Η ΑΝΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΝ
Γράφει ο Βασίλης Βιλιάρδος
Η ΕΛΛΑΔΑ ΠΡΕΠΕΙ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΟΛΑ ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΙ ΤΟ ΦΑΥΛΟ ΚΥΚΛΟ ΤΟΥ ΠΕΡΙΤΤΟΥ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ – ΕΝΩ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΣΤΙΓΜΗ ΞΕΠΟΥΛΑΕΙ ΤΑ ΠΑΝΤΑ, ΧΩΡΙΣ ΟΜΩΣ ΝΑ ΜΕΙΩΝΟΝΤΑΙ ΤΑ ΧΡΕΗ ΤΗΣ. ΓΙΑ ΝΑ ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡΕΙ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΝΕΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΙ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ ΜΕ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ, ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ – Η ΟΠΟΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΜΟΝΟ ΤΟΥ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ. .
«Στην Ελλάδα υπήρχαν και υπάρχουν πολλά προβλήματα που θα έπρεπε να διορθωθούν – όπως οι πρόωρες και μεγάλες συντάξεις, η σπατάλη στην Υγεία, η ευρύτερη διαφθορά, οι μίζες στα φάρμακα, στους στρατιωτικούς εξοπλισμούς και στις κατασκευές, οι υψηλότεροι μισθοί του δημοσίου σε σχέση με τον ιδιωτικό τομέα, το βρώμικο κομματικό-πελατειακό κράτος κοκ.
Εν τούτοις, δεν ήταν όλα αυτά σε καμία περίπτωση η βασική αιτία της χρεοκοπίας της, αφού πρόκειται για μία πολύ πλούσια χώρα, με εξαιρετικές υποδομές και με προοπτικές που δεν συγκρίνονται με άλλες – αλλά η κακοδιαχείριση των οικονομικών της και των τεράστιων περιουσιακών της στοιχείων, από ανίκανες κυβερνήσεις».
Ανάλυση
Από το ξεκίνημα της κρίσης χρέους, πολύ πριν οδηγηθεί η Ελλάδα ύπουλα στο ΔΝΤ, αναφέραμε πως η χώρα μας δεν ήταν χρεοκοπημένη – αφού απέναντι στα χρέη της ύψους 301 δις € συμπεριλαμβανομένων των παραποιημένων ελλειμμάτων της ΕΛΣΤΑΤ, μόνο η ακίνητη περιουσία του δημοσίου είχε εκτιμηθεί από το ΔΝΤ στα 300 δις € (λευκή τρύπα κατά το ΔΝΤ).
Επομένως ο Ισολογισμός της ήταν ισοσκελισμένος, εάν στην αντίθετη πλευρά του τοποθετούσε κανείς απλά και μόνο την ακίνητη κρατική περιουσία – ενώ φυσικά θετικός, πλεονασματικός, εάν συμπεριελάμβανε τα υπόλοιπα περιουσιακά της στοιχεία.
Το μεγάλο πρόβλημα της χώρας ήταν (α) ο βραχυπρόθεσμος δανεισμός της εκ μέρους των προηγουμένων κυβερνήσεων, μέσω του οποίου είχε οδηγηθεί στην παγίδα ρευστότητας αδυνατώντας να εξυπηρετήσει τα ληξιπρόθεσμα ομόλογα της και (β) η κακή διαχείριση των περιουσιακών της στοιχείων, τα οποία στη συνέχεια υποθηκεύθηκαν στους δανειστές της, κάτι που δεν έχει συμβεί ποτέ στην παγκόσμια ιστορία.
Αυτά που απαιτούταν λοιπόν (και συνεχίζουν να απαιτούνται) ήταν (α) η κατάρτιση ενός κρατικού Ισολογισμού, έτσι ώστε να γνωρίζουν όλοι την καθαρή θέση της χώρας, τι χρωστούσε δηλαδή και τι είχε στην ιδιοκτησία της, ενεργητικό και παθητικό, (β) η υιοθέτηση ενός διπλογραφικού λογιστικού συστήματος που θα απέτρεπε τη σκόπιμη παραποίηση στοιχείων, όπως συνέβη με την ΕΛΣΤΑΤ, καθώς επίσης (γ) η σωστή, αποτελεσματική και κερδοφόρα διαχείριση των περιουσιακών της στοιχείων – έτσι ώστε να αποδίδουν έσοδα ή διαφορετικά να πουλιούνται στις σωστές τότε τιμές τους, μειώνοντας το δημόσιο χρέος ή/και αυξάνοντας τη ρευστότητα, εφόσον το κράτος αδυνατούσε να τα εκμεταλλευθεί.
Δυστυχώς τίποτα από τα παραπάνω δεν συνέβη, με τα οδυνηρά αποτελέσματα που έχουμε έκτοτε βιώσει, ειδικά μετά την «προδοσία» του PSI – ενώ μόνο το κόστος από την κατάρρευση των τιμών των ιδιωτικών και δημοσίων ακινήτων πλησιάζει σήμερα στο 1 τρις €.
