Αρχοντία Κάτσουρα
Τέτοιες μέρες τα χρόνια τα παλιά, μαζί με τις προετοιμασίες για τις γιορτές του δωδεκαημέρου, δηλαδή γλυκά, φαγητά, δώρα, πίτες και αγορές για «το καλό», ο κόσμος λάμβανε και μέτρα πρόληψης και ασφάλειας για τα πνεύματα που έκαναν την εμφάνισή τους μαζί με τις γιορτές: τους καλικάντζαρους.
Εκείνα τα άτακτα, ή και κακόβουλα, πλάσματα ξετρύπωναν από τα έγκατα της γης για να «πειράξουν» τους ανθρώπους και να τους ανακατέψουν τα σπίτια, αφήνοντας για λίγο το μεγάλο πριόνι με το οποίο προσπαθούσαν να κόψουν το δέντρο της ζωής που κρατά τον κόσμο όρθιο και να φέρουν την καταστροφή.
Ετσι τα τζάκια έμεναν ολημερίς κι ολονυχτίς αναμμένα για να εμποδίσουν τα κακάσχημα και δόλια δαιμόνια να μπουν στο σπίτι, αγιάζονταν τα σπίτια, διαβάζονταν ευχές και προσευχές, χρησιμοποιούνταν λέξεις «μαγικές», κρεμιούνταν φυλαχτά στις πόρτες –τέλος πάντων οι άνθρωποι λάμβαναν τα μέτρα τους για να προφυλαχτούν από το κακό.
Και με το άγιασμα των νερών τα Θεοφάνια, οι καλικάντζαροι γύριζαν στην τρύπα τους, ξαναπιάνοντας το πριόνι και αφήνοντας τους ανθρώπους ήσυχους έως τα επόμενα Χριστούγεννα.
Γύρισαν τα χρόνια, όμως. Τώρα που ξέρουμε πολλά και έχουμε περισσότερα από τους παλιούς, που τα σπίτια μας έχουν πόρτες ασφαλείας και τα τζάκια μας τάμπερ, που δεν κάνουμε και τόσες προσευχές, οι καλικάντζαροι δεν μας θυμούνται πια. Ούτε εμείς τους θυμόμαστε.
Αλλωστε, πώς να μας φοβίσουν εμάς εκείνα τα κακοφτιαγμένα κι αξιολύπητα πλάσματα, που δεν μπορούν τελικά να κάνουν και πολλά; Ούτε ένα δέντρο δεν μπορούν να κόψουν. Επιπλέον, οι επιστήμονες απέδειξαν ότι ο κόσμος δεν στηρίζεται σε κανένα δέντρο και πως τα ξόρκια μόνο ψυχολογική δύναμη έχουν –μάγια δεν υπάρχουν.
Επειτα δεν χρειάζεται να περιμένουμε τους καλικάντζαρους να ανακατέψουν τον κόσμο μας, ούτε να τον καταστρέψουν. Το κάνουμε μόνοι μας και πιο αποτελεσματικά. Ολόκληρο τον χρόνο, κάθε χρόνο, αιώνες τώρα.
Αποψιλώνουμε δάση για να επεκτείνουμε την καλλιεργήσιμη γη ή για να εξορύξουμε πολύτιμα μέταλλα και άλλα στοιχεία. Μολύνουμε την ατμόσφαιρα και καταστρέφουμε κάθε άλλη μορφή ζωής, φυτική ή ζωική. Γιατί είμαστε οι έξυπνοι και ισχυροί της τροφικής αλυσίδας, έχουμε τα μέσα να το κάνουμε –και ποιος θα μας εμποδίσει άλλωστε;
Και στην πλειονότητά μας εκλέγουμε και τους ηγέτες που μας ταιριάζουν: αυτούς που συχνά κρυμμένοι πίσω από μεγάλες ιδέες –το «να κάνουμε την Αμερική σπουδαία ξανά» είναι μια τέτοια μεγάλη ιδέα– εκπροσωπούν ό,τι χειρότερο έχει να επιδείξει η ανθρωπότητα: τη βία, το μίσος, τη μισαλλοδοξία, την ανισότητα, την εκμετάλλευση, τον ρατσισμό, την απανθρωπιά.
