Πολλές φορές ασθενείς που έρχονται σε επαφή μαζί μας για πρώτη φορά, μας ρωτούν ποιά η διαφορά της Μοριακής Διατροφής από την κλασική διατροφή που ο μέσος διατροφολόγος ή ιατρός συστήνει. Η απάντηση σε αυτό είναι συχνά αρκετά θεωρητική και δυσνόητη (περιλαμβάνοντας και όρους όπως Βιοχημική Διατροφή ή Διατροφική Βιοχημεία, Μεταβολομική κ.α.) και για τον λόγο αυτό αποφασίσαμε να απαντήσουμε στο ερώτημα αυτό με ένα απτό πρακτικό κλινικό παράδειγμα.
Μείνετε μαζί μας…υποσχόμαστε μια πολύ ενδιαφέρουσα διαδρομή…
Είναι γεγονός πως στις περισσότερες γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση, η πιο συνηθισμένη διατροφική οδηγία είναι να καταναλώνουν πολλά γαλακτοκομικά ή/και συμπληρώματα ασβεστίου για να παίρνουν αρκετό ασβέστιο έτσι ώστε να μην πάθουν οστεοπόρωση. Αυτή είναι μια από τις πιο συχνές συστάσεις της κλασικής διατροφής, η οποία μάλιστα υποστηρίζεται από πλήθος ιατρών και διατροφολόγων. Αξίζει, δε, να αναφερθεί ότι συχνά συνταγογραφούνται ακόμα και φάρμακα με κυρίαρχη επιλογή τα διφοσφωνικά.
Ας δούμε τώρα πως αντιμετωπίζει το ζήτημα η Μοριακή Διατροφή.
Βελτιώνει άραγε το ασβέστιο την Υγεία των οστών;
Κατ’
αρχήν ας ξεκινήσουμε από ένα περίεργο γεγονός: Σε μια πολύ μεγάλη
μελέτη, την Harvard Nurses’ Health Study, στην οποία 78.000 νοσοκόμες
παρακολουθήθηκαν για 12 χρόνια (και στην οποία παρεμπιπτόντως διαπιστώθηκε ότι η διατροφή, η σωματική δραστηριότητα και έτεροι παράγοντες του τρόπου ζωής μπορούν να προωθήσουν δραματικά την καλύτερη υγεία), διαπιστώθηκε επίσης ότι όσο πιο πολύ αγελαδινό γάλα κατανάλωναν, τόσο μεγαλύτερο ποσοστό καταγμάτων των οστών
είχαν! Πιο συγκεκριμένα, ο σχετικός κίνδυνος κατάγματος του ισχίου ήταν
45% υψηλότερος στις γυναίκες που έπιναν δύο ή περισσότερα ποτήρια γάλα
την ημέρα σε σχέση με εκείνες που έπιναν ένα ποτήρι ή λιγότερο.Επίσης επιδημιολογικά, σε χώρες όπου τόσο η κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων όσο και τα συνολικά επίπεδα ασβεστίου στη διατροφή είναι τα χαμηλότερα, τα ποσοστά καταγμάτων των οστών είναι επίσης τα χαμηλότερα! Επίσης αντιστρόφως, σε χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, όπου η κατανάλωση ασβεστίου είναι από τις υψηλότερες στον κόσμο, τα ποσοστά καταγμάτων είναι επίσης από τα υψηλότερα στον κόσμο (βλέπε π.χ.: China Study).
Επίσης άλλες μελέτες επισκόπησης (π.χ. Br J Nutr. 2004 Apr;91(4):625-34. Does dietary calcium have a protective effect on bone fractures in women? A meta-analysis of observational studies) απέτυχαν να συσχετίσουν την διατροφική πρόσληψη ασβεστίου ( Ca ) και τον κίνδυνο για κάταγμα του ισχίου.
Τι είναι η Οστεοπόρωση; Πως διαγιγνώσκεται (συνήθως);
Η
Οστεοπόρωση, σαν ασθένεια, είναι μια σύνθετη νόσος, που ενέχει έλλειψη
έντονης άσκησης, χρόνια φλεγμονή, πολλαπλές ανεπάρκειες βιταμινών και
ιχνοστοιχείων, ανεπαρκή παραγωγή στεροειδών ορμονών, διατροφικές
ασυμβατότητες και πολλές άλλες γνωστές και άγνωστες παραμέτρους.
