Λουκέτα στα ΕΛΤΑ: Το κερασάκι στην τούρτα της τελείως ερήμωσης της υπαίθρου

Αφροδίτη Τζιαντζή---Όταν κλείνει ένα σχολείο, ανοίγει μια φυλακή. Όταν κλείνουν όχι ένα και δύο, αλλά πάνω από 200 ταχυδρομεία, τι ανοίγει στη θέση τους; Τα λουκέτα στα ΕΛΤΑ συνδέονται και με τον μαρασμό της υπαίθρου.

Τα αιφνίδια λουκέτα σε εκατοντάδες υποκαταστήματα των ΕΛΤΑ σε όλη Ελλάδα, ξεσήκωσαν σφοδρές αντιδράσεις, ακόμα και μέσα από τη γαλάζια παράταξη. Η μερική αναδίπλωση

της διοίκησης των ΕΛΤΑ, η οποία υπό το βάρος της δημόσιας κατακραυγής έδωσε τρίμηνη «διορία ζωής» στα υποκαταστήματα της επαρχίας, δεν αρκεί για να καθησυχάσει τις ανησυχίες.

Δεν είναι μόνο οι αυτοδιοικητικοί φορείς, η ΚΕΔΕ , οι δήμαρχοι και οι κοινοτάρχες των περιοχών που πλήττονται, που «βγήκαν στα κάγκελα». Δεν είναι μόνο το πρόβλημα των εκατοντάδων εργαζομένων των ΕΛΤΑ,  που θα βρεθούν στον αέρα και θα χρειαστεί να εγκαταλείψουν τις εστίες τους για να μην χάσουν τις δουλειές τους. Είναι το θέμα της διγλωσσίας,  της προχειρότητας και του εμπαιγμού.  Τρανή απόδειξη, οι σπασμωδικές αντιδράσεις της κυβέρνησης, που μετά τον σάλο που ξέσπασε προσπάθησε να τα μπαλώσει.

«Κανένας Έλληνας δεν θα μείνει χωρίς ταχυδρόμο και κανένα νησί χωρίς κατάστημα», δήλωσε ο διοικητής των ΕΛΤΑ, την ίδια στιγμή που σχεδόν το ένα στα τέσσερα λουκέτα (από τα 204 που ανακοινώθηκαν), βρίσκεται στη νησιωτική Ελλάδα. Όταν κατάλαβαν ότι με δηλώσεις σαν κι αυτή ρίχνουν λάδι στη φωτιά, άλλαξαν επικοινωνιακή τακτική, μήπως μαζέψουν τα ασυμμάζευτα.

Η θυσία της Ιφιγένειας των ΕΛΤΑ

Η θυσία της Ιφιγένειας των περιφερειακών ΕΛΤΑ αναβλήθηκε προσωρινά, ώστε «να υπάρξει ο χρόνος να εξηγηθεί η αναγκαιότητα των παρεμβάσεων που πρέπει να γίνουν». Είναι ο ίδιος χρόνος που αρχικά δεν υπήρχε και που βρέθηκε μόνο αφού κατάλαβαν ότι ο αιφνιδιασμός γύρισε μπούμπερανγκ. Τα ΕΛΤΑ των αστικών κέντρων δεν είναι εξίσου τυχερά, αφού γι’ αυτά η θανατική ποινή εκτελείται άμεσα.

Πίσω από τα λάθη, τις παραλείψεις και τις σκοπιμότητες, τη χρόνια απαξίωση της μοναδικής Καθολικής Ταχυδρομικής Υπηρεσίας, που είναι «παρκαρισμένη» για αξιοποίηση (βλ. ξεπούλημα) στο Υπερταμείο, υπάρχει και ένα μείζον θέμα υποκρισίας.

