ΧΡΗΣΤΟΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ || xenikol@hotmail.com
Στην τελική ευθεία για το όνομα… Διπλωματικοί κύκλοι υπονοούν ότι βρισκόμαστε κοντά σε λύση. Η θρυλούμενη αλλαγή στάσης της κυβέρνησης Ζάεφ, ο ρόλος των Αμερικανών και το (λεκτικό) χάσμα ανάμεσα σε Τσίπρα και Πάνο Καμμένο. Το παρασκήνιο και οι εκτιμήσεις για ένα θέμα που εκκρεμεί εδώ και 29 χρόνια!
Όλα δείχνουν ότι η κυβέρνηση Ζάεφ θα κάνει βήματα πίσω και προκειμένου να πετύχει την ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, θα αποδεχθεί έναν προσδιορισμό πριν τον όρο «Μακεδονία», για να κλείσει την υπερεικοσαετή διαπραγμάτευσή της με την Ελλάδα με μία συμφωνία που ενδεχομένως θα καταλήγει στο «Νέα» ή «Άνω» ή «Βόρεια Μακεδονία».
Βέβαια, κάθε εξέλιξη θα ταρακουνήσει πολιτικά τις δύο χώρες και ίσως προκαλέσει ακόμη και τριγμούς στους δύο κυβερνητικούς σχηματισμούς συνεργασίας, καθώς το θέμα αποτελεί ταμπού, αφού «ακουμπά» σε ευαίσθητες πτυχές όχι μόνο της πολιτικής, αλλά και της εθνικής φυσιογνωμίας κάθε χώρας. Η εξέλιξη, που περιγράφεται από διπλωμάτες και κυβερνητικά στελέχη των δύο χωρών, γίνεται αντιληπτή κυρίως από το κλίμα που επιχειρούν να δημιουργήσουν διάφορες δηλώσεις και έρχεται μετά από ένα πλούσιο παρασκήνιο, το οποίο επιχειρεί να περιγράψει με το παρόν αφιέρωμα η ThessΝews.
Οι βασικοί πυλώνες του παρασκηνίου αυτού έχουν ως εξής:
Οι Αμερικανοί
Πληροφορίες αναφέρουν ότι η Διοίκηση Τραμπ, που δεν αντιλαμβάνεται και δεν δίνει καμία σημασία σε «βαλκανικού τύπου ευαισθησίες», παρήγγειλε στις δύο χώρες ότι επιθυμεί την ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, θέλοντας να ενισχύσουν τη σταθερότητα στην περιοχή, γιατί αυτό επιβάλλουν τα γεωστρατηγικά τους συμφέροντα. Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, δόθηκε περιθώριο έξι μηνών σε Αθήνα και Σκόπια «να τα βρούνε», ούτως ώστε η ένταξη να αποφασισθεί στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούνιο. «Αθήνα και Σκόπια έχουν μια εξαιρετική ευκαιρία να επιλύσουν το ζήτημα της ονομασίας το 2018» δήλωσε πρόσφατα ο βοηθός αναπληρωτής υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ (που διετέλεσε πρόξενος της χώρας στη Θεσσαλονίκη), Χόιτ Γι, καλώντας Ελλάδα και ΠΓΔΜ να διαπραγματευτούν «με καλή πίστη».