Από όλες αυτές, η πιο ασήμαντη είναι η πιθανότητα να σχετίζεται με την
έλλειψη στοιχειακού ασβεστίου από τη δίαιτα. Πέρα όμως από αυτό, η
οστεοπόρωση, συνήθως διαγιγνώσκεται από τη μέτρηση της οστικής
πυκνότητας. Αυτή είναι μια ακτινογραφική (ακτίνες-Χ) τεχνική που
ονομάζεται DEXA-scan και που μπορεί να μετρήσει άμεσα μόνο την οστική
πυκνότητα και όχι την δομική ακεραιότητα και ισχύ του οστού, η οποία
είναι ο πραγματικός δείκτης του αν το οστό σας θα αντισταθεί στο σπάσιμο
όταν βρεθεί κάτω από σοκ, για παράδειγμα, σε μια σοβαρή πτώση.Η πραγματική κατάσταση της Υγείας των οστών απαιτεί ειδικές βιοχημικές εξετάσεις και εν τω βάθει ανάλυση και όχι μια απλή ακτινογραφία.
Η πρόσληψη παραπάνω ασβεστίου μπορεί να μου κάνει κακό;
Δυστυχώς ΝΑΙ! Η λήψη περίσσειας ασβεστίου δεν είναι απλά αδιάφορη ως προς την υγεία των οστών σας, μπορεί να έχει σοβαρότατες δυσάρεστες συνέπειες στην γενικότερη Υγεία σας.Και πάλι ας μιλήσουν τα γεγονότα:
Μια ανησυχητική νέα (2013) μετα-ανάλυση που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Θρεπτικά Συστατικά» (Nutrients) με τίτλο, «Καρδιαγγειακές Επιδράσεις των Συμπληρωμάτων Ασβεστίου» (Cardiovascular Effects of Calcium Supplements), φέρνει στο προσκήνιο τον σοβαρό αν και υποβαθμισμένο κίνδυνο για την υγεία που μπορεί να προκαλούν τα συμπληρώματα ασβεστίου, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι: αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής κατά 27% -31 % και τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου κατά 12% -20% !
Η μελέτη στηρίχθηκε σε τυχαιοποιημένες, ελεγχόμενες με εικονικό φάρμακο μελέτες, και ΔΕΝ κατάφερε να διαπιστώσει αλλαγή στις δυσμενείς επιπτώσεις όταν συγχορηγήθηκε βιταμίνη D. Η μελέτη διαπίστωσε ότι ο αυξημένος καρδιαγγειακός κίνδυνος που σχετίζεται με τα συμπληρώματα ασβεστίου είναι σύμφωνος με προηγούμενες επιδημιολογικές παρατηρήσεις που συνδέουν υψηλές συγκεντρώσεις ασβεστίου στο αίμα με την καρδιαγγειακή νόσο. Οι ερευνητές πρότειναν διάφορους παθοφυσιολογικούς μηχανισμούς για να εξηγήσουν τα αποτελέσματα αυτά, και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι «οι μη-σκελετικοί κίνδυνοι από συμπληρώματα ασβεστίου υπερτερούν κατά πολύ τυχόντα σκελετικά οφέλη».
Επίσης άλλη νέα έρευνα που δημοσιεύεται στο περιοδικό “Heart” επιβεβαίωσε τα πορίσματα δύο αμφιλεγόμενων μελετών σχετικά με τα συμπληρώματα ασβεστίου και τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής που δημοσιεύθηκαν στο British Medical Journal το περασμένο έτος, και η οποίες είχαν βρει 24-27% αυξημένο κίνδυνο καρδιακής προσβολής για όσους έλαβαν 500 mg στοιχειακού ασβεστίου την ημέρα.
Τα αποτελέσματα αυτής της επανεξέτασης, με τη συμμετοχή 24.000 ατόμων μεταξύ των ηλικιών 35 και 64, ήταν όμως ακόμη πιο ανησυχητικά: Οι συμμετέχοντες που έλαβαν ένα κανονικό συμπλήρωμα ασβεστίου εμφάνισαν αυξημένο κίνδυνο να υποστούν καρδιακή προσβολή κατά 86% (!!) σε σχέση με εκείνους που δεν έλαβαν καθόλου συμπληρώματα ασβεστίου.
Πιο βαθιά στην κουνελότρυπα (από την Αλίκη στην χώρα των θαυμάτων)…
Οι κινέζοι αγρότες είναι φτωχοί άνθρωποι. Γαλακτοκομικά, πολλοί, δεν έχουν δει στην ζωή τους. Η διατροφή τους είναι κυρίως φυτοφαγική και φτωχή σε ασβέστιο. Λαμβάνουν περίπου 250 mg ασβεστίου την ημέρα και όχι 1200 mg (ή περισσότερο!) που το Εθνικό Ίδρυμα Οστεοπόρωσης θεωρεί απαραίτητο για τις γυναίκες και τους άνδρες άνω των 40 ετών για τη διατήρηση γερών οστών. Κι όμως, ο μέσος κινέζος αγρότης έχει ασύγκριτα ισχυρότερα οστά από τον μέσο δυτικό, ενώ ταυτόχρονα η γλώσσα του (κινεζική) ΔΕΝ έχει παραδοσιακή λέξη για την οστεοπόρωση! Και ας θυμηθούμε ότι μιλάμε για την κουλτούρα που γέννησε την κινεζική ιατρική και μια γλώσσα που είναι τουλάχιστον 3.000 ετών!
