ΜΑΡΙΑ ΣΑΜΟΛΑΔΑ || maria_samolada@yahoo.gr
Η αρχαιοκαπηλία είναι μια παγκόσμιας κλίμακας εγκληματική πράξη που ολοένα αυξάνεται.
Σύμφωνα με εκθέσεις ευρωπαϊκού και παγκόσμιου επιπέδου, γίνονται διαρκώς αναφορές ότι το λαθρεμπόριο των πολιτιστικών αγαθών αποτελεί το τρίτο στην τάξη μετά το λαθρεμπόριο ναρκωτικών και όπλων.Το πιο πρόσφατο περιστατικό είναι εκείνο του δισεκατομμυριούχου Μάικλ Στάινχαρτ. Στο γραφείο και στο σπίτι του στο Μανχάταν οι Αρχές της Νέας Υόρκης εντόπισαν πολλά αρχαία έργα, μεταξύ των οποίων, όπως αναφέρεται, κάποια έχουν κλαπεί από την Ελλάδα αλλά και την Ιταλία.
Ανάμεσα στα κατασχεθέντα είναι μια αρχαιοελληνική λευκή λήκυθος από τον 5ο αιώνα π.Χ., η αξία της οποίας εκτιμάται στα 380.000 δολάρια, ενώ 250.000 δολάρια εκτιμάται ότι αξίζουν μαζί δύο φιγούρες της Πρωτοκορινθιακής Περιόδου, από τον 7ο π.Χ. αιώνα, που απεικονίζουν μια κουκουβάγια και μια πάπια.
Αυτό αποτελεί ακόμη ένα τρανταχτό παράδειγμα ότι η ιστορική αξία των αρχαίων ελληνικών θησαυρών προκαλεί το ενδιαφέρον συλλεκτών σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι διαθέτουν μεγάλα χρηματικά ποσά για την απόκτησή τους.
Εγκληματικές οργανώσεις, οι οποίες έχουν αναπτύξει διεθνή δίκτυα διακίνησης αρχαιολογικών αντικειμένων, εκμεταλλεύονται τη ζήτηση που υπάρχει και στρέφουν το ενδιαφέρον τους προς τη χώρα μας, όπου βρίσκονται τέτοιοι θησαυροί.
«Η Ελληνική Αστυνομία έχει ιδιαίτερα ψηλά στην ατζέντα της την προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, διότι αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της μακρόχρονης ιστορίας μας και έχει ως σκοπό τη διατήρηση της ιστορικής μας μνήμης και τη μεταλαμπάδευσή της στις μελλοντικές μας γενιές. Συνεπώς αποτελεί ιδιαίτερη τιμή για εμάς που υπηρετούμε σε αυτό το πόστο», αναφέρει αποκλειστικά στην ThessNews ο Αστυνόμος Α’, κ. Δημήτριος Παπαοικονόμου, Τμηματάρχης Τμήματος Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Αρχαιοτήτων της Διεύθυνσης Ασφαλείας Θεσσαλονίκης.
Ποια είναι η κατάσταση στη Β. Ελλάδα σύμφωνα με τον απολογισμό σας;
Δυστυχώς το φαινόμενο της αρχαιοκαπηλίας είναι αρκετά διαδεδομένο στη Βόρεια Ελλάδα, όπως και σε όλη τη χώρα. Η δράση των εγχώριων εγκληματικών οργανώσεων φαίνεται να είναι περιορισμένη, καθώς η δραστηριότητά τους αρχίζει συνήθως με την τυχαία ή και σκοπούμενη ανεύρεση (με λαθρανασκαφή) των αρχαίων αντικειμένων και διαρκεί μέχρι αυτά να πωληθούν παράνομα. Οι συλλήψεις μεμονωμένων ατόμων που στα χέρια τους κατάσχονται αρχαιολογικοί θησαυροί, πολύ σπάνια οδηγούν και σε εγκληματικά δίκτυα αγοράς και προώθησης των αρχαίων αντικειμένων στο εξωτερικό.