Και είναι τόσοι πολλοί αυτού του είδους οι –εκλεγμένοι- ηγέτες, που δεν χρειαζόμαστε τους καλικάντζαρους για να φοβηθούμε για το μέλλον της γης και της ζωής μας. Οταν καθένας από τους θρασύδειλους αυτούς ανθρώπους χρησιμοποιεί την εξουσία του για να αυξήσει την ισχύ και τον πλούτο τον δικό του και των ομοίων του αδιαφορώντας για το σύνολο, όταν καλλιεργεί ακόμη και ένοπλες συρράξεις –αλλά μακριά από την αυλή του– για να πουλήσει όπλα, όταν έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει ακόμη και πυρηνική καταστροφή σχεδόν για ένα πείσμα, τότε τα καλικαντζαράκια του δωδεκαημέρου φαντάζουν πολύ χαριτωμένα. Παραμυθάκι για να τρώνε το φαΐ τους τα ανόρεχτα παιδάκια.
Κι ύστερα, αν ψάξει κανείς στη λαογραφία, μαθαίνει ότι ο μύθος των καλικάντζαρων ίσως να πηγαίνει πίσω στα βυζαντινά χρόνια. Τότε, το δωδεκαήμερο, όταν οι άνθρωποι γλεντούσαν και διασκέδαζαν, πήγαιναν στα σπίτια μασκαρεμένοι ζητώντας φιλέματα και δώρα, με την «απειλή» να κάνουν ζημιές κι ανακατέματα.
Αλλά οι μεγάλοι καλικάντζαροι δεν κατευνάζονται με γλυκά, ποτά και τραγούδια, ούτε με συμβολικά δώρα. Δεν μοιάζουν καν με τα δαιμόνια του μύθου, ώστε αν τους δεις να τους συλλάβεις και να τους βάλεις να μετρήσουν τις τρύπες από το κόσκινο, όπως προτάσσει η παράδοση. Είναι κάποιοι στην όψη σαν κι εμάς, ίσως να είμαστε κι εμείς οι ίδιοι.
Πηγή: efsyn.gr
Η Σφήκα: Επιλογές
Εκείνα τα άτακτα, ή και κακόβουλα, πλάσματα ξετρύπωναν από τα έγκατα της γης για να «πειράξουν» τους ανθρώπους και να τους ανακατέψουν τα σπίτια, αφήνοντας για λίγο το μεγάλο πριόνι με το οποίο προσπαθούσαν να κόψουν το δέντρο της ζωής που κρατά τον κόσμο όρθιο και να φέρουν την καταστροφή.
Ετσι τα τζάκια έμεναν ολημερίς κι ολονυχτίς αναμμένα για να εμποδίσουν τα κακάσχημα και δόλια δαιμόνια να μπουν στο σπίτι, αγιάζονταν τα σπίτια, διαβάζονταν ευχές και προσευχές, χρησιμοποιούνταν λέξεις «μαγικές», κρεμιούνταν φυλαχτά στις πόρτες –τέλος πάντων οι άνθρωποι λάμβαναν τα μέτρα τους για να προφυλαχτούν από το κακό.
Και με το άγιασμα των νερών τα Θεοφάνια, οι καλικάντζαροι γύριζαν στην τρύπα τους, ξαναπιάνοντας το πριόνι και αφήνοντας τους ανθρώπους ήσυχους έως τα επόμενα Χριστούγεννα.
Γύρισαν τα χρόνια, όμως. Τώρα που ξέρουμε πολλά και έχουμε περισσότερα από τους παλιούς, που τα σπίτια μας έχουν πόρτες ασφαλείας και τα τζάκια μας τάμπερ, που δεν κάνουμε και τόσες προσευχές, οι καλικάντζαροι δεν μας θυμούνται πια. Ούτε εμείς τους θυμόμαστε.
