Δύσκολα μπορεί κανείς να αμφισβητήσει ότι ο εθνικισμός έχει γιγαντωθεί εντός του 2017.
Κατά συνέπεια, οι πολιτικοί αναλυτές δεν μπορεί παρά να είναι απαισιόδοξοι για το τι επιφυλάσσουν οι εκλογικές αναμετρήσεις του 2018. Παρά το κίνημα Μακρόν και το νέο όραμα για την Ευρώπη που δεν φαίνεται ιδιαίτερα ελκυστικό σε αρκετές χώρες της ΕΕ, οι ακροδεξιές δυνάμεις διατηρούν τα ποσοστά τους και σε πολλές περιπτώσεις αποτελούν «ρυθμιστή» του πολιτικού σκηνικού της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τρανταχτό παράδειγμα, ο σχηματισμός κυβέρνησης στην Αυστρία από τον Σεμπάστιαν Κούρτς και το ακροδεξιό κόμμα. Η ΕΕ, όπως άλλωστε δήλωσε ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, δεν έχει πρόβλημα «να κάνει τα στραβά μάτια», από τη στιγμή που θεωρείται δεδομένη η «φιλοευρωπαϊκή» πορεία της χώρας.
Επιπλέον, μπορεί τα ακροδεξιά κόμματα σε Γαλλία και Ολλανδία να ηττήθηκαν, ωστόσο και μόνο το γεγονός πως αποτέλεσαν το αντίπαλο δέος και διεκδίκησαν την εξουσία είναι ανησυχητικό. Το ακροδεξιό κόμμα AfD στη Γερμανία κατάφερε να εξασφαλίσει ένα 12,6% στις εκλογές και 94 έδρες στη Βουλή, το μεγαλύτερο ποσοστό μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αποτέλεσμα που ανέτρεψε την εικασία ότι τέτοιου είδους κόμματα δεν μπορούν να βρουν πρόσφορο έδαφος στη χώρα που «γέννησε» τον Εθνικοσοσιαλισμό.
Αυτό το «ρεύμα» συμπιέζει τόσο τα παραδοσιακά συντηρητικά κόμματα όσο και τα σοσιαλδημοκρατικά, τα οποία σε μεγάλο βαθμό έχουν ταυτιστεί με το «σύστημα» ενώ η Αριστερά αδυνατεί να αποτελέσει «ανάχωμα» σε αυτές τις δυνάμεις.
Το πολιτικό σκηνικό στην Ευρώπη παραμένει διασπασμένο, ασταθές, οι ψηφοφόροι μεταπηδούν με πρωτόγνωρη ευκολία από το ένα κόμμα στο άλλο ενώ κάθε πρόβλεψη είναι παρακινδυνευμένη. Η αστάθεια αυτή αντικατοπτρίζεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι χρειάστηκαν σχεδόν εννιά μήνες για το σχηματισμό κυβέρνησης στην Ολλανδία, ενώ η Γερμανία δεν έχει καταφέρει να βρει λύση σε αυτό τον γρίφο.
Τα συστημικά κόμματα έχουν απολέσει σε μεγάλο βαθμό τη στήριξη των ψηφοφόρων και έχει σχηματιστεί το δίπολο εθνικιστές- κοσμοπολίτες, εκεί όπου τις προηγούμενες δεκαετίες στεκόταν το δίπολο δεξιά-αριστερά.
Τρανταχτό παράδειγμα, ο σχηματισμός κυβέρνησης στην Αυστρία από τον Σεμπάστιαν Κούρτς και το ακροδεξιό κόμμα. Η ΕΕ, όπως άλλωστε δήλωσε ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, δεν έχει πρόβλημα «να κάνει τα στραβά μάτια», από τη στιγμή που θεωρείται δεδομένη η «φιλοευρωπαϊκή» πορεία της χώρας.
Επιπλέον, μπορεί τα ακροδεξιά κόμματα σε Γαλλία και Ολλανδία να ηττήθηκαν, ωστόσο και μόνο το γεγονός πως αποτέλεσαν το αντίπαλο δέος και διεκδίκησαν την εξουσία είναι ανησυχητικό. Το ακροδεξιό κόμμα AfD στη Γερμανία κατάφερε να εξασφαλίσει ένα 12,6% στις εκλογές και 94 έδρες στη Βουλή, το μεγαλύτερο ποσοστό μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αποτέλεσμα που ανέτρεψε την εικασία ότι τέτοιου είδους κόμματα δεν μπορούν να βρουν πρόσφορο έδαφος στη χώρα που «γέννησε» τον Εθνικοσοσιαλισμό.