Τι εκπαίδευση λαμβάνουν οι αστυνομικοί που υπηρετούν στα αρμόδια τμήματα;
Επισημαίνεται ότι σε κάθε περίπτωση αρχαιοκαπηλίας καλείται ειδικός εμπειρογνώμονας-αρχαιολόγος του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, προκειμένου να εκτιμήσει τα ανευρεθέντα και να αποφανθεί εάν αυτά εμπίπτουν στις προστατευτικές διατάξεις της σχετικής νομοθεσίας, καθόσον οι υπάλληλοι του εν λόγω Υπουργείου είναι οι καθ’ ύλην αρμόδιοι για σχετικά ζητήματα. Ως εκ τούτου, το προσωπικό της Ελληνικής Αστυνομίας δεν λαμβάνει ειδική εκπαίδευση για τον προσδιορισμό των αντικειμένων αυτών. Επιπροσθέτως, με μέριμνα της Ελληνικής Αστυνομίας, το προσωπικό των εν λόγω Υπηρεσιών συμμετέχει σε διάφορες εκπαιδεύσεις, ημερίδες, συνέδρια κλπ., από τα οποία αποκομίζουν σημαντικά οφέλη όσον αφορά την ανταλλαγή εμπειριών, τεχνογνωσίας και λοιπών επιχειρησιακών ζητημάτων, επί υποθέσεων παράνομης διακίνησης αντικειμένων πολιτιστικής κληρονομιάς.
Πώς ενημερώνεστε για κλεμμένα αντικείμενα; Δέχεστε καταγγελίες πολιτών;
Τα εξειδικευμένα Τμήματα Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Αρχαιοτήτων των Διευθύνσεων Ασφάλειας Αττικής και Θεσσαλονίκης έχουν πρόσβαση στη βάση δεδομένων της ΙΝΤΕΡΠΟΛ “WorksofArt”, στην οποία καταχωρούνται σε παγκόσμιο επίπεδο από όλα τα κράτη κλαπέντα αντικείμενα πολιτιστικής κληρονομιάς. Επιπροσθέτως, προσωπικό των εξειδικευμένων Τμημάτων Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Αρχαιοτήτων έχει αποκτήσει πρόσβαση στο Σύστημα Πληροφόρησης για την Εσωτερική Αγορά Internal Market Information (ΙΜΙ), με σκοπό ενημερωτικό και μόνο και όχι με αρμοδιότητα να προβαίνει σε σχετικές καταχωρήσεις που καταχωρούνται από το ΥΠ.ΠΟ. Σε κάθε περίπτωση, οι Υπηρεσίες της Ελληνικής Αστυνομίας, οποτεδήποτε διερευνούν υπόθεση αρχαιοκαπηλίας/παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών, συνεργάζονται με τις Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, τις οποίες και ενημερώνουν άμεσα. Οι προαναφερθείσες Υπηρεσίες είναι εκ του νόμου υποχρεωμένες να προβούν σε όλες τις απαιτούμενες ενέργειες για την ταυτοποίηση και εκτίμηση των ανευρεθέντων αντικειμένων πολιτιστικής κληρονομιάς. Σχετικά με καταγγελίες πολιτών, όπως είναι αυτονόητο, τις δεχόμαστε και τις διερευνούμε έστω και αν γίνονται ανώνυμα και τηλεφωνικά και είναι κάτι που επιζητούμε από τους πολίτες προκειμένου να έχουμε καλύτερη πληροφόρηση για την προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Χώρας μας και να επεμβαίνουμε άμεσα όταν απαιτείται.
