Η Ευρώπη πιόνι στη νέα γεωπολιτική σκακιέρα;

Της Μαρίας Δεναξά

Στις 3 Σεπτεμβρίου η Κίνα έστειλε ένα ηχηρό και σκηνοθετημένο, μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια, μήνυμα στον κόσμο: Στρατιωτική παρέλαση ακριβείας, εμφανίσεις υψηλού επιπέδου από τον αναθεωρητικό άξονα από τον Πούτιν έως τον Κιμ Γιονγκ Ουν και ρητορική περί ειρήνης και πολυμέρειας. Όμως, πίσω από το υπερθέαμα

κρύβεται κάτι πολύ βαθύτερο: Η σταδιακή μετατροπή της διεθνούς σκακιέρας σε πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας. 

Επί της ουσίας, αυτό που προδιαγράφεται δεν είναι απλώς μια αναμέτρηση υπερδυνάμεων, αλλά μια δομική σύγκρουση μεταξύ δυο συστημάτων: της φιλελεύθερης δημοκρατίας και του κρατικού αυταρχισμού με καπιταλιστικό προσωπείο. Μέσα σ’ αυτό το γεωπολιτικό ρήγμα η Ευρώπη, που βρίσκεται στο ενδιάμεσο, δεν έχει ακόμη απαντήσει στο θεμελιώδες ερώτημα: Είναι συμμέτοχος, παρατηρητής ή πιόνι;

Το πρόβλημα με την Κίνα δεν είναι μόνο η στρατιωτική επίδειξη ισχύος. Είναι, σύμφωνα με τους αντιπάλους της, η υπονόμευση των θεσμών, του Διεθνούς Δικαίου και των δυτικών αξιών, κι αυτό μέσα από μια στρατηγική «μακράς πνοής» με οικονομική διείσδυση, τεχνολογικό ανταγωνισμό και πολιτισμική επιρροή. 

Οι ΗΠΑ, παρά τις δικές τους αντιφάσεις και τα προβλήματα, παραμένουν η μοναδική δύναμη ικανή να απαντήσει σ’ αυτό το επίπεδο, δηλαδή με όρους θεσμικής σταθερότητας και τεχνολογικής υπεροχής. Με λίγα λόγια, ο ανταγωνισμός με την Κίνα δεν είναι θέμα επιλογής. Είναι ήδη σε εξέλιξη. 

Το ερώτημα, λοιπόν, που τίθεται μετά και την επίδειξη δύναμης της Τρίτης δεν είναι αν θα υπάρξει σύγκρουση μεταξύ των δυο υπερδυνάμεων, αλλά τι μορφή θα πάρει αυτή και τι θέση θα επιλέξει η παρακμάζουσα γηραιά ήπειρος. Μέχρι στιγμής, η ευρωπαϊκή στάση χαρακτηρίζεται από αμηχανία, στρατηγική ασάφεια και πολιτική αδράνεια. 

Η Ευρώπη δείχνει γεωπολιτικά κουρασμένη, εσωτερικά διχασμένη και εξαρτημένη από δυνάμεις που είτε την προστατεύουν (ΗΠΑ) είτε την αποσταθεροποιούν κατά κάποιον τρόπο (Ρωσία – Κίνα). Δεν είναι έτοιμη για τον νέο κόσμο και δεν έχει προετοιμαστεί καν για αυτόν. Η τεχνολογική της παραγωγή είτε υποχωρεί είτε εξαγοράζεται από τους προστάτες της, η στρατιωτική της ικανότητα είναι αποδυναμωμένη και η πολιτική της ηγεσία σπανίως ξεπερνά το επίπεδο της διαχείρισης. Όταν το διακύβευμα είναι η παγκόσμια ανακατανομή ισχύος, δεν αρκεί η ουδετερότητα, πόσο μάλλον η αδυναμία. 

Χρειάζεται στρατηγική ταυτότητα και πορεία. Αυτά σήμερα λείπουν. 

Και το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη πόρων. Είναι η έλλειψη βούλησης και ηγετών με όραμα και πυγμή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί, εάν αποφασίσει να αφήσει κατά μέρος τις εσωτερικές έριδες υπεροχής, να επενδύσει στην τεχνολογική και τη βιομηχανική της ανεξαρτησία, να ανακτήσει τη διπλωματική και τη στρατιωτική της αξιοπιστία και να επαναφέρει τον πολιτικό ρεαλισμό στη δημόσια σφαίρα. 

Ομως, προς το παρόν, βρίσκεται παγιδευμένη ανάμεσα στον αμερικανικό προστατευτισμό, στην ιλιγγιώδη άνοδο της Κίνας και, ούσα στα χέρια ανίκανων έως επικίνδυνων ηγετών, μοιάζει να αρκείται σε ρόλο δευτεροκλασάτου κομπάρσου. 

Για να ανακτήσει τη θέση της στο διεθνές προσκήνιο δεν χρειάζεται να υιοθετήσει αυταρχικά μοντέλα. Αντιθέτως, μπορεί να επαναβεβαιώσει την ισχύ της, υπερασπιζόμενη με αποφασιστικότητα τις αξίες της: δημοκρατία, ελευθερία, κράτος δικαίου και επενδύοντας στην καινοτομία, στην οικονομική ανθεκτικότητα και τη στρατηγική αυτονομία. 

Πρέπει να γίνει ένας ελκυστικός αλλά απαιτητικός σύμμαχος, που δεν συμβιβάζεται εύκολα και δεν θεωρείται δεδομένος εταίρος. Πάνω απ’ όλα, η Ευρώπη οφείλει να επιλέξει! Η εποχή της παθητικής και της άνετης ουδετερότητας έχει τελειώσει. Στον νέο κόσμο που αναδύεται, η αδράνεια δεν είναι επιλογή. Θα πρέπει να διαμορφώσει το μέλλον της με τόλμη και σαφήνεια, αλλιώς κινδυνεύει να παραμείνει στο περιθώριο της Ιστορίας.antinews.gr