Το άγχος ως σύμπτωμα μπορεί να αποτελεί αναπόσπαστο φαινόμενο μιας αγχώδους διαταραχής. Αναφερόμαστε σε αγχώδη διαταραχή στις περιπτώσεις που το άγχος σαφώς παρεμβαίνει στην καθημερινή λειτουργικότητα του ατόμου παρακωλύοντας την επίτευξη στόχων και διαταράσσοντας την ψυχική του ηρεμία προκαλώντας δυσφορία.
Παρότι το άγχος γενικά παρουσιάζεται ως σύμπτωμα που χαρακτηρίζει όλες τις ψυχικές διαταραχές, οι αγχώδεις διαταραχές αποτελούν μια ομάδα ψυχιατρικών καταστάσεων που ενέχουν υπερβολικό άγχος ως κυρίαρχο συναίσθημα.
Τύποι διαταραχών
Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έκδοση του διαγνωστικού εγχειριδίου της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρίας – DSM-5 (2013) υπάρχουν οι εξής διαφορετικοί τύποι διαταραχών του άγχους που αφορούν στους ενήλικες.
• Διαταραχή πανικού
• Αγοραφοβία
• Διαταραχή κοινωνικού άγχους
• Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή
• Ειδικές φοβίες
Διαταραχές άγχους
Τρείς ακόμα διαταραχές που χαρακτηρίζονται από υπερβολικό άγχος αλλά πλέον σύμφωνα με το DSM-5 ανήκουν σε ξεχωριστές διαγνωστικές κατηγορίες είναι οι εξής:
• Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
• Διαταραχή μετατραυματικού στρες
• Διαταραχή άγχους ασθένειας
Στις ψυχικές διαταραχές, η έδρα της απειλής μπορεί να είναι είτε εξωτερική (φυσικό περιβάλλον) είτε σωματική (εσωδεκτικές αισθήσεις) είτε εσωτερική που αφορά στις ψυχικές λειτουργίες. Κλινικά παραδείγματα της πρώτης είναι η κοινωνική φοβία, η αγοραφοβία και οι ειδικές φοβίες. Κλινικά παραδείγματα της δεύτερης είναι η διαταραχή πανικού και η διαταραχή άγχους ασθενείας. Κλινικά παραδείγματα της τρίτης είναι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και η διαταραχή μετατραυματικού στρες. Σύμφωνα με τη γνωσιακή θεωρία, ο εαυτός συνίσταται στον σωματικό, ψυχικό και κοινωνικό. Αντίστοιχος μπορεί να είναι και ο στόχος της απειλής.
Οργανικά αίτια του Άγχους, φάρμακα και ουσίες
Συγκεκριμένα φάρμακα και ουσίες, μπορούν να οδηγήσουν σε συμπτώματα άγχους, είτε ως παρενέργεια λήψης τους είτε ως μέρος του συνδρόμου στέρησης. Τα φάρμακα αυτά περιλαμβάνουν:
• Φάρμακα για τον θυρεοειδή
• Φάρμακα για ΔΕΠΥ, ιδιαίτερα αμφεταμίνες
• Βενζοδιαζεπίνες (στη φάση της διακοπής)
• Βρογχοδιασταλτικά
• Αποσυμφορητικά
• Χάπια διαίτης
• Αλκοόλ
• Νικοτίνη
• Καφεΐνη
Μαριχουάνα και άλλες ναρκωτικές ουσίες
Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έκδοση του διαγνωστικού εγχειριδίου της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρίας – DSM-5 (2013) υπάρχουν οι εξής διαφορετικοί τύποι διαταραχών του άγχους που αφορούν στους ενήλικες.
• Διαταραχή πανικού
• Αγοραφοβία
• Διαταραχή κοινωνικού άγχους
• Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή
• Ειδικές φοβίες
Διαταραχές άγχους
Τρείς ακόμα διαταραχές που χαρακτηρίζονται από υπερβολικό άγχος αλλά πλέον σύμφωνα με το DSM-5 ανήκουν σε ξεχωριστές διαγνωστικές κατηγορίες είναι οι εξής:
• Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
• Διαταραχή μετατραυματικού στρες
• Διαταραχή άγχους ασθένειας
Στις ψυχικές διαταραχές, η έδρα της απειλής μπορεί να είναι είτε εξωτερική (φυσικό περιβάλλον) είτε σωματική (εσωδεκτικές αισθήσεις) είτε εσωτερική που αφορά στις ψυχικές λειτουργίες. Κλινικά παραδείγματα της πρώτης είναι η κοινωνική φοβία, η αγοραφοβία και οι ειδικές φοβίες. Κλινικά παραδείγματα της δεύτερης είναι η διαταραχή πανικού και η διαταραχή άγχους ασθενείας. Κλινικά παραδείγματα της τρίτης είναι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και η διαταραχή μετατραυματικού στρες. Σύμφωνα με τη γνωσιακή θεωρία, ο εαυτός συνίσταται στον σωματικό, ψυχικό και κοινωνικό. Αντίστοιχος μπορεί να είναι και ο στόχος της απειλής.
