Παρασκευή, Φεβρουαρίου 8

Τα συναισθήματα παλεύουν με τη λογική μας



Τα σοβαρά ηθικά διλήμματα προκαλούν το λογικό μας εγκέφαλο:
Τα συναισθήματα παλεύουν με τη λογική μας

Ποιοι μηχανισμοί κρύβονται πίσω από τις ηθικές επιλογές μας; 'Evας ερευνητής ταξίδεψε στο «μηχανοστάσιο» της ηθικής, μέσα στον εγκέφαλό μας, και απέδειξε πως ένα δίκτυο συναισθημάτων αναλαμβάνει τα ηνία, κάθε φορά που βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα σοβαρό ηθικό δίλημμα. Συχνά πράττουμε ενάντια σε κάθε λογική.
Δίλημμα 1ο: Η διακλάδωση
Βρίσκεσαι στο σιδηροδρομικό σταθμό και περιμένεις το τρένο, όταν διαπιστώνεις ότι πέντε εργάτες που δουλεύουν σε μια σιδηροτροχιά δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν εγκαίρως την εμπορική αμαξοστοιχία
που έρχεται καταπάνω τους. Η καταστροφή είναι αναπόφευκτη, εκτός αν τραβήξεις το μοχλό και εκτρέφεις την αμαξοστοιχία σε μια παρακαμπτήριο. Δυστυχώς, όμως, κι εκεί βρίσκεται ένας εργάτης, και ούτε εκείνος προλαβαίνει να φύγει εγκαίρως από τις ρόγες. Μπροστά σου Βλέπεις το μοχλό που αλλάζει τη διακλάδωση.
Τι κάνεις;

  • Τραβώ το μοχλό, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ένας εργάτης και να σωθούν πέντε.

  • Παραμένω αμέτοχος, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν πέντε εργάτες και να επιβιώσει ένας.

Δίλημμα 2o: Η αποβάθρα
Στέκεσαι στην αποβάθρα και Βλέπεις ένα τρένο, που πλησιάζει με μεγάλη ταχύτητα πέντε ανυποψίαστους εργάτες. Μπορείς να αποτρέψεις την καταστροφή, αν δράσεις γρήγορα. Μπροστά σου στέκεται ένας γεροδεμένος άντρας, βυθισμένος στις σκέψεις του. Αν τον σπρώξεις πάνω στις ρόγες το τρένο θα τον χτυπήσει και αναγκαστικά θα φρενάρει απότομα. Τι κάνεις;

  • Σπρώχνω τον άντρα στις γραμμές του τρένου, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί εκείνος και να σωθούν οι πέντε εργάτες

  • Παραμένω αμέτοχος, με αποτέλεσμα να επιβιώσει ο γεροδεμένος άντρας και να σκοτωθούν οι πέντε εργάτες.
Λίγοι από εμάς θα πίστευαν ότι εντελώς συνηθισμένοι άνθρωποι είναι ικανοί να σκοτώσουν έναν τυχαίο, αθώο συνάνθρωπό τους. Ωστόσο, καμιά φορά προκύπτουν ακραίες περιστάσεις, όπου μια τέτοια καταστροφική ενέργεια μπορεί να είναι εύλογη. Υπάρχουν άνθρωποι που βρέθηκαν αντιμέτωποι με παρόμοια διλήμματα, σε περιπτώσεις όπου θα έχαναν τη ζωή τους πολλοί αθώοι, αν δε θυσιάζονταν ένα ή δύο άτομα. Υπό αυτές τις συνθήκες, είμαστε ικανοί να σκοτώσουμε έναν αθώο συνάνθρωπό μας;
Νέες έρευνες δίνουν απαντήσεις σε αυτό και σε πολλά άλλα ηθικά ζητήματα
Ο άνθρωπος είναι προικισμένος με μια μοναδική ικανότητα λογικής σκέψης, όμως, καθώς φαίνεται, εσωτερικευμένα ισχυρά συναισθηματικά αντανακλαστικά επηρεάζουν έντονα τις ηθικές επιλογές μας. Σε ακραίες καταστάσεις οι περισσότεροι ενεργούμε ενστικτωδώς ενάντια στις επιταγές της λογικής, αλλά τι είναι αυτό που καθορίζει πως πράττουμε, όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τα πιο σοβαρά ηθικά διλήμματα;
Ο Joshua  Greene αναζητά αυτή την απάντηση. Ο νεαρός ερευνητής του Πανεπιστημίου των ΗΠΑ περνά τον περισσότερο χρόνο του προκαλώντας το μυαλό με ηθικά διλήμματα. Τα περισσότερα τα εφευρίσκει ο ίδιος. Συλλέγει διλήμματα, όπως ένας κωμικός συλλέγει ανέκδοτα. «Τι θα έκανες αν...» τον ακούει κανείς συχνά να λέει. Το συναρπαστικό μυστήριο της ηθικής κρίσης του ανθρώπου βρίσκεται στο επίκεντρο της δουλειάς του, και η δουλειά του έχει γίνει η ζωή του.