Από τη μία η κυβέρνηση αναγνωρίζει, στα χαρτιά, ότι για να περιοριστεί η δημογραφική συρρίκνωση, η γήρανση και ο μαρασμός της ελληνικής υπαίθρου, πρέπει να δοθούν ευκαιρίες στους ανθρώπους να μείνουν και να προκόψουν στους τόπους τους.

Από την άλλη, συνεχίζεται ακάθεκτη η ερήμωση των ημιαγροτικών και αγροτικών περιοχών, ιδίως όσων δεν ζουν από την μονοκαλλιέργεια του τουρισμού και του real estate. Τα παχιά λόγια για αναζωογόνηση της υπαίθρου, για δίκαιη, πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, δεν μετατρέπονται σε έργα, μολονότι υπάρχουν κοινοτικά κονδύλια και αναπτυξιακά προγράμματα γι’αυτό τον σκοπό. Τα λουκέτα στα ΕΛΤΑ, που ήδη έχουν αποψιλωθεί και φυτοζωούν, απλώς επιταχύνουν τον φαύλο κύκλο του μαρασμού και της εγκατάλειψης.

Μετά το σχολείο, την τράπεζα, το περίπτερο, ας κλείσει και το ρημάδι το ταχυδρομείο. Μετά γκρινιάζουμε για τα χωριά – φαντάσματα

Χωριά – φαντάσματα

Θα ήταν αστείο να ισχυριστεί κανείς ότι ένα υποκατάστημα ΕΛΤΑ είναι πόλος έλξης για να επιστρέψουν οι νέοι στα χωριά, να βρουν δουλειές και να κάνουν οικογένειες, δίνοντας φιλί ζωής σε περιοχές με συρρικνούμενο και γηράσκοντα πληθυσμό.

Δεν είναι όμως διόλου αστείο, όταν εκατοντάδες κοινότητες μετατρέπονται σε «χωριά-φαντάσματα». Μέρη που ζωντανεύουν μόνο το καλοκαίρι και τις γιορτές (και αν), ενώ  τον υπόλοιπο χρόνο είναι ζήτημα αν λειτουργεί ένα καφενείο και ένα μπακάλικο. Το λουκέτο στο ΕΛΤΑ του χωριού ή της γειτονιάς, είναι το κερασάκι στην τούρτα της ερήμωσης.

Σε πολλές απομακρυσμένες της ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδας,  τα ΕΛΤΑ ήταν ένα από τα τελευταία σταθερά σημεία κοινής αναφοράς. Ένας οικείος χώρος που μπορούσες να διεκπεραιώσεις συναλλαγές, να συνομιλήσεις, να εξυπηρετηθείς, να μάθεις νέα, ένας πόλος ανθρώπινης σύνδεσης, αναγκαίος ακόμα και σε μια ψηφιακή εποχή.

Ψηφιακή μετάβαση και χάρτινος θάνατος

Το κλείσιμο των φυσικών καταστημάτων ΕΛΤΑ, είναι το τελευταίο καρφί στο φέρετρο, αφού έχει ήδη κλείσει το τοπικό υποκατάστημα της τράπεζας, το περίπτερο ή το πρακτορείο Τύπου, το σχολείο. Σε κοινότητες που κλείνουν και τα ΕΛΤΑ,  συνήθως οι δημόσιες συγκοινωνίες υπολειτουργούν, οι δομές υγείας είναι ανεπαρκείς ως αόρατες, ενώ για να βρεις εφημερίδα πρέπει να διανύσεις χιλιόμετρα.

Η μείωση της αλληλογραφίας και η δυνατότητα πληρωμής λογαριασμών μέσω ίντερνετ – που δεν είναι εφικτή για όλους –  δεν είναι επαρκής δικαιολογία για να αποκόβονται ολόκληρες περιοχές από ταχυδρομικές υπηρεσίες, όπως τις γνώριζαν για δεκαετίες.  Σίγουρα όχι από τη μια μέρα στην άλλη.

