Κυριακή, Σεπτεμβρίου 23

Το νέο μεγάλο μουσείο του Καΐρου και η αποδυνάμωση της ανεξάρτητης πολιτιστικής σκηνής της χώρας


© heneghan peng architects
Ένα από τα πιο αναμενόμενα πολιτιστικά γεγονότα της χρονιάς διεθνώς είναι τα εγκαίνια του Grand Egyptian Museum (GEM), του νέου μεγάλου μουσείου κοντά στις Πυραμίδες του Καΐρου, το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως το μεγαλύτερο αρχαιολογικό μουσείο του κόσμου και θα εκθέτει αρχαία αιγυπτιακά αντικείμενα, όπως την πλήρη συλλογή αντικειμένων από τον τάφο του Τουταγχαμών. 

Με την αποπεράτωση αυτού του μουσείου, η κυβέρνηση της Αιγύπτου ευελπιστεί να βελτιώσει την εικόνα της στο εξωτερικό και να αναζωογονήσει την οικονομία της, προσελκύοντας περισσότερους τουρίστες. Κάτι που έχει άμεσα ανάγκη, αν αναλογιστεί κανείς ότι από 14,7 εκατομμύρια επισκέπτες το 2010, το 2016 επισκέφθηκε την Αίγυπτο σχεδόν το ένα τρίτο αυτού του αριθμού (5,4 εκατομμύρια επισκέπτες). Η ίδια κυβέρνηση δε φαίνεται, όμως, να αντιλαμβάνεται τη σημασία που έχουν οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις στο χώρο του πολιτισμού για τη διατήρηση και ανάπτυξη μιας ενεργούς πολιτιστικής σκηνής.
Στα τέλη Μαΐου του περασμένου έτους, θεσπίστηκε ένας νόμος που περιορίζει τις δραστηριότητες των 47.000 ΜΚΟ της χώρας, επιβάλλοντας χοντρά πρόστιμα σε περιπτώσεις αποδοχής χρημάτων από το εξωτερικό και αποθαρρύνοντας ακόμη και τις μικρές δωρεές πολιτών. Ανάμεσα σε αυτές τις ΜΚΟ είναι φυσικά και πολιτιστικοί οργανισμοί, ορισμένοι από τους οποίους έχουν ήδη παγώσει τις υποτροφίες και τις χορηγίες τους, όπως το Ίδρυμα Ford, το οποίο έχει ενεργή παρουσία στην Αίγυπτο από τις αρχές της δεκαετίας του 1950. Δύσκολη αναμένεται να είναι η κατάσταση για πολιτιστικούς οργανισμούς με περιορισμένο προϋπολογισμό, όπως το Townhouse που ιδρύθηκε από τον Καναδό William Wells το 1998 και έχει μόλις τέσσερα μέλη προσωπικού.
Η περίπτωση της συγκεκριμένης ΜΚΟ είναι χαρακτηριστική της δύσκαμπτης στάσης που τηρεί το αιγυπτιακό κράτος απέναντι σε τέτοιες πρωτοβουλίες. Πολύ πριν την έρευνα που διενεργήθηκε σε βάρος του Townhouse το 2015, όπως και στις περισσότερες ΜΚΟ που δουλεύουν με τους φτωχούς, το 1999, ένα χρόνο μετά την ίδρυσή της, οδηγήθηκε σε κλείσιμο του κέντρου καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων της για παιδιά του δρόμου, με την επίσημη δικαιολογία ότι δεν υπάρχουν παιδιά του δρόμου (!). Παρόλα αυτά, συνεχίζει το έργο της, με μία βιβλιοθήκη τέχνης σε ένα ανενεργό εργοστάσιο, στο οποίο κάνει και εκθέσεις, πουλώντας τα έργα των καλλιτεχνών, καθώς και σεμινάρια κριτικής γραφής, τα οποία έχουν μεγάλη ζήτηση.
Το Townhouse βρίσκεται σε μια γειτονιά χάρη στην οποία, τον περασμένο αιώνα, είχε αποδοθεί στο Κάιρο η ονομασία «Παρίσι του Νείλου». Μόνο που πλέον, η κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει αυτή η γωνιά της πόλης απεικονίζει τις επιπτώσεις της κρατικής πολιτικής: η άλλοτε πανέμορφη περιοχή με τα Art Deco κτίρια παρακμάζει, καθώς έχει δοθεί έμφαση στην ανέγερση πολυτελών συγκροτημάτων στα περίχωρα του Καΐρου, αφήνοντας τα ιστορικά κτίρια παραμελημένα. Μαζί της παρακμάζει και η ισλαμική γειτονιά, η οποία ουσιαστικά ζούσε εξυπηρετώντας τις ανάγκες της πλούσιας, αστικής γειτονιάς.
Άλλο ένα δείγμα της απερισκεψίας της κυβέρνησης αποτελεί το ότι μέχρι στιγμής δεν έχει προβλεφθεί τρόπος ενίσχυσης της επισκεψιμότητας του παλιού Αιγυπτιακού Μουσείου, τώρα που θα μετακομίσει ο βασικός πόλος έλξης του, οι θησαυροί του βασιλιά Τουταγχαμών, στο νέο μουσείο. Αυτό το κενό θα μπορούσε να γεμίσει η σύγχρονη τέχνη, όπως έδειξε η pop-up έκθεση Eternal Light: Something Old, Something New με 16 σύγχρονους καλλιτέχνες που διοργάνωσε τον περασμένο Οκτώβριο στο μουσείο η Nadine Abdel-Ghaffar, η οποία έχει τον ιστότοπο Art D’Egypte που παρέχει επιμελητικές υπηρεσίες σε καλλιτέχνες, δημόσιους χώρους, μουσεία και συλλέκτες. Ας ελπίσουμε ότι θα ακολουθήσουν και άλλοι το παράδειγμα της πρωτοβουλίας της, διότι, μέχρι στιγμής, οι πλούσιοι του Καϊρου φαίνεται να μην απασχολούνται ιδιαίτερα με την ενίσχυση της κοινωνίας της πόλης τους...
Με πληροφορίες από The Art Newspaper