Ο Greene αναγνωρίζει ότι τα ηθικά διλήμματα που θέτει προκαλούν συχνά δυσφορία στους ανθρώπους. Μπορεί να φαίνεται μακάβριο να προσπαθεί κανείς να βάλει το νου του να αντιμετωπίσει μοιραίες αποφάσεις ζωής και θανάτου, ενοχής ή αθωότητας, ευσπλαχνίας ή συνέπειας. «Δεν είναι ιδιαίτερα ευχάριστο, αλλά, αν τα διλήμματα ήταν ευχάριστα, δε θα κάναμε σωστά τη δουλειά μας» λέει ο Greene. Αυτός δεν ασχολείται με τα διλήμματα για δική του ευχαρίστηση ή προς τέρψη των άλλων, Τον ενδιαφέρει τι θεωρούν ηθικά σωστό και λάθος οι άνθρωποι, και πώς τα διακρίνουμε στις επιλογές που κάνουμε στη ζωή μας. Τα τελευταία χρόνια έχει προχωρήσει πολύ στην έρευνα της ηθικής, με μια σειρά από εντυπωσιακά πειράματα, που διεξάγει σε συνεργασία με νευρολόγους του Πανεπιστημίου Princeton.
Τα διλήμματα της διακλάδωσης και της αποβάθρας, που παρουσιάζονται εδώ ως διλήμματα 1 και 2, είναι από τα αγαπημένα του Greene. Και στις δύο περιπτώσεις μπορούμε να σώσουμε πέντε ανθρώπους θυσιάζοντας έναν. Παρ' όλα αυτά, οι ίδιοι άνθρωποι επιλέγουν να ενεργήσουν διαφορετικά στις δύο καταστάσεις, Το 90% επιλέγει να τραβήξει το μοχλό της διακλάδωσης, αλλά αποφεύγει να ενεργήσει όταν πρέπει να σπρώξει έναν άλλον άνθρωπο. Όταν τους ρωτούν γιατί στο δίλημμα της αποβάθρας δεν επιλέγουν να σώσουν τους πέντε αντί του ενός, οι περισσότεροι απαντούν απλά: «Δε μου πάει η καρδιά να το κάνω». Γιατί είναι, λοιπόν, η πράξη αυτή θεμιτή στο δίλημμα της διακλάδωσης και σχεδόν αδιανόητη στο δίλημμα της αποβάθρας;





Από τη θεωρία στον τομογράφο
Σε ένα υπόγειο του Πανεπιστημίου Princeton, ο Greene αναζητά τις απαντήσεις. Όχι σε Βιβλία ή συγγράμματα, αλλά κάνοντας πειράματα με προηγμένες τεχνικές μαγνητικής απεικόνισης.
Σε συνεργασία με ειδικούς νευρολόγους, ο Greene έχει τη δυνατότητα να «φωτογραφίζει» τις νοητικές διεργασίες των συμμετεχόντων, σε μεγάλους τομογράφους εξοπλισμένους με ισχυρούς μαγνήτες. Με την ενεργοποίηση και απενεργοποίηση των μαγνητών, τα άτομα στον εγκέφαλο προσανατολίζονται ανάλογα και εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητικά κύματα. Δέκτες λαμβάνουν τα σήματα αυτά, τα οποία μετατρέπονται σε εικόνα στην οθόνη ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή.
Ο Greene, μετρώντας την ποσότητα της αιμοσφαιρίνης του αίματος -του μορίου που μεταφέρει το οξυγόνο-, εντοπίζει τις περιοχές του εγκεφάλου που καταναλώνουν περισσότερο οξυγόνο. Και επειδή όπου καταναλώνεται οξυγόνο υπάρχει δραστηριότητα, με αυτό τον τρόπο ο Greene είναι σε θέση να διαπιστώσει αμέσως ποια κέντρα αναλαμβάνουν δράση, όταν οι συμμετέχοντες στο πείραμα βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα σοβαρό δίλημμα.
