Κυριακή, Δεκεμβρίου 24

Το έλλειμμα αληθινής γνώσης

Vassilis Viliardos
Γνώση, πραγματική γνώση, σημαίνει δύναμη κατά τον Σπινόζα. Δυστυχώς όμως, οι περισσότεροι άνθρωποι στηριζόμαστε σε μία εσφαλμένη ερμηνεία της γνώσης - επειδή αγνοούμε πως γνωρίζουμε τότε μόνο αληθινά ένα θέμα, μία κατάσταση ή ένα αντικείμενο, όταν ξέρουμε πώς να το χειριζόμαστε, πώς να αντιδρούμε απέναντι του, καθώς επίσης πώς να δρούμε χάρη σε αυτό. Απλούστερα, η πραγματική γνώση δεν συνοδεύεται από ένα αφηρημένο δέος για τα πράγματα, ανεξάρτητα από τις ανάγκες μας - αλλά τα συλλαμβάνει πάντοτε σε σχέση με τον εαυτό μας
και με τις ανάγκες μας. Ουσιαστικά λοιπόν διαθέτουμε μόνο εκείνη τη γνώση, την οποία μπορούμε να χρησιμοποιούμε για την επίλυση των προβλημάτων μας - καμία άλλη. Επομένως, όταν κάνουμε λάθη, σημαίνει ότι έχουμε άγνοια - αφού η θεωρητική γνώση ενός αντικειμένου είναι ουσιαστικά ανύπαρκτη, εάν δεν μεταφράζεται σε πράξη.
Το βασικό ζητούμενο τώρα από τη γνώση είναι να μας κάνει δραστήριους, ενεργητικούς και δυναμικούς - να μας υποκινεί δηλαδή προς μία συγκεκριμένη κατεύθυνση, προς ένα στόχο, δημιουργώντας τις κατάλληλες προϋποθέσεις επίτευξης του. Στα πλαίσια αυτά, κρίνοντας από την απογοήτευση της ελληνικής κοινωνίας, από τη μη δραστηριοποίηση της, από τον ύπνο της, αυτό που της λείπει δεν είναι τόσο παιδεία, όσο η γνώση - ποιά είναι δηλαδή τα προβλήματα της χώρας και πώς θα μπορούσαν ρεαλιστικά να επιλυθούν.
Με βάση τα παραπάνω, για να μπορέσει ένα κράτος, μία κοινωνία ως σύνολο να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά μία μεγάλη οικονομική κρίση, οφείλει εν πρώτοις να αποκτήσει μία ολοκληρωμένη εικόνα της – αφού διαφορετικά δεν έχει τη δυνατότητα να ξεφύγει από την παθητικότητα, στην οποία έχει βυθιστεί, χάνοντας εντελώς την ενεργητικότητα της. Η εικόνα αυτή πρέπει να είναι σαφής, λεπτομερής, αντικειμενική και ρεαλιστική - επειδή, στην αντίθετη περίπτωση, είναι αδύνατον να «παράγει» εκείνη τη γνώση, η οποία να επιτρέπει το σωστό χειρισμό του προβλήματος, με στόχο τη ριζική επίλυση του.
Με απλά λόγια, η επίλυση ενός προβλήματος προϋποθέτει τον ακριβή ορισμό του - χωρίς τον οποίο δεν είναι δυνατόν να περιμένει κανείς ένα ορθολογικό αποτέλεσμα. Εάν λοιπόν η πολιτική μίας χώρας, τα ΜΜΕ ή ο πνευματικός κόσμος της δεν έχουν τη δυνατότητα ή δεν θέλουν να προσφέρουν αυτή τη γνώση επειδή εξυπηρετούν ίσως εντελώς διαφορετικά συμφέροντα, τα οποία δεν επιθυμούν κάτι τέτοιο, τότε η κοινωνία είναι καταδικασμένη - ακόμη και αν πρόκειται για ένα πάμπλουτο, πολλαπλά προικισμένο κράτος, όπως η Ελλάδα, το οποίο θα μπορούσε να λύσει σε χρόνο μηδέν όλα του τα προβλήματα. Θα μπορούσε εδώ να ισχυρισθεί κανείς πως μετά από οκτώ χρόνια κρίσης έχουμε γνώση. Θα ήταν όμως λάθος. Απλά έχουμε ακούσει διάφορες απόψεις, όπως τη δική μου σχετικά με τα αίτια της κρίσης, τις ευθύνες μας, τη σημερινή μας κατάσταση και τη μοναδική λύση, χωρίς να πεισθούμε ή να μη θέλουμε να πεισθούμε από καμία - αφού διαφορετικά θα είχαμε ενεργήσει ανάλογα, χωρίς τη βοήθεια κανενός «προικισμένου» ηγέτη.