Οι αρχαιοκάπηλοι και οι χρυσοθήρες είναι το ίδιο; Ποιες είναι οι διαφορές;
Η διαφορά είναι μεγάλη. Για να θεωρηθεί κάτι ως αρχαίο που εμπίπτει στις προστατευτικές διατάξεις του νόμου, πρέπει να είναι πριν το έτος 1830 (σύσταση του νεότερου ελληνικού κράτους), εκτός αν αφορά αντικείμενα όπως τα εκκλησιαστικά έργα τέχνης (κειμήλια κάθε είδους, ιερά σκεύη και άμφια), που φιλοτεχνήθηκαν από έτους 1830 μέχρι και το τέλος του 19ου αιώνα, που χαρακτηρίζονται ως έργα τέχνης που χρήζουν ειδικής κρατικής προστασίας. Οπότε οι χρυσές λίρες που χρονολογούνται μετά το 1830 δεν εμπίπτουν στον νόμο για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς. Οι χρυσοθήρες προβαίνουν βέβαια και αυτοί σε λαθρανασκαφές, όπως και οι αρχαιοκάπηλοι, πράγμα που διώκεται από τον νόμο. Είναι όμως πολύ πιθανό και οι χρυσοθήρες στις λαθρανασκαφές τους να ανακαλύπτουν τυχαία και αρχαία αντικείμενα, τα οποία συνήθως αποσπούν προκειμένου να τα ιδιοποιηθούν και να προσπορίσουν παράνομο περιουσιακό όφελος, με αποτέλεσμα να μεταπηδούν στην κατηγορία των αρχαιοκάπηλων.
Συνήθως οι εμπλεκόμενοι είναι άτομα υπεράνω υποψίας; Μπορείτε να μας δώσετε παραδείγματα με ιδιότητα των προσώπων;
Από τις υποθέσεις που έχουμε επιληφθεί στο Τμήμα Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Αρχαιοτήτων της Διεύθυνσης Ασφάλειας Θεσσαλονίκης διαπιστώσαμε ότι οι αρχαιοκάπηλοι προέρχονται από όλα τα στρώματα της κοινωνίας. Είχαμε συλλήψεις ατόμων με πολύ υψηλό μορφωτικό επίπεδο, όπως Καθηγητή Πανεπιστημίου της Β. Ελλάδας, Καθηγητή σε ΤΕΙ της Β. Ελλάδας, αρχαιολόγου, επιχειρηματιών πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, εκδότη, εμπόρου με εργαστήριο ζωγραφικής, συντηρητή έργων τέχνης που εργαζόταν σε αρχαιολογική υπηρεσία στη Β. Ελλάδα, αλλά και κληρικού, μοναχού του Αγίου Όρους, αγιογράφων, συνταξιούχου αστυνομικού, συνταξιούχου στρατιωτικού, αρχαιοφύλακα, ιδιοκτήτη ενεχυροδανειστηρίου, ελαιοχρωματιστή, οικοδόμων, αγροτών, συνταξιούχων αγροτών, κτηνοτρόφου, ιδιωτικών υπαλλήλων, ανέργων και άλλων αγράμματων, οι οποίοι εμπλεκόταν σε αγοραπωλησίες, εμπορία, κατοχή και λαθρανασκαφές.
Οι αποδέκτες ποιοι είναι; Είναι εξίσου αξιόποινη πράξη η αποδοχή και τι είδους αδίκημα είναι;
Οι τελικοί αποδέκτες είναι συλλέκτες στη χώρα μας αλλά κυρίως σε χώρες του εξωτερικού που δαπανούν υπέρογκα ποσά για την απόκτηση αρχαίων αντικειμένων όπως αγαλματίδια, νομίσματα, που ανάλογα με τη σπανιότητά τους έχουν και αντίστοιχα πολύ μεγάλη τιμή, και οίκοι δημοπρασιών του εξωτερικού που εμφανίζουν τις αρχαιότητες ως νόμιμες, για να δημοπρατηθούν χωρίς προβλήματα με τη δικαιοσύνη. Είναι επίσης πολύ σοβαρό αδίκημα η αποδοχή και διάθεση προϊόντων εγκλήματος (αρχαιοκαπηλίας) και μάλιστα σε υπόθεση αρχαιοκαπηλίας που διαχειρίστηκε η Υποδιεύθυνση Ασφάλειας Πατρών και είχε ενεργή συμμετοχή η υπηρεσία στην οποία προΐσταμαι, κατηγορηθήκαν και 4 οίκοι δημοπρασιών σε Αυστρία, Ελβετία, Γερμανία και Ηνωμένο Βασίλειο, για αποδοχή και διάθεση προϊόντων εγκλήματος, διότι, όπως αποδείχθηκε, παραλάμβαναν αρχαία νομίσματα και άλλα αρχαία αντικείμενα από αρχαιοκάπηλους που δρούσαν στη χώρα μας για μεγάλο χρονικό διάστημα και τα δημοπρατούσαν με σκοπό το κέρδος για όλους τους εμπλεκόμενους.