Δε συμβαίνει κάθε μέρα οι φιλόσοφοι να αντικαθιστούν τα Βιβλία με τομογράφους, αλλά έτσι ένας ολόκληρος κόσμος νέων δυνατοτήτων ανοίγεται στον Greene. Από τότε που άρχισε να σπουδάζει ηθική φιλοσοφία, Βομβαρδιζόταν με θεωρίες γύρω από τα κριτήρια στα οποία θα πρέπει να Βασίζονται οι ηθικές επιλογές των ανθρώπων. Κατά κανόνα, οι συζητήσεις καταλήγουν στο σχηματισμό δύο στρατοπέδων: στο ένα ανήκουν οι οπαδοί του ωφελιμισμού (Utiiitarismus) και στο άλλο οι θιασώτες της ηθικής του καθήκοντος. Ο Greene κατατάσσει στους ωφελιμιστές εκείνους που επιλέγουν να σπρώξουν τον άντρα στις γραμμές του τρένου, προκειμένου να σώσουν τους πέντε εργάτες στις γραμμές. Σύμφωνα με τον ωφελιμισμό-που αποκαλείται επίσης χρησιμοθηρία ή ηθική της σκοπιμότητας- μια πράξη πρέπει να είναι τέτοια, που να παράγει όσο το δυνατό μεγαλύτερη ωφέλεια για όσο το δυνατό περισσότερους ανθρώπους. Ο ωφελιμιστής σκέφτεται: «Η πράξη μου αξιολογείται με γνώμονα το αποτέλεσμά της και, αν χρειαστεί, θα χρησιμοποιήσω τους λίγους ως μέσο για την επιβίωση των πολλών».
Τους ανθρώπους που αποφεύγουν να σπρώξουν τον ανυποψίαστο ταξιδιώτη στις γραμμές του τρένου ο Greene τους αποκαλεί «δεοντολόγους». Ο Immanuei Kant ήταν ο θεμελιωτής της ηθικής του καθήκοντος, σύμφωνα με την οποία κάθε άνθρωπος πρέπει , σ αντιμετωπίζεται ως αυθύπαρκτος σκοπός-κα. όχι ως μέσο για την επίτευξη ενός άλλου στόχου-, καθώς ο καθένας μας αντιπροσωπεύει «την ανθρωπότητα στον άνθρωπο». Ο «δεοντολόγος» σκέφτεται: «Βαθιά μέσα μου-και στους άλλους- ισχύει ένας κοινός ηθικός νόμος, που δεν εξαρτάται από την εμπειρία και τον οποίο δεν επιτρέπεται να παραβώ»
Αρχέγονες ηθικές αναστολές
Ο Greene έχει παρακολουθήσει ατέλειωτες συζητήσεις ανάμεσα σε εκπροσώπους των δύο αυτών στρατοπέδων, οι οποίες συνήθως καταλήγουν στη διαπίστωση ότι δεν είναι δυνατό να υπάρξει οριστικό συμπέρασμα Όμως αυτός δεν αρκείται στο ότι όλα είναι συζητήσιμα και ότι το ίδιο το θέμα έχει ενδιαφέρον. Προτιμά να διερευνά τις επιλογές που κάνουν οι άνθρωποι στην πράξη αντί να εστιάζει, όπως η ηθική φιλοσοφία, στις επιλογές που οφείλουν να κάνουν. Ο Greene ζητά απαντήσεις στα ερωτήματα του. Σε ποιο σημείο του εγκεφάλου βρίσκεται η έδρα της ηθικής; Γιατί κάνουν οι άνθρωποι τις επιλογές που κάνουν; Τι είναι αυτό που καθορίζει αν θα σπρώξουμε έναν αθώο στις ρόγες του τρένου ή όχι;
Ο Greene έθεσε πριν από λίγο καιρό τα διλήμματα του τρένου στα άτομα που συμμετείχαν σε ένα πείραμα, αφού είχαν τοποθετηθεί στους μαγνητικούς τομογράφους. Είναι σχετικά εύκολο να διατυπώσει κανείς υποθέσεις που εξηγούν γιατί οι άνθρωποι κάνουν διαφορετικές επιλογές στα δύο διλήμματα με τις ίδιες συνέπειες, αλλά η τεκμηρίωση των υποθέσεων είναι μια άλλη ιστορία. Ωστόσο, στις λειτουργικές τομογραφίες του εγκεφάλου, ο Greene ανακάλυψε ένα ενδιαφέρον στοιχείο. Παρατήρησε ότι τα κέντρα του εγκεφάλου που σχετίζονται μετά συναισθήματα φωτίζονταν περισσότερο όταν οι συμμετέχοντες έπρεπε να σπρώξουν κάποιον με τα ίδια τους τα χέρια και να τον σκοτώσουν, παρά όταν έπρεπε απλώς να τραβήξουν ένα μοχλό, έστω με το ίδιο αποτέλεσμα. Η εξήγηση, σύμφωνα με τον Greene, βρίσκεται στο ότι υπάρχει μια θεμελιώδης διαφορά ανάμεσα σε μια προσωπική και μια πιο απρόσωπη ηθική πράξη.