Οι Σκοπιανοί
Η νέα κυβέρνηση της ΠΓΔΜ, υπό τον σοσιαλδημοκράτη Ζόραν Ζάεφ, έχει βάλει ως θέμα «ζωής και θανάτου» την ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ. Έτσι, ο ίδιος ο πρωθυπουργός αλλά και πολλά μέλη της έχουν πει ξεκάθαρα ότι μπροστά στον στόχο αυτόν αξίζει να γίνουν κάποιες «εθνικές υποχωρήσεις». Άλλαξαν δηλαδή το δόγμα Γκρούεφσκι ότι μπροστά στην εθνική ταυτότητα δεν μετρά καμία επιδίωξη. Τη στροφή αυτή υποβοηθά πολύ το κλίμα που υπάρχει στη χώρα. Όπως περιγράφουν παράγοντες που γνωρίζουν πολύ καλά τους γείτονες, οι πολίτες εκεί βαρέθηκαν τον υπερβολικό αρχαιολατρικό «μακεδονισμό» που επιβλήθηκε από την προηγούμενη κυβέρνηση Γκρούεφσκι. Δίνουν πλέον μεγαλύτερη βαρύτητα στην οικονομία, την ευρωπαϊκή προοπτική και συνεργασία με τους γείτονες και επιθυμούν να αφήσουν πίσω τους το πνεύμα του Γκρούεφσκι σε όλους τους τομείς. Έτσι, σχηματίσθηκε επιτροπή για να επανασχεδιάσει το κέντρο της πόλης, που λόγω του σχεδίου «Σκόπια 2014» του Γκρούεφσκι είχε γεμίσει με αγάλματα και «ιστορικά κτίρια».Το κλίμα αυτό συνετέλεσε ώστε ο υπουργός Εξωτερικών Νίκολα Ντιμιτρώφ να ανακοινώσει πρόσφατα ότι η κυβέρνησή του θα αλλάξει τα σχολικά βιβλία Ιστορίας, γιατί πολλά από αυτά γράφτηκαν τα προηγούμενα χρόνια με παρέμβαση των πολιτικών, με τρόπο που να δυσκολεύουν τις σχέσεις μας με τις γειτονικές χώρες. Ερωτηθείς αν τα Σκόπια θα δέχονταν κάποια μέρα την αλλαγή του ονόματός τους, ο Ντιμιτρόφ δήλωσε: «Είναι ένα πολύ περίπλοκο ζήτημα που εμπλέκει συναισθήματα και ταυτότητα. Για μας, για να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα, πρέπει να έχουμε μια διαδικασία που θα δημιουργήσει μια εθνική θέση πάνω στο θέμα. Θα υπάρξει σίγουρα ένα δημοψήφισμα».
Την προηγούμενη εβδομάδα ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Κότσο Ανζτούζεφ, είπε ότι η κυβέρνηση θα υποχωρούσε σε έναν προσδιορισμό του όρου «Μακεδονία» όπως «Νέα», «Άνω» ή «Βόρεια», κάτι που προκάλεσε σάλο, με αποτέλεσμα αυτός να ανασκευάσει κάνοντας λόγο για προσωπικές απόψεις.
Ωστόσο, παρά το λεκτικό επίπεδο και τις καλές προθέσεις, οι Σκοπιανοί δεν έχουν προχωρήσει σε καμία απτή κίνηση που θα διευκόλυνε τον διάλογό τους με την Ελλάδα. Διπλωματικοί κύκλοι παρατηρούν ότι παρά τις πολλές δηλώσεις, η χώρα δεν προχώρησε στην αποκαθήλωση των αγαλμάτων, με το επιχείρημα πως λεφτά δεν υπάρχουν. Αλλά ούτε και στη μετονομασία του αεροδρομίου ή του οδικού άξονα «Αλέξανδρος ο Μέγας», που δεν κοστίζει το παραμικρό.
Οι ίδιοι παράγοντες έλεγαν στην ThessΝews ότι η κοινή γνώμη της χώρας, που έχει μεγαλώσει μέσα στο αφήγημα του «Μακεδονισμού», ίσως κάνει κάποια βήματα συμβιβασμού στο όνομα και τις ανοησίες περί αλυτρωτισμού, αλλά σε καμία περίπτωση στο θέμα της εθνότητας και της γλώσσας! Και οι κόκκινες αυτές γραμμές έχουν τεράστια σημασία, εάν συνυπολογίσει κανείς ότι κάθε λύση θα εγκριθεί από δημοψήφισμα, όπως δεσμεύθηκε ο Ζάεφ.
Η δημοσκόπηση
Καθόλου άσχετο δεν είναι το γεγονός ότι παραγγέλθηκε και δημοσκόπηση. Όπως αποκάλυψε ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της χώρας, Αντόνιο Μιλοσόσκι, η δημοσκοπική εταιρεία Brima Galup ρώτησε τους πολίτες των Σκοπίων κατά πόσο θα συμφωνούσαν ή όχι με αλλαγή ονόματος της χώρας τους, προκειμένου να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ.Τα αποτελέσματα δείχνουν πως σύμφωνο με την αλλαγή ονόματος είναι το 35%, ενώ αντίθετο το 49%. Τα επιμέρους χαρακτηριστικά αποτυπώνουν τα εξής ενδιαφέροντα:
Το 15,6% εκείνων που συμφωνούν με την αλλαγή ονόματος προσδιορίζονται ως «Μακεδόνες» και το 81,4% ως Αλβανοί.
Αντίθετα, από αυτούς που διαφωνούν με την αλλαγή ονόματος το 67,1% προσδιορίζεται ως «Μακεδόνες» και το 7,2% Αλβανοί.
Συνολικά κατά της ένταξης στο ΝΑΤΟ τάσσεται το 10,3%.
Η ελληνική κυβέρνηση
Ο ΣΥΡΙΖΑ προωθεί την «Εθνική Θέση» έτσι όπως αυτή διαμορφώθηκε από την Κυβέρνηση Καραμανλή στο Βουκουρέστι: σύνθεση ονομασία, με γεωγραφικό προσδιορισμό για όλες τις χρήσεις (erga omnes). Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς δεν ανοίγει περαιτέρω τα χαρτιά του αναμένοντας την άλλη πλευρά.Πληροφορίες αναφέρουν ότι η κυβέρνηση υπολογίζει πως η θέση της τελικά θα γίνει δεκτή από τα Σκόπια. Και όταν έρθει προς έγκριση στη Βουλή, τότε θα προκύψει «πλειοψηφία βουλευτών και όχι κομμάτων», όπως χαρακτηριστικά το περιέγραψε ο κ. Κοτζιάς. Δηλαδή μία τέτοια πρόταση θα μπορούσε να υπερψηφιστεί από τους βουλευτές της σύμπραξης ΠΑΣΟΚ- Ποτάμι αλλά και από κάποιους της ΝΔ, καθώς ανταποκρίνεται στις θέσεις Καραμανλή. Μάλιστα, με αυτό το επιχείρημα θα επιχειρήσουν να εγκλωβίσουν τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Για τον λόγο αυτόν δεν ανησυχούν για τους «λεονταρισμούς» του Πάνου Καμμένου, ίσα- ίσα που του αφήνουν χώρο δράσης, προκειμένου να ανακτήσει δημοσκοπική επιρροή, την οποία προσφάτως έχει απολέσει…
Πάντως η θέση Καμμένου πως «εθνική θέση» αποτελεί όχι η θέση του Βουκουρεστίου, αλλά η απόφαση του Συμβουλίου των Πολιτικών Αρχηγών υπό τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, βρίσκει και αλλού υποστηρικτές. Η άποψη του υπουργού Εθνικής Άμυνας ότι πάγια ελληνική θέση αποτελεί η αποφυγή της χρήσης του όρου «Μακεδονία» και όλων των παραγώγων του, βρίσκει υποστηρικτές και εντός της ΝΔ.
Η κυβέρνηση πάντως φαίνεται να απορρίπτει την πρόταση για εκ νέου σύγκλιση του Συμβουλίου, ως το μόνο που μπορεί να αναμορφώσει την «Εθνική Θέση», και επιμένει σε αποφάσεις μόνο σε επίπεδο Κοινοβουλίου.
Η πλευρά Κοτζιά δίνει μεγαλύτερο βάρος στην αντιμετώπιση του αλυτρωτισμού και των ιστορικών πτυχών, καθώς οι Σκοπιανοί επιθυμούσαν επί δεκαετίες να μονοπωλούν τη μακεδονική ιστορία. Αυτό φάνηκε πρόσφατα και από τη δήλωση Τσίπρα, που (μιλώντας στο Βελιγράδι) στηλίτευσε την πρακτική των Σκοπιανών να θεωρούν εαυτούς ως τους μόνους απογόνους του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Την ευκαιρία άρπαξε αμέσως ο Ζόραν Ζάεφ, που την επόμενη μέρα δήλωσε πως τόσο οι Έλληνες όσο και οι Βούλγαροι έχουν δικαίωμα πάνω στη μακεδονική Ιστορία!
Η Νέα Δημοκρατία
Η ΝΔ μοιάζει, τουλάχιστον σήμερα, να ταλαντεύεται ανάμεσα στο να εκμεταλλευτεί το θέμα της ονομασίας για να αντιπολιτευθεί την κυβέρνηση και να σηκώσει τους τόνους εναντίον της και στο να ακολουθήσει μία στάση σύνθεσης και εθνικής ενότητας. Στο εσωτερικό της αναπτύσσονται και τα δύο αντικρουόμενα επιχειρήματα. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό ότι στην πρώτη της αντίδραση η Ντόρα Μπακογιάννη φάνηκε να προτάσσει την «Εθνική Θέση του Βουκουρεστίου». Θέλοντας να δημιουργήσει ενδοκυβερνητικό ρήγμα θύμισε πως ο Πάνος Καμμένος ως βουλευτής της ΝΔ είχε συμφωνήσει με τη σύνθετη ονομασία. Ωστόσο προχτές διαπιστώθηκε αναδίπλωσή της, αφού σε δηλώσεις της αρκέστηκε να μιλά μόνο για τις δύο θέσεις των κυβερνητικών εταίρων και όχι γι΄ αυτήν της ΝΔ.Στελέχη της ξεκαθαρίζουν ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να τοποθετηθούν για το θέμα πριν ακούσουν την κοινή και αδιαίρετη θέση της κυβέρνησης, χωρίς την οποία καμία διαπραγμάτευση δεν μπορεί να πετύχει, όπως είπε χαρακτηριστικά χτες η Μαρία Σπυράκη.
Είναι επίσης σαφές ότι, σε τακτικό επίπεδο, η ΝΔ προσδοκά διάλυση της κυβέρνησης με αποχώρηση των Ανεξάρτητων Ελλήνων, λόγω της διαφωνίας τους για το θέμα.
Πάντως μία δυσκολία για τον Κυριάκο Μητσοτάκη υπάρχει: θα υποστηρίξει τη συμβιβαστική λύση που πρώτος οικοδόμησε ο Κώστας Καραμανλής, με τον κίνδυνο να έχει απώλειες από τα δεξιά του; Ή θα προχωρήσει σε πιο σκληρές αλλά φιλολαϊκές θέσεις κινδυνεύοντας να χαρακτηριστεί «εθνικολαϊκιστής» και πως αδειάζει την πολιτική Καραμανλή;
Πληροφορίες από το στρατόπεδο της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης αναφέρουν ότι ενώ αρχικά κυριαρχούσε η άποψη πως πρέπει να υποστηριχθεί η «Εθνική Θέση του Βουκουρεστίου», αφού είναι προτιμότερο για το εθνικό συμφέρον να κλείσει η εκκρεμότητα της ονομασίας της γείτονος, υπήρξε μετατόπιση. Νέες σκέψεις επικράτησαν και προς το παρόν δεν πρόκειται να υπάρξει τοποθέτηση, καθώς θα πρέπει να τοποθετηθεί πρωτίστως η κυβέρνηση. Έτσι, θα γίνουν κάποιες κινήσεις (δημοσκόπηση, συσκέψεις με τους βουλευτές κλπ), προκειμένου το κόμμα να καταλήξει στην τελική του θέση.
Τα άλλα κόμματα της Αντιπολίτευσης
Στην αποσταθεροποίηση της κυβέρνησης μοιάζουν να προσβλέπουν και τα άλλα κόμματα της Αντιπολίτευσης. ΠΑΣΟΚ και Ποτάμι δηλώνουν ότι θα ακολουθήσουν την «Εθνική Θέση Βουκουρεστίου», ωστόσο περιμένουν την επίλυση της διαφοράς Τσίπρα- Καμμένου, στην οποία και προσβλέπουν για να εξυπηρετήσουν κομματικά τους οφέλη. Ωστόσο, κανείς δεν μπορεί να είναι 100% σίγουρος ότι οι πρόωρες εκλογές συμφέρουν αυτήν τη στιγμή τα δύο αυτά κόμματα, συνεπώς και εάν θα τις επιδιώξουν. Υπό την έννοια αυτή, κανείς δεν μπορεί να προδικάσει την ψήφο των βουλευτών τους. Σταθερά αρνητικός εμφανίζεται ο Βασίλης Λεβέντης, ενώ αρνητικά τοποθετούνται (το καθένα για τους δικούς του λόγους) ΚΚΕ και Χρυσή Αυγή.
Τα «καυτά» ζητήματα
Πάντως, ακόμη κι αν υπάρχει συμφωνία για το όνομα, μια σειρά από ζητήματα θα παραμείνουν καυτά και επικίνδυνα για τις δύο χώρες, εάν δεν ρυθμιστούν.Διπλωματικοί παρατηρητές εκτιμούν ότι το όνομα από μόνο του, ακόμη και εάν συμφωνηθεί, δεν κλείνει τις διαφορές ανάμεσα στις δύο χώρες. Τα ζητήματα που αποτελούν «κόκκινες γραμμές» για τους Σκοπιανούς είναι εξαιρετικά ευαίσθητα και για τους Έλληνες. Η κοινή γνώμη της χώρας ίσως συμβιβαστεί με το γεγονός ότι η γειτονική χώρα θα ονομάζεται «Κάπως Μακεδονία», άλλωστε έχει πλέον συμβιβαστεί με το γεγονός ότι οι περισσότερες χώρες του πλανήτη την έχουν αναγνωρίσει ως «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Ωστόσο, είναι εξαιρετικά δύσκολο να συμβιβαστεί η κοινή γνώμη με τις διαστρεβλωμένες ιστορικές προσεγγίσεις των γειτόνων.
Από το φύλλο της THESSNEWS #86 (29/12/2017)
thessnews.gr/