Στη συγκεκριμένη υπόθεση συνελήφθησαν, σε διάφορες περιοχές της χώρας, 26 μέλη της εγκληματικής οργάνωσης, και πιο συγκεκριμένα 22 ημεδαποί άνδρες, ηλικίας από 27 έως 69 ετών, μια 54χρονη ημεδαπή, μια 33χρονη Γεωργιανή και μια 50χρονη Γερμανίδα, σε βάρος των οποίων σχηματίστηκε δικογραφία κακουργηματικού χαρακτήρα. Για την αποδόμηση της εγκληματικής οργάνωσης, οργανώθηκε και υλοποιήθηκε αστυνομική επιχείρηση από την Υποδιεύθυνση Ασφαλείας Πατρών και έλαβε χώρα ταυτόχρονα σε πολλές περιοχές της χώρας και συγκεκριμένα στην Αττική, τη Θεσσαλονίκη, την Αχαΐα, την Ηλεία, την Αιτωλοακαρνανία, την Κόρινθο, τα Τρίκαλα, τη Λάρισα, τη Λαμία, τη Δράμα, τον Προμαχώνα και τη Ρόδο.
Ποιες είναι οι αξίες των αντικειμένων;
Ξεκινούν από λίγα ευρώ και μπορεί να φθάνουν σε χιλιάδες και εκατομμύρια ευρώ. Έχει σημασία η σπανιότητα-μοναδικότητα και η παλαιότητα .
Υπάρχουν «μαϊμού» αντικείμενα που όμως τα προωθούν ως γνήσια;
Υπάρχουν πάρα πολλές τέτοιες περιπτώσεις που απασχόλησαν την υπηρεσία μας διότι κυκλοφορούν σε πολύ μεγάλο βαθμό αντίγραφα αρχαίων αντικειμένων (πήλινα ειδώλια, αγγεία, αγαλματίδια, νομίσματα κλπ.) ελληνιστικών, κλασικών και ρωμαϊκών χρόνων, που προσπαθούν να τα πωλήσουν ως γνήσια είτε μέσω internet είτε με απευθείας συναλλαγή, αλλά το φαινόμενο εντοπίζεται κυρίως σε άτομα που προέρχονται από χώρες στα βόρεια σύνορά μας, που προσπαθούν να αντιγράφουν αρχαιότητες και να τις πωλούν ως γνήσιες με σκοπό το κέρδος.