Λαϊκισμός εναντίον ελίτ
Πολιτικοί αναλυτές προσπαθώντας να ερμηνεύσουν την άνοδο των ακροδεξιών κομμάτων στην Ευρώπη, παραπέμπουν στο δίπολο ελίτ-λαϊκισμός: Οι ψηφοφόροι δεν έχουν δει τίποτα καλό από τα πολιτικά κόμματα που στηρίζει η ευρωπαϊκή ελίτ, άρα γιατί να μην δοκιμαστεί κάτι καινούριο, κάτι που απηχεί περισσότερο τις θέσεις των λαϊκών στρωμάτων και δίνει απαντήσεις στις ανησυχίες τους.Αυτό το «ρεύμα» συμπιέζει τόσο τα παραδοσιακά συντηρητικά κόμματα όσο και τα σοσιαλδημοκρατικά, τα οποία σε μεγάλο βαθμό έχουν ταυτιστεί με το «σύστημα» ενώ η Αριστερά αδυνατεί να αποτελέσει «ανάχωμα» σε αυτές τις δυνάμεις.
Το πολιτικό σκηνικό στην Ευρώπη παραμένει διασπασμένο, ασταθές, οι ψηφοφόροι μεταπηδούν με πρωτόγνωρη ευκολία από το ένα κόμμα στο άλλο ενώ κάθε πρόβλεψη είναι παρακινδυνευμένη. Η αστάθεια αυτή αντικατοπτρίζεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι χρειάστηκαν σχεδόν εννιά μήνες για το σχηματισμό κυβέρνησης στην Ολλανδία, ενώ η Γερμανία δεν έχει καταφέρει να βρει λύση σε αυτό τον γρίφο.
Τα συστημικά κόμματα έχουν απολέσει σε μεγάλο βαθμό τη στήριξη των ψηφοφόρων και έχει σχηματιστεί το δίπολο εθνικιστές- κοσμοπολίτες, εκεί όπου τις προηγούμενες δεκαετίες στεκόταν το δίπολο δεξιά-αριστερά.
Κρίσιμες εθνικές εκλογές
Οι παραπάνω προκλήσεις πρόκειται να αποτυπωθούν στις εκλογικές αναμετρήσεις σε Ιταλία, Ουγγαρία και Σουηδία, μέσα στο 2018. Σε αυτές τις εκλογές πρόκειται να αποσαφηνιστεί σε μεγάλο βαθμό αν θα συνεχίσει να υπάρχει η συναίνεση εντός ενός φιλελεύθερου πλαισίου ή αν θα επικρατήσουν τα «αντισυστημικά», ευρωσκεπτικιστικά κόμματα.
Ιταλία
Η Κεντροαριστερά συμπιέζεται σημαντικά από το Κόμμα των Πέντε Αστέρων και τη συμμαχία των ιταλικών ακροδεξιών κομμάτων (Forza Italia, Λέγκα του Βορρά, Αδελφοί της Ιταλίας).
Η ιταλική ακροδεξιά τροφοδοτείται από το θυμό εξαιτίας της προσφυγικής κρίσης και της οικονομικής δυσπραγίας. Πρόσφατη δημοσκόπηση έδειξε ότι οι Ιταλοί δεν θεωρούν ευεργετική τη συμμετοχή τους στην Ευρωζώνη, με ένα ποσοστό κάτω του 40% να τάσσεται υπέρ της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας.
Ουγγαρία
Στην Ουγγαρία, οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο Βικτόρ Ορμπάν και η λαϊκιστική δεξιά Fidesz κερδίζουν το 57% της στήριξης του κόσμου. Αν κανείς προσθέσει σε αυτό το ποσοστό το ακροδεξιό Jobbik, τότε η δύναμη των δύο δεξιών κομμάτων αγγίζει το 70%. Είναι δεδομένο πως μια νίκη του Ορμπάν θα ενδυναμώσει την αντιπαράθεση με την ΕΕ για τον χειρισμό της προσφυγικής κρίσης, θα εντείνει τις συντηρητικές πολιτικές και θα οδηγήσει σε περαιτέρω διάβρωση των δημοκρατικών θεσμών.