Οι περισσότεροι είναι διατεθειμένοι να τραβήξουν ένα μοχλό για να σώσουν τη ζωή πέντε ανθρώπων, έστω με το κόστος μίας άλλης ζωής, αφού η λογική τούς λέει ότι είναι προτιμότερο να έχεις πέντε επιζώντες παρά έναν, και επειδή το τράβηγμα ενός μοχλού δεν αντιμάχεται άμεσα τα συναισθήματά τους. Αντίθετα, αρνούμαστε να σπρώξουμε κάποιον να πέσει στις ράγες του τρένου για να σώσουμε πέντε άλλους ανθρώπους, επειδή σε αυτή την περίπτωση πρόκειται για μία προσωπική πράξη καταστροφής, την οποία από τη φύση μας δεν είμαστε συναισθηματικά ικανοί να εκτελέσουμε.
Τα συναισθηματικά κέντρα του εγκεφάλου έχουν αναπτυχθεί με την εξέλιξη. Πειράματα σε πιθήκους έχουν δείξει ότι τα ζώα αυτά έχουν αρκετά ανεπτυγμένη ηθική δομή. Για τους επιστήμονες, αυτό σημαίνει ότι οι πρόγονοί μας ζούσαν μια κοινωνική ζωή, την οποία ρύθμιζαν σε μεγάλο βαθμό συναισθήματα όπως η κατανόηση οργή, η ευγνωμοσύνη, η ζήλια, η χαρά, η αγάπη και το αίσθημα του δικαίου. Όταν ,λοιπόν σκεφτόμαστε να σπρώξουμε έναν άνθρωπο  στο θάνατο, βγαίνουν στην επιφάνεια πανάρχαια συναισθήματα. Έχει εγγράφει στο κύτταρο μας ότι το να σκοτώνουμε ο ένας τον άλλο είναι ολέθριο για την επιβίωση του είδους μας. Το λανθάνον συναίσθημα της απέχθειας προς το φόνο είναι πανανθρώπινο, άσχετα από πολιτισμικές διαφορές, και απαιτούνται πολύ ισχυρά λογικά κίνητρα για να το ξεπεράσουμε, ώστε να σκοτώσουμε παρ' όλα αυτά.
Αργή η προετοιμασία για φόνο
Το να σπρώξει κανείς έναν άνθρωπο στο θάνατο είναι μια πράξη που απαιτεί πολύ πιο άμεση προσωπική εμπλοκή του ατόμου από το τράβηγμα ενός μοχλού, κι έτσι προκαλεί μια φυσική αποστροφή, ακόμη κι αν το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: σώζουμε πολλές ζωές θυσιάζοντας μία. Με αυτό το δεδομένο, Ο Greene παρακολούθησε τον εγκέφαλο πολλών ατόμων, την ώρα που έπαιρναν θέση απέναντι σε μια σειρά από προσωπικά και πιο απρόσωπα διλήμματα.
Τα πειράματα έδειξαν ότι ο προβληματισμός πάνω στα έντονα προσωπικά ηθικά διλήμματα προκάλεσε αυξημένη δραστηριότητα σε τμήματα του εγκεφάλου που σχετίζονται με τα συναισθήματα. Αντίθετα, στα πιο απρόσωπα ηθικά διλήμματα παρατηρήθηκε δραστηριότητα στα εγκεφαλικά κέντρα της λογικής, τα οποία δραστηριοποιούνται και σε θέματα άσχετα με την ηθική. Οι απεικονίσεις έδειξαν, δηλαδή, ότι διαφορετικά εγκεφαλικά κέντρα εμπλέκονται στην επεξεργασία των σοβαρών, προσωπικών ηθικών διλημμάτων.
