Με τη θεσμοθέτηση του συμφώνου συμβίωσης ενισχύεται ακόμη περισσότερο το στοιχείο της ιδιωτικής αυτονομίας στο ελληνικό οικογενειακό δίκαιο.
Η νομική φύση του συμφώνου συμβίωσης είναι μικτή και αυτό σημαίνει ότι επ’ αυτού μπορούν να εφαρμοστούν διατάξεις τόσο από το δίκαιο των συμβάσεων, όσο και από το δίκαιο του γάμου του ΑΚ.
Έτσι το ζήτημα της αναλογικής εφαρμογής των διατάξεων του γάμου και επί του συμφώνου δεν μπορεί να επιλυθεί συλλήβδην προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση, αλλά απαιτείται η εκτίμηση της εκάστοτε υποτιθέμενης ατέλειας στο νόμο. (βλ. Κ. Χριστοδούλου Σύμφωνο συμβίωσης – Καταγραφή επί μέρους ζητημάτων ουσιαστικού και δικονομικού δικαίου, Περιοδικό Δίκη, Απρίλιος 2009).
Στον πυρήνα του νόμου περί του συμφώνου συμβίωσης βρίσκεται η αρχή ότι στην ελεύθερη συμβίωση κυριαρχεί η ελευθερία της βούλησης των προσώπων και όχι ο θεσμικός χαρακτήρας, όπως συμβαίνει στο γάμο.
Ταυτόχρονα, όμως, ο νόμος για το σύμφωνο συμβίωσης κατοχυρώνει την προστασία των τέκνων, που γεννώνται από το ζεύγος των συντρόφων (πατρότητα, επώνυμο, γονική μέριμνα) και το κληρονομικό δικαίωμα του επιζώντος συντρόφου, εισάγοντας έτσι και ρυθμίσεις υποχρεωτικού χαρακτήρα, που κείνται εκτός της πρωτοβουλίας των συμβιούντων προσώπων.
Στις προσωπικές σχέσεις των μερών του συμφώνου μεταξύ τους εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις για τις σχέσεις των συζύγων από το γάμο, εφόσον δεν υπάρχει διαφορετική ειδική ρύθμιση στον παρόντα ή άλλο νόμο.
Στις μη προσωπικές σχέσεις των μερών μεταξύ τους εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις για τις σχέσεις των συζύγων από το γάμο, εκτός αν τα μέρη τις ρυθμίσουν διαφορετικά κατά τη σύναψη του συμφώνου με βάση τις αρχές της ισότητας και της αλληλεγγύης.
Άλλες ειδικότερες διαφορές του γάμου με το σύμφωνο συμβίωσης είναι οι παρακάτω:
Η συμφωνία δύο ενήλικων προσώπων, ανεξάρτητα από το φύλο τους, με την οποία ρυθμίζουν τη συμβίωσή τους (σύμφωνο συμβίωσης) καταρτίζεται αυτοπροσώπως με συμβολαιογραφικό έγγραφο.
Ο γάμος από την άλλη τελείται είτε με τη σύγχρονη δήλωση των μελλονύμφων ότι συμφωνούν σ` αυτό (πολιτικός γάμος) είτε με ιερολογία από ιερέα της ανατολικής ορθόδοξης εκκλησίας ή από λειτουργό άλλου δόγματος ή θρησκεύματος γνωστού στην Ελλάδα. Για να τελεσθεί ο γάμος, είτε ως πολιτικός είτε με ιερολογία της ανατολικής ορθόδοξης εκκλησίας, απαιτείται άδεια του δημάρχου, ή του προέδρου της κοινότητας της τελευταίας κατοικίας του καθενός από τα πρόσωπα που πρόκειται να παντρευτούν.
Ως προς το επώνυμο: Στον γάμο οι σύζυγοι μπορούν να προσθέτουν ληξιαρχικά στο επώνυμό τους το επώνυμο του συζύγου. Το σύμφωνο συμβίωσης δεν μεταβάλλει το επώνυμο των μερών, αν και κάθε μέρος μπορεί να χρησιμοποιεί άτυπα το επώνυμο του συντρόφου του μετά τη συγκατάθεση του τελευταίου.