Ίσως βέβαια η λέξη «προδοσία» να είναι υπερβολική, αλλά τη χρησιμοποιούμε επειδή δεν δεχόμαστε ως δικαιολογία την ανοησία των κυβερνήσεων μας – αφού είχαν στελέχη και συμβούλους που ασφαλώς γνώριζαν περισσότερα από εμάς, ενώ διέθεταν επί πλέον εσωτερική πληροφόρηση.
Η νέα οπτική γωνία του ΔΝΤ
Περαιτέρω, δέκα χρόνια αργότερα και ενώ η Ελλάδα ευρίσκεται σε τρισχειρότερη οικονομική κατάσταση, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του ΔΝΤ ο πλανήτης είναι περισσότερο χρεωμένος από ποτέ – με χρέη στο 225% του παγκοσμίου ΑΕΠ. Συνολικά δε τα χρέη είναι σημαντικά υψηλότερα από τα αντίστοιχα του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και της κρίσης του 2008 – ενώ εξ αυτών τα δημόσια χρέη υπολογίζονται στο 82,1% με ανοδική τάση.
Οι βιομηχανικές χώρες ευρίσκονται στην κορυφή, με χρέη στο 103,9% του παγκοσμίου ΑΕΠ, ενώ πλησιάζουν με μεγάλο ρυθμό πολλά αναπτυσσόμενα κράτη – πριν από όλα η Κίνα, όπου το τεράστιο χρέος των επιχειρήσεων της αργά ή γρήγορα θα μετατραπεί σε δημόσιο. Εν τούτοις, δεν πρέπει να παραβλέπει κανείς τις πολύ περισσότερες υποδομές σε σχέση με το παρελθόν – έτσι ώστε να μη συγκρίνει ανόμοια πράγματα.
Στα πλαίσια αυτά το ΔΝΤ, αναζητώντας λύσεις μέσα από μία σχετικά πρόσφατη μελέτη του που αφορά τη διαχείριση του δημοσίου πλούτου, κατέληξε στο συμπέρασμα πως εκείνα τα κράτη που διαχειρίζονται σωστά τους Ισολογισμούς τους, είναι σε θέση να αντιδρούν με ευελιξία απέναντι σε υφέσεις – καθώς επίσης να επιστρέφουν πιο γρήγορα σε πορεία ανάπτυξης.
Τεκμηρίωσε δε πως σύμφωνα με αρκετές έρευνες που διενεργήθηκαν σε αναπτυσσόμενες χώρες, μία ισχυρή πλευρά του ενεργητικού του Ισολογισμού, στον οποίο αναγράφονται τα περιουσιακά στοιχεία μίας χώρας, μειώνει σε μεγάλο βαθμό τα επιτόκια των ομολόγων που εκδίδει – ενώ φυσικά περιορίζει το ρίσκο κρίσεων χρέους.
Με απλά λόγια πως εάν ένα κράτος έχει καταρτίσει έναν Ισολογισμό, όπως προτείναμε για την Ελλάδα το 2009, τα επιτόκια δανεισμού του είναι χαμηλότερα αφού το εμπιστεύονται περισσότερο οι χρηματαγορές – ενώ βυθίζεται πολύ δυσκολότερα σε κρίσεις χρέους.
Λογικά λοιπόν η Εσθονία ενέγραψε στον κρατικό Ισολογισμό που κατήρτισε τα δάση της που είναι κατάλληλα για την επεξεργασία ξύλου με το ποσόν των 800 εκ. € – ποσόν που αντιστοιχεί στην προεξοφλημένη αξία από τις μελλοντικές πωλήσεις δασικών προϊόντων ύψους 3,4% του ΑΕΠ της (πηγή: PwC 2018).
Εκτός αυτού η Αίγυπτος συζητάει σήμερα την ιδέα να εγγράψει στον Ισολογισμό της το τεράστιο χαρτοφυλάκιο των πολιτιστικών της μνημείων – κάτι που θα τη βοηθούσε όχι μόνο σε σχέση με το φθηνότερο δανεισμό της αλλά, επίσης, για την πιο κερδοφόρα διαχείριση τους.
Συνεχίζοντας, όπως έχουμε αναφέρει ήδη από το 2010, η Νέα Ζηλανδία είναι η χώρα που έχει προηγηθεί σε αυτού του είδους τις ενέργειες – όπως επίσης σε πολλά άλλα θέματα ορθολογικής διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών. Οι κυβερνήσεις της δημοσιεύουν κάθε τέσσερα χρόνια έναν κρατικό επενδυτικό Ισολογισμό (Investment Statement), στον οποίο αναφέρονται οι στόχοι και οι αρχές της λογιστικής απεικόνισης, όπως στους Ισολογισμούς της κάθε επιχείρησης, καθώς επίσης πόσο παραγωγικά και αποτελεσματικά διαχειρίζονται οι δημόσιες επενδύσεις.