Σουηδία
Οι εκλογές στη Σουηδία είναι ίσως λιγότερο σημαντικές αφού αναμένεται η επικράτηση της σημερινής κυβέρνησης υπό την ηγεσία των Σοσιαλδημοκρατών. Ωστόσο, ο καταμερισμός των ψήφων και το ποσοστό που θα λάβουν οι λαϊκιστές Δημοκράτες της Σουηδίας, θα αποτελέσουν ένδειξη για το πώς η προσφυγική κρίση και το κίνημα κατά της μετεγκατάστασής τους θα διαμορφωθεί στη Βόρεια Ευρώπη.
Παρά τα πρόσφατα ευρήματα του ευρωβαρόμετρου που αφήνουν μισάνοιχτο ένα παράθυρο ελπίδας σε σχέση με την οικονομική ανάκαμψη στην ΕΕ, ζωτικής σημασίας για τους ψηφοφόρους, είναι η προσφυγική κρίση, η μετανάστευση, η τρομοκρατία και η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
Αν επιδίωξη της ΕΕ είναι η υποχώρηση της απήχησης των λαϊκιστικών κομμάτων τότε θα πρέπει να απαντήσει στα ζητήματα που απασχολούν τους πολίτες.
Όπως όλα δείχνουν όμως, η γραφειοκρατία των Βρυξελλών αδυνατεί να κάνει στροφή τέτοια που να αποδυναμώσει το ρεύμα των λαϊκιστικών κομμάτων και να απαλείψει τις αιτίες που τα εξέθρεψαν.
Η Κεντροαριστερά συμπιέζεται σημαντικά από το Κόμμα των Πέντε Αστέρων και τη συμμαχία των ιταλικών ακροδεξιών κομμάτων (Forza Italia, Λέγκα του Βορρά, Αδελφοί της Ιταλίας).
Η ιταλική ακροδεξιά τροφοδοτείται από το θυμό εξαιτίας της προσφυγικής κρίσης και της οικονομικής δυσπραγίας. Πρόσφατη δημοσκόπηση έδειξε ότι οι Ιταλοί δεν θεωρούν ευεργετική τη συμμετοχή τους στην Ευρωζώνη, με ένα ποσοστό κάτω του 40% να τάσσεται υπέρ της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας.
Ουγγαρία
Στην Ουγγαρία, οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο Βικτόρ Ορμπάν και η λαϊκιστική δεξιά Fidesz κερδίζουν το 57% της στήριξης του κόσμου. Αν κανείς προσθέσει σε αυτό το ποσοστό το ακροδεξιό Jobbik, τότε η δύναμη των δύο δεξιών κομμάτων αγγίζει το 70%. Είναι δεδομένο πως μια νίκη του Ορμπάν θα ενδυναμώσει την αντιπαράθεση με την ΕΕ για τον χειρισμό της προσφυγικής κρίσης, θα εντείνει τις συντηρητικές πολιτικές και θα οδηγήσει σε περαιτέρω διάβρωση των δημοκρατικών θεσμών.
Σουηδία
Οι εκλογές στη Σουηδία είναι ίσως λιγότερο σημαντικές αφού αναμένεται η επικράτηση της σημερινής κυβέρνησης υπό την ηγεσία των Σοσιαλδημοκρατών. Ωστόσο, ο καταμερισμός των ψήφων και το ποσοστό που θα λάβουν οι λαϊκιστές Δημοκράτες της Σουηδίας, θα αποτελέσουν ένδειξη για το πώς η προσφυγική κρίση και το κίνημα κατά της μετεγκατάστασής τους θα διαμορφωθεί στη Βόρεια Ευρώπη.
Παρά τα πρόσφατα ευρήματα του ευρωβαρόμετρου που αφήνουν μισάνοιχτο ένα παράθυρο ελπίδας σε σχέση με την οικονομική ανάκαμψη στην ΕΕ, ζωτικής σημασίας για τους ψηφοφόρους, είναι η προσφυγική κρίση, η μετανάστευση, η τρομοκρατία και η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
Αν επιδίωξη της ΕΕ είναι η υποχώρηση της απήχησης των λαϊκιστικών κομμάτων τότε θα πρέπει να απαντήσει στα ζητήματα που απασχολούν τους πολίτες.
Όπως όλα δείχνουν όμως, η γραφειοκρατία των Βρυξελλών αδυνατεί να κάνει στροφή τέτοια που να αποδυναμώσει το ρεύμα των λαϊκιστικών κομμάτων και να απαλείψει τις αιτίες που τα εξέθρεψαν.