Ένας Ολλανδός ερευνητής που ακούει στο όνομα Thijs Klompmaker, έγραψε το 2000 ένα “τρελό” άρθρο που επιγράφεται «υπερβολικό ασβέστιο προκαλεί οστεοπόρωση» και στο οποίο παρέχει μια λαμπρή εξήγηση ως προς το γιατί πολύ ασβέστιο επηρεάζει την υγεία των οστών. Σύμφωνα με την ανάλυση του Klompmaker, η κατανάλωση υπερβολικής ποσότητας ασβεστίου μέσω γαλακτοκομικών προϊόντων και συμπληρωμάτων μπορεί να κάνει τα οστά ασθενέστερα.
Η κουνελότρυπα όμως σκοτεινιάζει κι άλλο: Η οστεοπόρωση είναι μια «δημιουργηθείσα» ασθένεια!
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας στα μέσα της δεκαετίας του 90 ουσιαστικά
επανα-όρισε τη γήρανση ως μια ασθένεια, χρησιμοποιώντας τα οστά ενός
νεαρού ενήλικα (25 ετών) ευρισκόμενα σε ακρότατο μέγιστο οστικής μάζας,
σαν το πρότυπο της υγείας για γηραιότερες γυναίκες όλων των ηλικιών
(δηλαδή το T-score). Ως αποτέλεσμα αυτών των κατευθυντήριων γραμμών,
εκατομμύρια ασυμπτωματικών γυναικών ξαφνικά είχε μια νέα «ασθένεια των
οστών» που ονομάζεται οστεοπόρωση, και ακόμη περισσότερα εκατομμύρια
είχαν «προ-οστεοπόρωση» ή «οστεοπενία», μέσω μιας εντελώς παράλογης
ταξινόμησης ασθενειών, αυθαίρετα συλληφθείσας, χωρίς βιολογική η
φυσιολογική βάση. Η τρύπα προχωρά και άλλο αποκαλύπτοντας τι είναι τα
διφοσφωνικά που αναφέραμε στην αρχή του άρθρου, μιλώντας και άλλο για
τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, διακλαδώνεται και συνεχίζει. Εμείς για
την ώρα προτιμούμε να σταματήσουμε εδώ, σε αυτό το άρθρο, για πολλούς
λόγους και ίσως διαλέξουμε να συνεχίσουμε το…σκάψιμο σε ένα ή
περισσότερα μελλοντικά.Αν το ασβέστιο δεν φτιάχνει υγιή οστά, τι πρέπει να κάνω για να έχω;
Φτάσαμε λοιπόν αισίως στο τι πρακτικά κάνουμε. Εδώ μπαίνει για τα καλά στο παιχνίδι η Μοριακή Διατροφή και η Λειτουργική Ιατρική. Αρχικά, η σωστή βιοχημική διάγνωση είναι απαραίτητη. Ειδικές εξετάσεις όπως Προφίλ Οστικής Επαναπορρόφησης, ορμονικά σιελικά (και ΟΧΙ στο αίμα) πάνελς, ενδοκυττάριες (και πάλι ΟΧΙ στο αίμα) μετρήσεις βαρέων μετάλλων και ιχνοστοιχείων ακόμα και γενετική προδιάθεση μπορούν να προσδιορίσουν με ακρίβεια την παρούσα και μελλοντική δομική ακεραιότητα του οστού. Αυτές, μαζί με ένα αναλυτικό ιατρικό ιστορικό, θα δώσουν τις βασικές κατευθυντήριες θεραπευτικές γραμμές. Αυτές, σχεδόν ποτέ δεν θα είναι ακριβώς ίδιες για δύο ασθενείς! Αυτό είναι εξ’ άλλου και το νόημα της πραγματικά εξατομικευμένης αντιμετώπισης.Το διατροφικό σκέλος της θεραπευτικής προσέγγισης λαμβάνει υπ’ όψιν του εν τω βάθει διατροφικά στοιχεία που δεν συναντάμε σε συνήθη διατροφολόγια όπως:
Η πραγματική βιοδιαθεσιμότητα διάφορων τροφών
(π.χ. κάποια λαχανικά, όσπρια και σπόροι έχουν χαμηλό ποσοστό
απορρόφησης του ασβεστίου λόγω κάποιων οξέων – οξαλικών και φυτικών –
που περιέχουν και εμποδίζουν την απορρόφηση του ασβεστίου από αυτές τις