Το επόμενο εύρημα του Greene ήταν επίσης εντυπωσιακό. Διαπίστωσε ότι οι συμμετέχοντες στο πείραμα αποφάσιζαν σχετικά σύντομα, όταν απέρριπταν το ενδεχόμενο να εκτελέσουν ένα φόνο ή μία άλλη προσωπική πράξη καταστροφής. Αντίθετα, ήθελαν κατά μέσο όρο σχεδόν το διπλάσιο χρόνο για να εγκρίνουν την εκτέλεση μιας τέτοιας πράξης, Για να φτάσουν οι άνθρωποι στο συμπέρασμα ότι το να σκοτώσουν έναν άλλον άνθρωπο είναι μια θεμιτή πράξη, πρέπει πρώτα να καμφθεί η αντίσταση που προβάλλεται από τα κέντρα των συναισθημάτων, και αυτή η διαδικασία είναι πιο χρονοβόρα.
Κατά την πορεία, νέα κέντρα του εγκεφάλου εμφανίζονταν στην οθόνη του Greene και εμπλέκονταν στη διαδικασία. Άρχιζαν να καταναλώνουν οξυγόνο, καθώς οι συμμετέχοντες στο πείραμα προσπαθούσαν να πάρουν θέση  πάνω σε δύσκολα, προσωπικά ηθικά διλήμματα, Μια περιοχή που φωτιζόταν σε ιδιαίτερα μεγάλο Βαθμό ήταν ο λεγόμενος πρόσθιος φλοιός του προσαγωγίου ή ACC (anterior cingulate cortex), που παίζει σημαντικό ρόλο στην ικανότητά μας να παίρνουμε θέση στις εσωτερικές συγκρούσεις, Η περιοχή εντοπίζεται στην υπερμεσολόβιο έλικα, και από τις δύο πλευρές της σχισμής που χωρίζει τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου, περίπου στο σημείο όπου εξωτερικά το μέτωπο περνάει πάνω από τους κροτάφους. Στο ACC εκτιμώνται οι συνέπειες των αντικρουόμενων σημάτων που στέλνου τα κέντρα των συναισθημάτων και της λογικής. Η περιοχή ενεργοποιείται για να μεσολαβήσει στη σύγκρουση των περιοχών που επεξεργάζονται τα συναισθήματα, και των πιο αναλυτικών περιοχών, στα ανώτερα σημεία του φλοιού. Όταν φωτιστεί το ACC στην οθόνη, ο Greene ξέρει ότι το άτομο αντιμετωπίζει ένα οξύτατο δίλημμα. «Είναι η περιοχή του εγκεφάλου που λέει: Προσοχή, εδώ έχουμε πρόβλημα» εξηγεί ο Greene. Όσο περισσότερα είναι τα αντιμαχόμενα κέντρα, τόσο περισσότερο χρόνο θέλει το ACC για να καταλήξει στο συμπέρασμα. Τα ηθικά διλήμματα αντιμετωπίζονται δύσκολα και συχνά απατούν πολύ χρόνο επεξεργασίας. Αυτό το ξέρουμε-τώρα ξέρουμε και το γιατί. Το κέντρο της λογικής μας χρειάζεται χρόνο για να εξουδετερώσει τα σήματα που στέλνει το κέντρο τω·. συν αισθημάτων μας.
Μπορούμε να κάνουμε το αδιανόητο
Τι κάνουμε, λοιπόν, όταν αντιμετωπίζουμε ένα ηθικό αδιέξοδο, όταν βρισκόμαστε σε καταστάσεις που δεν αφήνουν περιθώρια για αίσια έκβαση; 0 Greene έχει υποβάλει στα άτομα που συμμετέχουν στα πειράματά του τα πιο δύσκολα και φρικτά διλήμματα. Τα διλήμματα αυτά προέρχονται κατά κανόνα από πραγματικές ιστορίες πόλεμου. Μια μητέρα με το μωρό της κρύβεται από τους στρατιώτες του εχθρού, μαζί με τους γείτονές της. Ξαφνικά το μωρό αρχίζει να κλαίει ασταμάτητα. Αν οι στρατιώτες ακούσουν το κλάμα, θα τους βρουν και θα τους εκτελέσουν όλους. Αν η μητέρα κρατήσει το στόμα του μωρού της κλειστό, αυτό θα πεθάνει από ασφυξία. Μπορεί μια μητέρα να σκοτώσει το ίδιο της το παιδί, για να ζήσουν οι υπόλοιποι; Τα πειράματα του Greene-αλλά και η εμπειρία από τον πραγματικό κόσμο- δείχνουν πως η απάντηση είναι ναι.
