίς κατά 9,7%. Στη μόνη περιφερειακή ενότητα που παρατηρήθηκε επίσης αύξηση του πληθυσμού στη δεκαετία είναι στη Χαλκιδική με 2,69%.
Πολύ σημαντικές όμως είναι και οι προβλέψεις για τις δημογραφικές εξελίξεις την επόμενη εικοσαετία (ως το 2031). Σύμφωνα πάντως με τη μελέτη του υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής για το χωροταξικό της Κεντρικής Μακεδονίας, οι δημογραφικές εξελίξεις μέχρι το 2021 θα είναι αρνητικές, καθώς βλέπουν αφενός μείωση της πληθυσμιακής δύναμης λόγω μεταναστευτικών ροών εξαιτίας της κρίσης, δηλαδή μείωση των μεταναστών από χώρες του εξωτερικού προς την Κεντρική Μακεδονία, αφετέρου αύξηση των μεταναστευτικών εκροών από την Κεντρική Μακεδονία προς το εξωτερικό.
Επίσης, στην ίδια μελέτη τονίζεται ότι διαφαίνεται στην Κεντρική Μακεδονία να δημιουργούνται δυο ζώνες, η βόρεια, όπου προβλέπεται πληθυσμιακή συρρίκνωση και η νότια, όπου προβλέπεται πληθυσμιακή αύξηση.
Βάσει των επιστημονικών μοντέλων πρόβλεψης που χρησιμοποιήθηκαν όμως για το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα, αυτή η αρνητική εικόνα δεν επιβεβαιώνεται. Αντιθέτως, προβλέπεται σταθερότητα και ισχνή έστω αύξηση του πληθυσμού.
Επί της ουσίας αλλαγή στο συνολικό πληθυσμό δεν προβλέπεται (αύξηση 0,1% ως το 2021 και 0,2% ως το 2031). Ο συνολικός πληθυσμός της Κεντρικής Μακεδονίας υπολογίζεται το 2021 να φτάσει στους 1.883.991 κατοίκους και το 2031 στους 1.885.876.
Για το 2021 η Θεσσαλονίκη αναμένεται να αριθμεί 1.111.662 κατοίκους, οι Σέρρες 176.607, η Ημαθία 140.752, η Πέλλα 139.820, η Πιερία 126.825, η Χαλκιδική 107.827 και το Κιλκίς 80.499.
Για το 2031 η Θεσσαλονίκη αναμένεται να αριθμεί 1.112.774 κατοίκους, οι Σέρρες 176.783, η Ημαθία 140.892, η Πέλλα 139.960, η Πιερία 126.952, η Χαλκιδική 107.935 και το Κιλκίς 80.580.
Όπως και να έχει, είτε με μείωση, είτε με σταθερά πληθυσμιακά μεγέθη, το δημογραφικό πρόβλημα στην Κεντρική Μακεδονία είναι υπαρκτό. Όπως παρατηρούν οι μελετητές, «η επικρατούσα δημογραφική τάση της επιτάχυνσης της πληθυσμιακής γήρανσης έχει ως συνέπεια την αυξανόμενη επιβάρυνση των τοπικών υποδομών υγείας και κοινωνικής μέριμνας ηλικιωμένων, ειδικά σε μία περίοδο που περικόπτονται αδιάκριτα και βάναυσα οι κοινωνικές παροχές».
Αυτή η εικόνα αποτελεί βόμβα στα θεμέλια του κράτους και πρέπει ληφθεί υπόψη στον όποιο αναπτυξιακό σχεδιασμό για τα επόμενα χρόνια, αλλιώς θα μετατραπούμε σε μια περιοχή ηλικιωμένων και μάλιστα χωρίς καν τις στοιχειώδεις παροχές, δηλαδή εξαθλιωμένων.