τροφές αλλά ευτυχώς όχι από άλλες τροφές). Έτσι για παράδειγμα το
σουσάμι και τα προϊόντα του εμφανίζουν καλή απορρόφηση ασβεστίου λόγω
της μη παρουσίας φυτικών οξέων (ενδεικτικά: 50 γρ. ταχινιού καλύπτουν
30-40% της ημερήσιας πρόσληψης σε ασβέστιο).Η βιομηχανική μόλυνση των τροφών:
Βιομηχανικά γαλακτοκομικά προϊόντα συχνά περιέχουν σημαντικές ποσότητες
από αντιβιοτικά, αυξητικούς παράγοντες, άλλες ορμόνες, λεκτίνες από
βρώση σόγιας, γενετικά μεταλλαγμένες πρωτεΐνες κ.α. Επίσης μεγάλα ψάρια
έχουν σημαντική μόλυνση σε υδράργυρο και άλλα βαρέα μέταλλα. Ανάλογες
μολύνσεις παρατηρούνται και σε άλλες τροφές ευρείας κατανάλωσης.Η Διατροφική οξέωση:
Το φαινόμενο αυτό, σχεδόν άγνωστο στην κλασική ιατρική και διατροφική
πρακτική, προκαλείται (σε υγιή πληθυσμό) από την υπερβολική κατανάλωση
τροφίμων που προκαλούν συστημική οξέωση όπως τα αμυλούχα δημητριακά, τα
γαλακτοκομικά (εκτός από το κατσικίσιο γάλα) και το κρέας. Η συστημική
οξέωση αλλάζει ριζικά τον μεταβολισμό των οστών προς την έντονη
αποδόμησή τους. Το φαινόμενο ενισχύεται επίσης από την κατανάλωση
εξαιρετικά όξινων ουσιών όπως ο καφές, το αλκοόλ, η ζάχαρη, διάφορα μη
συνταγογραφούμενα φάρμακα, και ακόμη και τα υποπροϊόντα του μεταβολισμού
του χρόνιου στρες.Το σύνδρομο δυσαπορρόφησης:
Προκαλείται σε μεγάλο βαθμό από την υπερβολική κατανάλωση σίτου,
γαλακτοκομικών προϊόντων αγελάδας, σόγιας (που δεν έχει υποστεί ζύμωση)
και καλαμποκιού. Σε πολλούς ανθρώπους, η λήψη τους, οδηγεί σε διαταραχή
της ικανότητας απορρόφησης των λαχνών του έντερου με την παραγωγή μιας
“κολλώδους επικάλυψης” σε αυτό, δημιουργώντας έτσι γαστρεντερική
φλεγμονή και ατροφία των λαχνών. Άλλες αιτίες περιλαμβάνουν βακτηριακή
δυσβίωση, καθώς και οξύ ή/και χρόνιο στρες που εξαντλεί την γλουταμίνη,
χωρίς την οποία οι εντερικές λάχνες πεθαίνουν (τα κύτταρα των λαχνών
αναγεννώνται κάθε 2 περίπου μέρες οπότε ακόμη και οξείες εξάρσεις άγχους
μικρής διάρκειας μπορούν να προκαλέσουν σοβαρή ζημιά).Τροφική συνέργεια:
Οι τροφές – σε αντίθεση με ότι έχετε μάθει – πρέπει για την βέλτιστη
απορρόφησή τους να καταναλώνονται σε ειδικούς συνδυασμούς ανάλογα με τις
ανάγκες ενζυμικής τους διάσπασης. Για παράδειγμα το σιελικό ένζυμο,
αμυλάση, παράγεται σε απόκριση της κατανάλωσης υδατανθράκων, και η
δουλειά του είναι να διασπά υδατάνθρακες για την πέψη. Η αμυλάση είναι
ενεργή μόνο σε αλκαλικό μέσο και καταστρέφεται από ένα ήπια όξινο
περιβάλλον. Το γαστρικό ένζυμο, πεψίνη, παράγεται σε απάντηση στην
κατανάλωση πρωτεϊνών, και η δουλειά του είναι να διασπάσει τις πρωτεΐνες
για την πέψη. Η πεψίνη – σε αντίθεση με την αμυλάση – είναι ενεργή μόνο
σε όξινο περιβάλλον και καταστρέφεται σε αλκαλικό περιβάλλον. Και ενώ
το σώμα θα παράγει χυμούς και ένζυμα που είναι ειδικά για κάθε είδος των
τροφίμων που έχετε φάει, δεν είναι σε θέση να το κάνει, όταν μια
ποικιλία τροφών καταναλώνονται μαζί.