Ούτε ο Joshua Greene ούτε οι συνεργάτες του γνωρίζουν τι ακριβώς σκέφτεται μια μητέρα τη στιγμή που προσπαθεί να πάρει μια τέτοια απόφαση. Ούτε κι αν αυτή είναι η σωστή απόφαση. Ωστόσο, ο Greene ξέρει ότι οι πιο δύσκολες ηθικές επιλογές είναι το αποτέλεσμα πολύπλοκων νευρολογικών διεργασιών, στις οποίες παίζουν ρόλο τόσο οι λογικοί συλλογισμοί όσο και η συναισθηματική παρόρμηση.
Η έρευνα δεν έχει καταλήξει σε οριστικό συμπέρασμα για το αν υπακούμε κατά κύριο λόγο στη λογική ή στα συναισθήματά μας. Αποδεικνύει, όμως, ότι τόσο το νευροβιολογικό δίκτυο των συναισθημάτων όσο και το πλέγμα της λογικής παίζουν καθοριστικό ρόλο στις δύσκολες ηθικές αποφάσεις. 0 Greene γνωρίζει ότι οι δύσκολες επιλογές γενικά εμπεριέχουν μια σύγκρουση μεταξύ λογικής και συναισθημάτων, όμως είναι γεγονός ότι δε διακρίνουν όλοι οι άνθρωποι τις ηθικές αποφάσεις σε εύκολες και δύσκολες κατά τον ίδιο τρόπο. Αυτό οφείλεται στο ότι οι επιλογές μας εξαρτώνται σε μεγάλο Βαθμό από την ατομική νευρολογική μας προδιάθεση, δηλαδή από το πόσο ισχυρά είναι τα εγκεφαλικά κέντρα που σχετίζονται με το συναίσθημα σε σχέση με τα κέντρα της λογικής, Έρευνες δείχνουν ότι ασθενείς με Βλάβη στα εγκεφαλικά κέντρα των συναισθημάτων τα καταφέρνουν πολύ καλά σε πολλά εγκεφαλικά τεστ λογικής, αλλά επιδεικνύουν μια ασυνήθιστη σκληρότητα προς τους άλλους στις ηθικές επιλογές τους. Τέτοιοι ασθενείς δε θα δίσταζαν πολύ, πριν σπρώξουν έναν άνθρωπο στις ράγες του τρένου για να σώσουν άλλους πέντε.
Ένα μακρύ ταξίδι
Η έρευνα του Greene υπογραμμίζει ότι το συναίσθημα παίζει εξαιρετικά σπουδαίο ρόλο στα οξύτερα ηθικά διλήμματά μας. Κάθε φορά που βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια δύσκολη απόφαση, μας κατακλύζει αμέσως ένα αίσθημα επιδοκιμασίας ή αποδοκιμασίας - και εδώ ο Greene παραλληλίζει την ηθική κρίση με την αισθητική. Κατά κανόνα γνωρίζουμε ενστικτωδώς αν κάτι είναι ωραίο ή άσχημο. Κατά τον ίδιο τρόπο, έχουμε συναισθηματικές παρορμήσεις που μας βοηθούν να εκτιμήσουμε αν μια συγκεκριμένη πράξη αντιβαίνει στην εσωτερικευμένη ηθική μας
Τα ευρήματα του Greene ανοίγουν, λοιπόν, το δρόμο για μια αντιπαράθεση με την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη ότι ο άνθρωπος έχει συνειδητό λογικό έλεγχο όλων του των πράξεων. Ο Greene δεν απορρίπτει την πεποίθηση ότι οι άνθρωποι προσπαθούν να διακρίνουν το σωστό και το λάθος μετά από λογικό έλεγχο, αλλά θεωρεί ότι στην πραγματικότητα αυτή η διεργασία εξελίσσεται συχνά σε μια άνιση πάλη με προκαθορισμένο αποτέλεσμα. Γι' αυτό η λέξη «κακία» τον ενοχλεί, αφού η έννοια αυτή από νευρολογική άποψη πολύ απλά δεν υφίσταται.