Εκτός αυτού η Νέα Ζηλανδία, με πολύ χαμηλό καθαρό δημόσιο χρέος σε σχέση με το ΑΕΠ της (γράφημα), αναφέρει το πώς συνδυάζεται ο κρατικός Ισολογισμός με το κοινωνικό κράτος προνοίας – καθώς επίσης πώς θα εξελιχθεί μελλοντικά (εικόνα).
Με τον τρόπο αυτό έχει πετύχει να εμπιστεύονται πλήρως οι Πολίτες της την Πολιτεία (εκτός από τις αγορές), με πολύ θετικά επακόλουθα για το πολιτικό της σύστημα – επίσης για τη συλλογική ευημερία.
Σε κάθε περίπτωση, μία καλή οικονομική ηγεσία ενός κράτους είναι συνδεδεμένη με την αποτελεσματική διαχείριση των περιουσιακών του στοιχείων – η οποία έχει τεράστιες δυνατότητες τόσο από την πλευρά των κρατικών εσόδων, όσο και των υπηρεσιών που οφείλει να προσφέρει στους Πολίτες του.
Επίσης από την πλευρά των δημοσίων δαπανών, αφού μειώνονται τα επιτόκια δανεισμού του.
Με απλά λόγια, όταν μία κυβέρνηση λειτουργεί σωστά, εκμεταλλευόμενη τα περιουσιακά στοιχεία του δημοσίου και παράγοντας κέρδη με αυτά, χωρίς να θεωρεί πως ο ρόλος της είναι κάλυψη των εξόδων μόνο με φόρους, τότε αφενός μεν έχει τη δυνατότητα να μειώνει τους φόρους προς όφελος της ανάπτυξης, αφετέρου να βελτιώνει συνεχώς το κοινωνικό κράτος – χωρίς να επιβαρύνει δυσανάλογα τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά.
Με ένα παράδειγμα, εάν η ελληνική κυβέρνηση λειτουργούσε τη ΔΕΗ όπως η πορτογαλική, θα επιτύγχανε κέρδη 1,5 δις € ετήσια, αντί ζημίες 300 εκ. € – οπότε θα είχε τη δυνατότητα να μειώσει αμέσως τον ΕΝΦΙΑ κατά 60%!
Εκτός αυτού, με δεδομένο το ότι η χρηματιστηριακή αξία της πορτογαλικής ΔΕΗ είναι περί τα 11,5 δις € ενώ της ελληνικής μόλις 367 εκ. €, η καθαρή θέση του Ισολογισμού του δημοσίου θα ήταν μόνο από τη ΔΕΗ κατά 11 δις € καλύτερη – οπότε η χώρα μας θα αντιμετωπιζόταν διαφορετικά από τις αγορές.
Στα πλαίσια αυτά, εάν η Ελλάδα ενέγραφε στο ενεργητικό του Ισολογισμού της τα χρήματα που της οφείλει η Γερμανία διεκδικώντας τα παράλληλα, τα πολιτιστικά της μνημεία όπως η Αίγυπτος ή τα ενεργειακά της αποθέματα και τον υπόγειο πλούτο που διαθέτει, τότε θα αντιμετωπιζόταν εντελώς διαφορετικά από τις αγορές – αρκεί φυσικά να είχε μία ικανή κυβέρνηση που θα ήταν σε θέση να διαχειριστεί σωστά τον πλούτο της αντί να τον ξεπουλάει, καθώς επίσης που θα σταματούσε την πολιτική της υποτέλειας, των υποκλίσεων και της διεθνούς επαιτείας που μας εξευτελίζει διεθνώς.
Σύμφωνα πάντως με το ΔΝΤ, απέναντι στο δημόσιο χρέος των βιομηχανικών κρατών ύψους 104% του ΑΕΠ τους ευρίσκονται περιουσιακά στοιχεία ύψους 102% του ΑΕΠ τους (πηγή: IMF, 2018b) – όταν στην Ελλάδα το 2010 ήταν κατά πολύ περισσότερα.
Εύλογα βέβαια δεν μπορεί να συγκρίνει κανείς τα κράτη μεταξύ τους μόνο από τα χρέη τους – αφού οι αναπτυσσόμενες οικονομίες έχουν μεν χαμηλά δημόσια χρέη, αλλά πολύ λιγότερες υποδομές, οπότε σημαντικά μικρότερο πλούτο και μελλοντικές προοπτικές.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ολοκληρώνοντας, η Ελλάδα πρέπει πριν από όλα να σταματήσει το φαύλο κύκλο του περιττού δανεισμού – ενώ την ίδια στιγμή ξεπουλάει τα πάντα χωρίς όμως να μειώνονται τα χρέη της.
Για να τα καταφέρει χρειάζονται νέες μέθοδοι και κυβερνήσεις με πραγματικές ικανότητες, δημιουργικότητα και καινοτομία – η οποία δεν είναι απαραίτητη προϋπόθεση της επιτυχίας μόνο του ιδιωτικού τομέα.