Γιαννουλης Χαλεπας: Ο γλύπτης που «μιλούσε» και έδινε μορφή και ζωή στο λευκό μάρμαρο

 

📌ΓΙΑΝΝΟΥΛΗΣ ΧΑΛΕΠΑΣ
✔️Η ασκητική μορφή της τέχνης, ο γλύπτης που «μιλούσε» και έδινε μορφή και ζωή στο λευκό μάρμαρο. Γεννήθηκε σαν σήμερα, 24 Αυγούστου, το 1851 στον Πύργο της Τήνου και έζησε μια ζωή ακροβατώντας ανάμεσα στον θρίαμβο και την τραγωδία. Ξεκίνησε με ελπίδες και όνειρα, ένιωσε την απόρριψη, την απαξίωση και την περιθωριοποίηση για να γνωρίσει τελικά τη δόξα και την πανελλήνια αναγνώριση σε σημείο

που να χαρακτηρίζεται ως ο Βαν Γκονγκ και ο Πικάσο της γλυπτικής.
Ταλαντούχος, ευαίσθητος αλλά και εκκεντρικός μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον σκόνης και μαρμάρου και αντιλήφθηκε από νωρίς ότι ήταν γεννημένος γλύπτης. Σπούδασε γλυπτική στην Αθήνα και στο Μόναχο, ξεχώρισε για το ταλέντο του αλλά στη ζωή του δεν εξελίχθηκαν όλα όπως τα υπολόγιζε. Τα παιδικά τραύματα από μια καταπιεστική μητέρα, που δεν ήθελε να γίνει ο γιός της μαρμαράς, η διακοπή της υποτροφίας για της σπουδές του, ένας ανεκπλήρωτος έρωτας με τη συντοπίτισσά του Μαριγώ, και ο φθόνος με τον οποίο υποδέχθηκαν οι ομότεχνοί του την «Κοιμωμένη», αυτό το αριστούργημα της νεοελληνικής γλυπτικής, (1878) κλόνισαν εύθραυστο ψυχισμό του νεαρού και ευαίσθητου Χαλεπά. Υπέστη νευρικό κλονισμό, ο κόσμος του κατέρρευσε, άρχισε να καταστρέφει τα έργα του, αποπειράθηκε πολλές φορές να αυτοκτονήσει, νοσηλεύτηκε στην Ιταλία και στην Κέρκυρα το 1888, όπου παράμεινε για σχεδόν 14 χρόνια. Όταν επέστρεψε στην Τήνο το 1902 ήταν σκιά του εαυτού του, είχε αποκοπεί από την τέχνη του, έγινε βοσκός, ζούσε φτωχικά και για τους συντοπίτες του ήταν ο «τρελός του χωριού».
Χρειάστηκε να περάσουν άλλα 14 χρόνια και να μεσολαβήσει ο θάνατος της μητέρας του το 1916 για να επανασυνδεθεί ο Χαλεπάς με το μάρμαρο και την τέχνη του. Με πρωτόγονα μέσα προσπαθούσε να ανακτήσει τον χαμένο χρόνο και να επιστρέψει εκεί που ανήκε. Τότε ήταν που τον …θυμήθηκε ξανά η Αθήνα. Το 1923, ο Θωμάς Θωμόπουλος, καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και θαυμαστής του Χαλεπά, αντέγραψε σε γύψο πολλά έργα του γλύπτη για να τα παρουσιάσει στην Ακαδημία Αθηνών το 1925. Η έκθεση αυτή είχε ως αποτέλεσμα να βραβευθεί ο γλύπτης το 1927 με το Αριστείο των Τεχνών. Το γνήσιο ταλέντο του αλλά και η φήμη του τρελού γλύπτη που ξαναβρήκε τα λογικά του τον καθιέρωσαν ως τον «Βαν Γκογκ», τον «Ροντέν» ή τον «Πικάσο» των νεωτεριστών καλλιτεχνών. Το 1928 πραγματοποιήθηκε δεύτερη έκθεση έργων του στο Άσυλο Τέχνης, και το 1930, ο γλύπτης αποφάσισε να εγκατασταθεί στην Αθήνα. Εργάστηκε εντατικά πάνω στα έργα του «Μήδεια», ο «Σάτυρος και ο Έρως» και το «Παραμύθι της Πεντάμορφης». Ήταν πλέον μια αναγνωρισμένη προσωπικότητα των τεχνών. Και έζησε μια συγκλονιστική στιγμή της ζωής του όταν αποφάσισε να επισκεφθεί τέτοιες μέρες, για την ακρίβεια στις 27 Αυγούστου το 1930, την «Κοιμωμένη» του στο Α’ Νεκροταφείο. Εκεί τον περίμενε ένα αναπάντεχο πλήθος Αθηναίων, που δημιούργησε το αδιαχώρητο και χρειάστηκε να επέμβει η αστυνομία για να μπορέσει να πλησιάσει ο Χαλεπάς στον τάφο και να συναντήσει μετά από 52 χρόνια το θρυλικό έργο του.
Ο Χαλεπάς έμεινε στην Αθήνα τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Πέθανε στις 15 Σεπτεμβρίου του 1938 σε ηλικία 87 ετών. Άφησε πίσω του 150 έργα ενώ το σπίτι του στον Πύργο της Τήνου έχει μετατραπεί σε ένα εξαιρετικό μουσείο.

Θα αναρωτηθεί κάποιος αν ο Χαλεπάς είχε σχέση με την Μετεωρολογία και γράφω γι’ αυτόν. Η απάντηση φυσικά είναι αρνητική . Ο Χαλεπάς δεν είχε σχέση με τη μετεωρολογία ως επιστήμη. Ανήκε στον χώρο της τέχνης, αλλά η φύση, το φως και το αιγαιοπελαγίτικο τοπίο – στοιχεία που μελετά και η μετεωρολογία – άφησαν σίγουρα το αποτύπωμά τους στην καλλιτεχνική του δημιουργία.
Ωστόσο, μπορούμε να πούμε ότι ο καιρός και τα φυσικά φαινόμενα είχαν έναν έμμεσο ρόλο στο έργο και στη ζωή του: Ζώντας στην Τήνο και αργότερα στον Πύργο, βίωνε έντονα την επαφή με τη φύση και το αιγαιοπελαγίτικο φως, που επηρέασε τη γλυπτική του ματιά. Η ατμόσφαιρα και το φυσικό φως ήταν πάντοτε καθοριστικά για τη γλυπτική, καθώς ο τρόπος που «παίζουν» οι σκιές πάνω στο μάρμαρο είναι κάτι που θυμίζει τη μετεωρολογική παρατήρηση: αλλαγές φωτεινότητας, σκιάς, διάθλασης.
Στα τελευταία του έργα, ιδιαίτερα στις μικρές φιγούρες από πηλό, φαίνεται μια εσωτερική συνομιλία με τη φύση, που μπορεί να ιδωθεί και ως «μετεωρολογικό βίωμα» – χωρίς όμως να έχει καμία επιστημονική σχέση με τη μετεωρολογία.

•