Ο Greene ξεκίνησε το ακαδημαϊκό του ταξίδι από τη φιλοσοφία, συνέχισε με την ψυχολογία και σήμερα τον απασχολεί η νευρολογία, αλλά τα ερωτήματά του παραμένουν τα ίδια όπως όταν ξεκίνησε να σπουδάζει στη φιλοσοφική σχολή του Harvard, το φθινόπωρο του 1993: Τι ωθεί τους ανθρώπους να κάνουν ότι κάνουν;
Ο Greene συνεχίζει τα πειράματά του με τα ηθικά διλήμματα στο μαγνητικό τομογράφο, επειδή πιστεύει ότι κάποτε θα αναδείξουν κάποια μοντέλα στην εγκεφαλική δραστηριότητα, τα οποία χαρακτηρίζουν τα άτομα με ροπή προς τις συναισθηματικές ή προς τις λογικές λύσεις στις πιο δύσκολες επιλογές της ζωής. Γιατί παραδέχεται πως διαφέρουμε, και θεωρεί ότι διαφορετικοί πολιτισμοί παράγουν διαφορετικά ηθικά αντανακλαστικά και διαφορετικούς εγκεφάλους. «Οι συγκρούσεις δεν προκύπτουν μόνο λόγω των θεωρητικών διαφωνιών, αλλά και επειδή οι άνθρωποι δυσκολεύονται να συλλάβουν πώς μπορεί κάποιος να διαφωνεί μαζί τους για μία επιλογή η οποία στους ίδιους φαντάζει αυτονόητη» λέει ο Greene. 0 ίδιος ελπίζει ότι η έρευνά του θα βοηθήσει τους ανθρώπους να κατανοήσουν καλύτερα γιατί οι ηθικές αξίες των άλλων αποκλίνουν από τις δικές τους, και ότι αυτή η γνώση θα συντελέσει στην άμβλυνση συγκρούσεων που φαίνεται ότι είναι αδύνατον να επιλυθούν.
Δοκίμασε τον εαυτό σου: Ποιο είναι το δυσκολότερο δίλημμα;
Ποιες είναι οι πιο δύσκολες αποφάσεις; Πόσο δύσκολα βρίσκεις εσύ αυτά τα διλήμματα; Στο κάτω μέρος της σελίδας αναγράφονται οι επιλογές των ανθρώπων που πήραν μέρος στην έρευνα του Joshua Greene, και μπορείς να δεις ποιες αποφάσεις δυσκολεύτηκαν εκείνοι περισσότερο να πάρουν.
A
Έχεις αποκλειστεί μέσα σε ένα ορυχείο με το συνάδελφό σου, που είναι Βαριά τραυματισμένος. Περιμένετε Βοήθεια, αλλά τα σωστικά συνεργεία θα κάνουν τουλάχιστον μία εβδομάδα να σας απεγκλωβίσουν. Ο συνάδελφός σου θα πεθάνει μέσα σε λίγες μέρες, αλλά αναπνέει και καταναλώνει οξυγόνο, που το χρειάζεσαι για να επιζήσεις.
  • Σκοτώνω το συνάδελφό μου, για να διπλασιαστούν οι πιθανότητες επιβίωσής μου.
  • Δεν κάνω τίποτε, με αποτέλεσμα να πεθάνουμε και οι δύο αργά από έλλειψη οξυγόνου.
Β
Πληροφορήθηκες ότι ο προϊστάμενός σου σκέπτεται να σε απολύσει, μόλις του δοθεί η ευκαιρία. Μια μέρα επιθεωρείτε μαζί μία οικοδομή. Στέκεστε μόνοι στον τελευταίο όροφο μιας πολυκατοικίας, που δεν έχει προστατευτικό κιγκλίδωμα. Αν τον σπρώξεις, όλοι θα πιστέψουν ότι ήταν ατύχημα.
  • Σπρώχνω τον προϊστάμενό μου να σκοτωθεί, για να κρατήσω τη θέση μου στην επιχείρηση.
  • Δεν κάνω τίποτε, με αποτέλεσμα να μείνω άνεργος, ενώ ο προϊστάμενός μου επιβιώνει.