Αλλωστε, πώς να μας φοβίσουν εμάς εκείνα τα κακοφτιαγμένα κι αξιολύπητα πλάσματα, που δεν μπορούν τελικά να κάνουν και πολλά; Ούτε ένα δέντρο δεν μπορούν να κόψουν. Επιπλέον, οι επιστήμονες απέδειξαν ότι ο κόσμος δεν στηρίζεται σε κανένα δέντρο και πως τα ξόρκια μόνο ψυχολογική δύναμη έχουν –μάγια δεν υπάρχουν.
Επειτα δεν χρειάζεται να περιμένουμε τους καλικάντζαρους να ανακατέψουν τον κόσμο μας, ούτε να τον καταστρέψουν. Το κάνουμε μόνοι μας και πιο αποτελεσματικά. Ολόκληρο τον χρόνο, κάθε χρόνο, αιώνες τώρα.
Αποψιλώνουμε δάση για να επεκτείνουμε την καλλιεργήσιμη γη ή για να εξορύξουμε πολύτιμα μέταλλα και άλλα στοιχεία. Μολύνουμε την ατμόσφαιρα και καταστρέφουμε κάθε άλλη μορφή ζωής, φυτική ή ζωική. Γιατί είμαστε οι έξυπνοι και ισχυροί της τροφικής αλυσίδας, έχουμε τα μέσα να το κάνουμε –και ποιος θα μας εμποδίσει άλλωστε;
Και στην πλειονότητά μας εκλέγουμε και τους ηγέτες που μας ταιριάζουν: αυτούς που συχνά κρυμμένοι πίσω από μεγάλες ιδέες –το «να κάνουμε την Αμερική σπουδαία ξανά» είναι μια τέτοια μεγάλη ιδέα– εκπροσωπούν ό,τι χειρότερο έχει να επιδείξει η ανθρωπότητα: τη βία, το μίσος, τη μισαλλοδοξία, την ανισότητα, την εκμετάλλευση, τον ρατσισμό, την απανθρωπιά.
Και είναι τόσοι πολλοί αυτού του είδους οι –εκλεγμένοι- ηγέτες, που δεν χρειαζόμαστε τους καλικάντζαρους για να φοβηθούμε για το μέλλον της γης και της ζωής μας. Οταν καθένας από τους θρασύδειλους αυτούς ανθρώπους χρησιμοποιεί την εξουσία του για να αυξήσει την ισχύ και τον πλούτο τον δικό του και των ομοίων του αδιαφορώντας για το σύνολο, όταν καλλιεργεί ακόμη και ένοπλες συρράξεις –αλλά μακριά από την αυλή του– για να πουλήσει όπλα, όταν έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει ακόμη και πυρηνική καταστροφή σχεδόν για ένα πείσμα, τότε τα καλικαντζαράκια του δωδεκαημέρου φαντάζουν πολύ χαριτωμένα. Παραμυθάκι για να τρώνε το φαΐ τους τα ανόρεχτα παιδάκια.
Κι ύστερα, αν ψάξει κανείς στη λαογραφία, μαθαίνει ότι ο μύθος των καλικάντζαρων ίσως να πηγαίνει πίσω στα βυζαντινά χρόνια. Τότε, το δωδεκαήμερο, όταν οι άνθρωποι γλεντούσαν και διασκέδαζαν, πήγαιναν στα σπίτια μασκαρεμένοι ζητώντας φιλέματα και δώρα, με την «απειλή» να κάνουν ζημιές κι ανακατέματα.
Αλλά οι μεγάλοι καλικάντζαροι δεν κατευνάζονται με γλυκά, ποτά και τραγούδια, ούτε με συμβολικά δώρα. Δεν μοιάζουν καν με τα δαιμόνια του μύθου, ώστε αν τους δεις να τους συλλάβεις και να τους βάλεις να μετρήσουν τις τρύπες από το κόσκινο, όπως προτάσσει η παράδοση. Είναι κάποιοι στην όψη σαν κι εμάς, ίσως να είμαστε κι εμείς οι ίδιοι.
Πηγή: efsyn.gr
Η Σφήκα: Επιλογές