Τι γίνεται με όλο το παραεμπόριο πίσω από το παιχνίδι του «χαμένου θησαυρού»; Ψεύτικοι χάρτες, μηχανήματα ανεύρεσης κλπ…
Διαπιστώθηκε ότι σε χώρους συνάθροισης, όπως καφενεία, καφετέριες, μπαρ κλπ, είναι πολύ διαδεδομένες οι συζητήσεις για χαμένους θησαυρούς σε διάφορα σημεία στη χώρα και κυρίως στη Β. Ελλάδα. Έτσι πολλοί επιτήδειοι εκμεταλλεύονται την αφέλεια αυτών και δράττονται της ευκαιρίας πουλώντας τους χάρτες που συνοδεύονται με πολλά παραμύθια και υποτίθεται είναι παλαιοί, ενώ είναι πλαστοί και καμία σχέση δεν έχουν με την πραγματικότητα, αποκομίζοντας αρκετά χρήματα από τους αφελείς οι οποίοι μπαίνουν σε μια διαδικασία αναζήτησης του χαμένου θησαυρού με αμφίβολα και πολλές φορές επικίνδυνα αποτελέσματα. Σήμερα στη χώρα μας πωλούνται ελεύθερα χιλιάδες ανιχνευτές μετάλλων είτε σε αντίστοιχα καταστήματα είτε με εισαγωγή από χώρες του εξωτερικού είτε με απευθείας συναλλαγή μεταξύ ιδιωτών. Οι ιδιοκτήτες όμως αυτών των ανιχνευτών έχουν υποχρέωση σύμφωνα με τον νόμο να τους δηλώσουν στο Υπουργείο Πολιτισμού και στη συνέχεια το Τμήμα Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών, για να τους χορηγηθεί βεβαίωση εγγραφής στο ειδικό μητρώο κατόχων ανιχνευτών μετάλλων. Επισημαίνεται ότι για κάθε χρήση των ανιχνευτών αυτών ο κάτοχος έχει υποχρέωση να υποβάλει σχετική αίτηση στην αντίστοιχη Εφορεία Αρχαιοτήτων, όπου να αναγράφεται ο χρόνος και ο σκοπός της χρήσης καθώς και τα πρόσωπα που θα συμμετέχουν στην έρευνα και να συνοδεύεται η αίτηση με χάρτη ή τοπογραφικό διάγραμμα με σημειωμένη την περιοχή έρευνας. Η αίτηση αυτή πρέπει να γίνει εντός ενός έτους μετά τη βεβαίωση εγγραφής στο ειδικό μητρώο ανιχνευτών μετάλλων. Αν περάσει η προθεσμία αυτή άπρακτη, διαγράφεται αυτοδίκαια και από το μητρώο κατόχων.
Ποια θεωρείτε τη μεγαλύτερη επιτυχία σας;
Δεν θα μπορούσα να ξεχωρίσω καμία περίπτωση, γιατί όλες έχουν τη σημασία τους είτε για την αξία τους, τη μοναδικότητά τους, αλλά κυρίως για τον λόγο ότι παραμένουν στην πολιτιστική κληρονομιά της χώρας, που είναι ταυτόχρονα παγκόσμια κληρονομιά και για τις επόμενες γενιές.
Όμως μπορώ να αναφερθώ στην υπόθεση της Υποδιεύθυνσης Ασφάλειας Πατρών και στο κομμάτι που απασχοληθήκαμε εμείς ως Τμήμα Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Αρχαιοτήτων της Διεύθυνσης Ασφάλειας Θεσσαλονίκης συλλαμβάνοντας δύο άτομα, πατέρα και υιό, οι οποίοι με όχημα ΕΙΧ τον Οκτώβριο του 2016 προσπάθησαν να περάσουν από τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα με τελικό σταθμό τη Γερμανία μεταφέροντας επιμελώς κρυμμένα στον πίσω προφυλακτήρα του οχήματος 936 αρχαία νομίσματα και 32 αρχαία αντικείμενα ανυπολόγιστης αξίας, και κατηγορήθηκαν «Περί προστασίας των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς - Καταχραστές Δημοσίου – Σύσταση και διεύθυνση εγκληματικής οργάνωσης, Υπεξαίρεση μνημείων κατ’ επάγγελμα και κατά συνήθεια, Αποδοχή και διάθεση μνημείων που αποτελούν προϊόντα εγκλήματος κατ’ επάγγελμα και κατά συνήθεια». Τα άτομα αυτά, αφού προσήχθησαν στον εισαγγελέα Πατρών που χειριζόταν την όλη υπόθεση, προφυλακίσθηκαν και στη συνέχεια υπέδειξαν αποθήκη στη Γερμανία και θυρίδες σε τράπεζες στην ίδια χώρα, όπου έκρυβαν πληθώρα αρχαιοτήτων που προοριζόταν να πωληθούν σε οίκους δημοπρασιών και συλλέκτες, οι οποίες επαναπατρίσθηκαν μετά από αίτημα δικαστικής συνδρομής και ενέργειες του Αρχηγείου Ελληνικής Αστυνομίας του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Από το φύλλο της THESSNEWS #88 (13/01/2018-14/01/2018)
thessnews.gr