Γ
Είσαι γιατρός και έχεις ανακαλύψει το εμβόλιο που προλαμβάνει μια ασθένεια η οποία εξελίσσεται σε πανδημία και απειλεί χιλιάδες ζωές Δυστυχώς οι ετικέτες στα μπουκάλια καταστράφηκαν και έτσι δεν μπορείς να ξεχωρίσεις το εμβόλιο από ένα ισχυρό δηλητήριο. Στο τμήμα σου υπάρχουν δύο ασθενείς, πάνω στους οποίους μπορείς να δοκιμάσεις το περιεχόμενο των μπουκαλιών.
  • Κάνω ένεση στους ασθενείς και βρίσκω ποιο είναι το εμβόλιο, που μπορεί να σώσει χιλιάδες ανθρώπους.
  • Δεν κάνω τη δοκιμή, με αποτέλεσμα να επιβιώσουν και οι δύο ασθενείς μου, αλλά να πεθάνουν χιλιάδες άλλοι άνθρωποι.
Τα ευρήματα του Greene:
Α Μέτριας δυσκολίας Οι περισσότεροι επιλέγουν να σκοτώσουν το συνάδελφο παρά να πεθάνουν μαζί του
Β Εύκολο Κανείς δεν επιλέγει να σπρώξει τον προϊστάμενο επειδή τα οφέλη της πράξης είναι σχετικά ασήμαντα
Γ Δύσκολο Μια μικρή πλειοψηφία επιλέγει να δοκιμάσει το φάρμακο μια και το όφελος θα είναι τεράστιο και επειδή δε γνωρίζουμε εκ ίων προτέρων ποιος από τους δύο ασθενείς θα πεθάνει

***

Η αιώνια πάλη λογικής και ευαισθησίας
Τα εγκεφαλικά κέντρα των συναισθημάτων πολεμούν με τα κέντρα της λογικής, όταν οι άνθρωποι Βρίσκονται αντιμέτωποι με δύσκολες ηθικές επιλογές. Σύμφωνα με τις έρευνες του Joshua Greene, τα κέντρα που δραστηριοποιούνται στα δύσκολα διλήμματα είναι τα εξής:
  • 1 Η περιοχή της άνω κροταφικής αύλακας (STS) ερμηνεύει τις κινήσεις των άλλων.
  • 2 Ο οπίσθιος φλοιός του προσαγωγίου (PC/P) συνδυάζει τα συναισθήματα με τα οπτικά ερεθίσματα.
  • 3 Η μέση μετωπιαία έλικα (MFG) ενσωματώνει τα συναισθήματα στις αποφάσεις.
  • 4 Στο βρεγματικό λοβό (PL) τα αισθητηριακά ερεθίσματα μετατρέπονται σε λεκτική έκφραση.
  • 5 Στον προμετωπιαίο φλοιό (DLPFC) αποθηκεύονται οι αναμνήσεις και προωθούνται οι συνειδητές επιλογές.
To ACC είναι το κέντρο ελέγχου των ηθικών επιλογών
Ο πρόσθιος φλοιός του προσαγωγίου (ACC) παίζει ρόλο διαμεσολαβητή. όταν τα κέντρα των συναισθημάτων και της λογικής στέλνουν αντικρουόμενα σήματα. To ACC είναι ζωτικής σημασίας για την ικανότητά μας να δείχνουμε συμπόνια, να έχουμε την αίσθηση του δικαίου και να «διαβάζουμε» τους άλλους.
Με τη λογική παίρνουμε αναλυτικές αποφάσεις
Ο άνθρωπος έχει μια μοναδική ικανότητα να μετατρέπει τις πληροφορίες σε συνειδητές, λογικές επιλογές μέσω νοητικών διεργασιών κατά τις οποίες σταθμίζονται τα υπέρ και τα κατά.
Τα συναισθήματα αντιδρούν στις καταστροφικές ενέργειες
Τα κέντρα των συναισθημάτων στον εγκέφαλο παίζουν καθοριστικό ρόλο για τις ηθικές μας επιλογές. Έχουν διαμορφωθεί με την εξέλιξη και ευνοούν τη συμπεριφορά της αυτοσυντήρησης.
Jorn Madsen & Henrik Levysohn - Τα συναισθήματα παλεύουν με τη λογική μας
Αντικλείδι , https://antikleidi.com




- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -