Η συνεχιζόμενη πτώση των τελευταίων ημερών στα διεθνή χρηματιστήρια ίσως σημαίνει πως ξεκίνησε το αναμενόμενο και νομοτελειακό παγκόσμιο κραχ, το οποίο θα ήταν θανατηφόρο για πολλά κράτη – αν και είναι πολύ ενωρίς να το πει κανείς, αφού θα μπορούσε να αποτελεί το ξεκίνημα της τελικής μεγάλης φούσκας (ηχητικό).
Ανάλυση
Όλοι γνωρίζουμε το «January effect» (εφέ
του Ιανουαρίου), κατά το οποίο αυξάνονται συνήθως οι τιμές των μετοχών
(α) ως αποτέλεσμα της πτώσης τους το Δεκέμβριο, επειδή οι επενδυτές
πουλούν για να εγγράψουν κεφαλαιακά κέρδη ή για να καλύψουν τις ζημίες
τους και (β) λόγω του ότι χρησιμοποιούν τις ετήσιες προμήθειες τους
(bonus) για να αγοράσουν μετοχές τον επόμενο μήνα. Το γεγονός αυτό τεκμηριώνει ακόμη μία φορά την αναποτελεσματικότητα των αγορών και την ανάγκη ρύθμισης τους από τα κράτη,
για να μην καταστρέψουν το χρηματοπιστωτικό σύστημα – επειδή, εάν ήταν
ορθολογικές όπως ισχυρίζονται οι ακραία νεοφιλελεύθεροι οικονομολόγοι,
δεν θα συνέβαινε κάτι τέτοιο.
Μία μελέτη πάντως που είχε αναλύσει στοιχεία από το 1904 έως το 1974 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, η μέση απόδοση των μετοχών τον Ιανουάριο ήταν πενταπλάσια από κάθε άλλο μήνα του έτους
– ειδικά όσον αφορά τις μικρές εταιρείες, με κριτήριο την
κεφαλαιοποίηση τους. Στα πλαίσια αυτά, είναι φυσιολογική η πτώση των
τιμών των μετοχών το Φεβρουάριο (February effect) – πολύ περισσότερο
όταν τα αποτελέσματα των εταιριών που δημοσιεύονται τους πρώτους μήνες
δεν είναι ανάλογα των τιμών τους. Εν τούτοις, επειδή το Δεκέμβριο δεν
υπήρξε σοβαρή πτώση στα χρηματιστήρια, υπάρχουν κενά στις ερμηνείες του
φαινομένου του Ιανουαρίου – άρα και του Φεβρουαρίου.
Το θέμα τώρα γίνεται πολύ πιο πολύπλοκο
σήμερα, όπου το προηγούμενο κραχ του 2008 έχει αντιμετωπισθεί για πρώτη
φορά με τις μαζικές ενέσεις ρευστότητας των κεντρικών τραπεζών, ύψους
συνολικά 17 τρις $ – υπενθυμίζοντας πως ναι μεν η Fed σταμάτησε τα
προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης το 2014 (QE), αλλά δεν κατάφερε έως τώρα να ξεκινήσει με την αναρρόφηση της υπερβάλλουσας ρευστότητας.
Με δεδομένο δε το ότι, μετά την υιοθέτηση των χρημάτων χωρίς αντίκρισμα
(fiat money) το 1971 εν πρώτοις από τις Η.Π.Α. με τη μονομερή κατάργηση
του κανόνα του χρυσού,
οι κρίσεις επαναλαμβάνονται ανά δέκα περίπου έτη, ενώ είναι όλο και πιο
μεγάλες, κανένας δεν μπορεί να αποκλείσει πως δεν πρόκειται για ένα
φυσιολογικό φαινόμενο ή εφέ του Φεβρουαρίου – αλλά για το νομοτελειακό και αναμενόμενο κραχ.
Ένα επόμενο σημαντικό σημείο είναι η προβλεπόμενη κατάρρευση του δολαρίου, οπότε το τέλος της υφιστάμενης χρηματοπιστωτικής αρχιτεκτονικής
– ως αποτέλεσμα των μαζικών και συντονισμένων επιθέσεων της Κίνας και
της Ρωσίας μαζί με τους συμμάχους τους (Ιράν, Βενεζουέλα κλπ.), οι
οποίοι θέλουν να ανεξαρτητοποιηθούν από το δυτικό σύστημα του χρέους (ανάλυση). Η οικονομική αδυναμία δε των Η.Π.Α. (δημόσιο χρέος στα 21 τρις $, δίδυμα ελλείμματα κλπ.) τις φέρνει σε δύσκολη θέση, όσον αφορά τη συνέχιση των πολέμων του δολαρίου – ενώ τυχόν «αυτομόληση» της Σαουδικής Αραβίας θα ήταν θανατηφόρα για την υπερδύναμη.
Τέλος, οι απολύτως αιτιολογημένοι φόβοι
πληθωρισμού στις Η.Π.Α. λόγω των τεραστίων ποσοτήτων δολαρίων που έχουν
τυπώσει, καθώς επίσης ο προστατευτισμός που σχεδιάζει η κυβέρνηση Trump για την αναβίωση της βιομηχανίας της χώρας, έχουν θορυβήσει τους επενδυτές – ενώ φαίνεται πως οι φορολογικές ελαφρύνσεις που δόθηκαν στις αμερικανικές εταιρίες έχουν προεξοφληθεί όσον αφορά τις τιμές των μετοχών τους, προκαλώντας ταυτόχρονα μεγάλα προβλήματα στα άλλα κράτη.
Σε σχέση τώρα με την Ευρώπη, τα τρία
μεγάλα της προβλήματα συνεχίζουν φυσικά να υπάρχουν: (α) η Ιταλία, η
οποία ευρίσκεται σε πολύ άσχημη οικονομική κατάσταση, ενώ επιδεινώνεται
από την πολιτική αστάθεια και τις εκλογές του Μαρτίου, (β) ο τραπεζικός
της τομέας, ο οποίος είναι υπερβολικά διογκωμένος, με τη Deutsche Bank να παραμένει βόμβα μεγατόνων στα θεμέλια του συστήματος και (γ) η θνησιγενής δομή
της Ευρωζώνης, η οποία είναι αδύνατον να αντιμετωπίσει μία επόμενη
μεγάλη κρίση χωρίς να διαλυθεί, εάν δεν ενωθεί δημοσιονομικά και
τραπεζικά.
Εν προκειμένω, οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι απειλούν παραδόξως τη Γερμανία, μεταξύ άλλων λόγω των συνεχώς αυξανομένων απαιτήσεων της στο σύστημα Target 2 της ΕΚΤ
– οι οποίες έχουν υπερβεί τα 907 δις €, αποτελώντας το 50% των
περιουσιακών στοιχείων της στο εξωτερικό που έχουν προέλθει από τα
τεράστια πλεονάσματα της!
Στο σύστημα του Bretton-Woods η
γερμανική κεντρική τράπεζα θα είχε λάβει έναντι των απαιτήσεων της στην
ΕΚΤ περί τους 19.000 τόνους χρυσού – δηλαδή τέσσερις φορές περισσότερο
από τα σημερινά της αποθέματα. Προφανώς θα έπαιρνε τα χρήματα αυτά από
τους κυριότερους οφειλέτες της από την Ιταλία (435,9 δις €) και την Ισπανία (367,3 δις €) – κάτι που δεν πρόκειται να συμβεί, αφού είμαστε σίγουροι πως καμία από τις δύο αυτές χώρες δεν θα πληρώσει τα χρήματα που οφείλει στη Γερμανία μέσω του Target 2 (ενδεχομένως ούτε η Ελλάδα και η Πορτογαλία, οι οποίες οφείλουν περί τα 60,6 δις € η πρώτη και 83,9 δις € η δεύτερη – γράφημα, πατήστε επάνω για μεγέθυνση ).
Απλά και μόνο από τις ασυμμετρίες του
συστήματος Target 2 διαπιστώνεται πως η κρίση χρέους της Ευρωζώνης που
ξεκίνησε το 2010 από την Ελλάδα, δεν έχει καταπολεμηθεί – ότι είναι
ανόητοι οι ισχυρισμοί πως η Ιταλία, η Πορτογαλία, η Κύπρος, η Ιρλανδία
και η Ισπανία είναι πλέον υγιείς, ενώ μόνο η Ελλάδα κινδυνεύει. Αντίθετα, τα προβλήματα έχουν «κρυφτεί κάτω από το χαλί», για να μην προκληθεί μία πολύ πιο καταστροφική τραπεζική κρίση – ενώ τα υπερχρεωμένα δημόσια όλων αυτών των κρατών είναι πού δύσκολο να επιβιώσουν από κάποιο επόμενο κραχ.
Περαιτέρω, οι φούσκες που έχουν
δημιουργήσει στο σύστημα οι κεντρικές τράπεζες, στις αγορές μετοχών,
ομολόγων, ακινήτων κοκ., ακόμη και στα κρυπτογραφημένα νομίσματα είναι τόσο μεγάλες, ώστε τυχόν ανεξέλεγκτο σπάσιμο τους θα προκαλούσε ανυπολόγιστες ζημίες στο σύστημα – οπότε τώρα θα φανεί εάν οι κεντρικές τράπεζες είναι πράγματι σε θέση να ελέγξουν τις παγκόσμιες αγορές.
Ειδικά η Ιαπωνία, με δημόσιο χρέος στο 250% του ΑΕΠ της (γράφημα), καθώς επίσης με την κεντρική της τράπεζα να κατέχει το μεγαλύτερο μέρος του εφαρμόζοντας μία εξαιρετικά μη συμβατική πολιτική, θα
αντιμετωπίσει σημαντικά προβλήματα – παρά το ότι το χρέος της είναι
εσωτερικό, έχει πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της
(+3,7%), ενώ περιόρισε τα ελλείμματα του προϋπολογισμού της στο -4,5%.
Κάτι τέτοιο φάνηκε ήδη από την τεράστια σημερινή πτώση του
χρηματιστηρίου της κατά 4,7% – η οποία τεκμηρίωσε την αστάθεια της
χώρας.
Ολοκληρώνοντας, έχουμε την άποψη πως
είναι ακόμη πολύ ενωρίς να ισχυρισθεί κανείς ότι, πρόκειται για το
αναμενόμενο παγκόσμιο κραχ – αφού θα μπορούσε να αποτελεί κάλλιστα την
αφετηρία του τελικού του παιχνιδιού, μέσα από μία βραχυπρόθεσμη αλλά
τεράστια φούσκα. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης οι ανοδικές και καθοδικές διακυμάνσεις είναι πολύ μεγάλες –
ενώ τα ραγδαία αυξανόμενα κέρδη από τις χρηματιστηριακές συναλλαγές
προσελκύουν τους πάντες, έως ότου ακολουθήσει μία εκκωφαντική
κατάρρευση. Ακριβώς για το λόγο αυτό μία τέτοια περίοδος περιγράφεται ως
εποχή των αναταράξεων – οι οποίες δεν είναι συνήθως μόνο οικονομικές
αλλά, επίσης, γεωπολιτικές. Ακολουθεί η σημερινή συζήτηση του κ. Σαχίνη
με τον κ. Βιλιάρδο.