Ως προς το δικαίωμα τεκνοθεσίας, ενώ σύζυγοι έχουν το δικαίωμα αυτό από κοινού, για το σύμφωνο συμβίωσης αυτό δεν προβλέπεται ρητά, αλλά μπορεί να υποστηριχθεί ότι εφαρμόζεται κατ’ αναλογία αυτή η διάταξη μαζί με τις άλλες διατάξεις που ισχύουν αναλογικά και διέπουν τις σχέσεις συζύγων.
Ως προς το επώνυμο των παιδιών που γεννιούνται κατά τη διάρκεια του συμφώνου συμβίωσης ή μέσα σε 300 ημέρες από τη λύση ή την ακύρωσή του, είναι εκείνο που επέλεξαν οι γονείς με κοινή και αμετάκλητη δήλωσή τους, που περιέχεται στο σύμφωνο ή σε μεταγενέστερο συμβολαιογραφικό έγγραφο πριν από τη γέννηση του πρώτου παιδιού και με τις ειδικότερες προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος.
Αν η δήλωση παραλειφθεί, το τέκνο θα έχει σύνθετο επώνυμο, αποτελούμενο από το επώνυμο και των δύο γονέων του. Για το γάμο ισχύει σε περίπτωση παράλειψης της δήλωσης ότι τα τέκνα έχουν επώνυμο το επώνυμο του πατέρα τους.
Ως προς το κληρονομικό δικαίωμα των μερών του συμφώνου εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις του Αστικού Κώδικα, που αφορούν στους συζύγους. Η διαφορά είναι ότι κατά την κατάρτιση του συμφώνου το κάθε μέρος μπορεί να παραιτηθεί από το δικαίωμά του στη νόμιμη μοίρα.
Ως προς τη λύση, ο γάμος λύεται με διαζύγιο το οποίο απαγγέλλεται με αμετάκλητη δικαστική απόφαση ή με συμφωνία μεταξύ των συζύγων. Το σύμφωνο λύνεται α. με συμβολαιογραφική πράξη, β. με μονομερή συμβολαιογραφική δήλωση, εφόσον έχει επιδοθεί προηγουμένως με δικαστικό επιμελητή πρόσκληση για συναινετική λύση στο άλλο μέρος και έχουν παρέλθει τρεις μήνες από την επίδοση, και γ. αυτοδικαίως, αν συναφθεί γάμος μεταξύ των μερών.
Για τη σύναψη συμφώνου συμβίωσης, τέλος, απαιτείται πλήρης δικαιοπρακτική ικανότητα, κάτι που δεν ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις για τον γάμο υπό τις προϋποθέσεις που τάσσει ο νόμος.Διατροφή: Για τη διατροφή μετά τη λύση του συμφώνου εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις για τη διατροφή μετά το διαζύγιο, εκτός αν τα μέρη παραιτηθούν από το σχετικό δικαίωμα κατά την κατάρτιση του συμφώνου.
Άλλες διατάξεις νόμων που αφορούν αξιώσεις των συζύγων μεταξύ τους, καθώς και αξιώσεις, παροχές και προνόμια έναντι τρίτων ή έναντι του Δημοσίου εφαρμόζονται αναλόγως και στα μέρη του συμφώνου, εφόσον δεν υπάρχει διαφορετική ειδική ρύθμιση στο νόμο 4356/2015 ή άλλο νόμο.
Με τους εγγάμους εξομοιώνονται πλήρως οι αντισυμβαλλόμενοι στο σύμφωνο συμβίωσης του Ν. 4356/2015 (Α` 181) ως προς κάθε κοινωνικοασφαλιστικό δικαίωμα, παροχή, υποχρέωση ή περιορισμό, σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος νόμου ή της εν γένει κοινωνικο-ασφαλιστικής και προνοιακής νομοθεσίας.
Να σημειωθεί ότι πραγματοποιούνται συνεχώς αναθεωρήσεις των όσων το Σύμφωνο εξασφαλίζει και συστήνεται η συμβουλή νομικού σε όσους ενδιαφέρονται να προβούν σε σύναψη του παραπάνω.
Κωνσταντίνα Αθανασίου
Δικηγόρος
Πατησίων 154, Αθήνα
Τ.Κ 11257
Τηλ: 210 – 8675160
Κινητό: 6944 620176
Fax: 210 – 8676521
Email: konathanasiou00@gmail.com
Web: http://avlawyers.gr/
singleparent.gr