Οργανικά αίτια του Άγχους, φάρμακα και ουσίες
• Φάρμακα για τον θυρεοειδή
• Φάρμακα για ΔΕΠΥ, ιδιαίτερα αμφεταμίνες
• Βενζοδιαζεπίνες (στη φάση της διακοπής)
• Βρογχοδιασταλτικά
• Αποσυμφορητικά
• Χάπια διαίτης
• Αλκοόλ
• Νικοτίνη
• Καφεΐνη
Μαριχουάνα και άλλες ναρκωτικές ουσίες
Επιπροσθέτως, οργανικές καταστάσεις που μπορεί να εμφανισθούν με έντονο συνοδό άγχος είναι για παράδειγμα οι εξής:
Θυρεοειδοπάθεια
Φαιοχρωμοκύτωμα
Υπογλυκαιμία
χαμηλά επίπεδα βιταμίνης Β12
Τεχνικές Αντιμετώπισης του Άγχους
Ένα σημαντικό πρώτο βήμα στην ορθότερη διαχείρηση του άγχους από το άτομο είναι η καλύτερη αναγνώριση της εμπειρίας του άγχους σαν συγκινησιακή κατάσταση. Με αυτό το δεδομένο, το επόμενο βήμα είναι η καλύτερη παρατήρηση του φαινομένου και η ανάλυση των συνθηκών όπου εκλύεται. Το τρίτο βήμα είναι η αξιολόγηση για το αν η αντίδραση είναι ανάλογη των συνθηκών ή πρόκειται για μία δυσανάλογης διάρκειας και υπερβολικής έντασης αντίδραση. Το πιο αποτελεσματικό μέσο χειρισμού του δυσπροσαρμοστικού άγχους είναι η ανάπτυξη δεξιοτήτων οι οποίες καθιστούν πλέον το άτομο ικανό να ελαττώσει την αίσθηση της απειλής.
Οι δεξιότητες αυτές μπορούν να διαχωριστούν σε τέσσερα επίπεδα: γνωσιακό, συναισθηματικό, συμπεριφορικό και σωματικό. Οι γνωσιακές τεχνικές αφορούν σε παρεμβάσεις στο επίπεδο της σκέψης, όπως για παράδειγμα ο θετικός εσωτερικός διάλογος, ο εντοπισμός και η αμφισβήτηση δυσλειτουργικών σκέψεων και η αναγνώριση γνωσιακών λαθών. Οι συναισθηματικές τεχνικές αφορούν στη δυνατότητα αποτελεσματικότερης ρύθμισης του συναισθήματος και συχνά δανείζονται στοιχεία από το διαλογισμό και την ενσυνειδητότητα. Οι συμπεριφορικές τεχνικές αφορούν συχνά στην εστίαση σε σωματικές λειτουργίες που στόχο έχουν τον κατευνασμό της υπερδιέγερσης του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Τέτοιες είναι είναι για παράδειγμα η διαφραγματική αναπνοή και η μυοχαλάρωση.
Γιώργος Γεωργαντόπουλος
Ψυχίατρος-Γνωσιακός Ψυχοθεραπευτής
ΜΠΕΣ ΕΔΩ.... personalking.gr
Θυρεοειδοπάθεια
Φαιοχρωμοκύτωμα
Υπογλυκαιμία
χαμηλά επίπεδα βιταμίνης Β12
Τεχνικές Αντιμετώπισης του Άγχους
Ένα σημαντικό πρώτο βήμα στην ορθότερη διαχείρηση του άγχους από το άτομο είναι η καλύτερη αναγνώριση της εμπειρίας του άγχους σαν συγκινησιακή κατάσταση. Με αυτό το δεδομένο, το επόμενο βήμα είναι η καλύτερη παρατήρηση του φαινομένου και η ανάλυση των συνθηκών όπου εκλύεται. Το τρίτο βήμα είναι η αξιολόγηση για το αν η αντίδραση είναι ανάλογη των συνθηκών ή πρόκειται για μία δυσανάλογης διάρκειας και υπερβολικής έντασης αντίδραση. Το πιο αποτελεσματικό μέσο χειρισμού του δυσπροσαρμοστικού άγχους είναι η ανάπτυξη δεξιοτήτων οι οποίες καθιστούν πλέον το άτομο ικανό να ελαττώσει την αίσθηση της απειλής.
Οι δεξιότητες αυτές μπορούν να διαχωριστούν σε τέσσερα επίπεδα: γνωσιακό, συναισθηματικό, συμπεριφορικό και σωματικό. Οι γνωσιακές τεχνικές αφορούν σε παρεμβάσεις στο επίπεδο της σκέψης, όπως για παράδειγμα ο θετικός εσωτερικός διάλογος, ο εντοπισμός και η αμφισβήτηση δυσλειτουργικών σκέψεων και η αναγνώριση γνωσιακών λαθών. Οι συναισθηματικές τεχνικές αφορούν στη δυνατότητα αποτελεσματικότερης ρύθμισης του συναισθήματος και συχνά δανείζονται στοιχεία από το διαλογισμό και την ενσυνειδητότητα. Οι συμπεριφορικές τεχνικές αφορούν συχνά στην εστίαση σε σωματικές λειτουργίες που στόχο έχουν τον κατευνασμό της υπερδιέγερσης του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Τέτοιες είναι είναι για παράδειγμα η διαφραγματική αναπνοή και η μυοχαλάρωση.
Γιώργος Γεωργαντόπουλος
Ψυχίατρος-Γνωσιακός Ψυχοθεραπευτής
ΜΠΕΣ ΕΔΩ.... personalking.gr