Ηλικιωμένοι άνθρωποι που γι’αυτούς τα ΕΛΤΑ ήταν και χώρος κοινωνικοποίησης, πρέπει να κλειδωθούν στα σπίτια τους και να περιμένουν τον «ταχυδρόμο κατ’οικον» – με το POS και το PDA.

Στις αγροτικές περιοχές μειώνεται ο πληθυσμος παραγωγικής ηλικίας, και αυξάνονται οι ηλικιωμένοι

Ο φαύλος κύκλος του αποπληθυσμού της υπαίθρου

Δεν αρκεί να μην κλείσει ένα κατάστημα ΕΛΤΑ, σε ένα χωριό που μαραζώνει, για να για να αντιστραφεί η τάση του «αποπληθυσμού» ή της πληθυσμιακής συρρίκνωσης της υπαίθρου, όπως μεταφράζεται κατά λέξη ο όρος «rural depopulation».

Πρόκειται για ένα φαινόμενο που αναγνωρίζεται  από τα επίσημα θεσμικά όργανα ως μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη, άμεσα συνδεδεμένο με το δημογραφικό ζήτημα, την εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση, τις περιφερειακές ανισότητες.

Στις χώρες της Νότιας Ευρώπης, και δη στην Ελλάδα, το πρόβλημα της πληθυσμιακής συρρίκνωσης των αγροτικών και ημιαγροτικών περιοχών είναι ιδιαίτερα έντονο.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Εurostat, η χώρα μας είναι από τις πλέον άνισα κατοικημένες περιοχές της Ευρώπης. Το 81% του ελληνικού εδάφους δεν κατοικείται – το τέταρτο υψηλότερο ποσοστό στην ΕΕ. Περιοχές όπως τα Γρεβενά, οι Σέρρες, η Ευρυτανία, πρωταγωνιστούν στους πίνακες με τη μεγαλύτερη πληθυσμιακή συρρίκνωση την τελευταία δεκαετία.

Το αβγό του Κολόμβου

Στην περίπτωση των ΕΛΤΑ, όπως και άλλων δημόσιων (ή πρώην δημόσιων και ημι-ιδιωτικοποιημένων) υπηρεσιών και δομών που κλείνουν, έχουμε το ερώτημα του αβγού του Κολόμβου. Φταίει η γήρανση και η συρρίκνωση του πληθυσμού που μαραζώνει η ύπαιθρος και κλείνουν υπηρεσίες;

Ή μήπως είναι η έλλειψη ευκαιριών, η διάλυση της παραγωγικής βάσης, ο κοινωνικός αποκλεισμός, η ανεργία, η φτώχεια (που δεν είναι μόνο οικονομική), οι αιτίες που χωριά και κωμοπόλεις αδειάζουν από κατοίκους;

Αντίστοιχα, φταίει αποκλειστικά η ψηφιοποίηση που ξεχνάμε να γράφουμε γράμματα, να στέλνουμε ευχετήριες κάρτες, να είμαστε συνδρομητές σε χάρτινα έντυπα, περιοδικά και εφημερίδες;

Μην ξεχνάμε ότι τα ελληνικά ταχυδρομεία εξυπηρετούν ακόμα ένα πολύ μεγάλο κομμάτι του επαρχιακού Τύπου και τοπικών ή κλαδικών εντύπων. Να τα πετάξουμε κι αυτά στον Καιάδα, μαζί με τους ηλικιωμένους κατοίκους της υπαίθρου και των πόλεων, που περιμένουν το εφημεριδάκι με τα νέα από τον τόπο καταγωγής τους ή το λογοτεχνικό περιοδικό; (ναι, υπάρχουν ακόμα).  Η διαβεβαίωση ότι θα παραμείνουν οι ταχυδρόμοι κατ’οίκον και oι διανομείς των EΛΤΑ Courier, δεν επαρκεί, ιδίως όταν μιλάμε για περιοχές απομακρυσμένες, που ήδη αντιμετωπίζουν προβλήματα στη λήψη και αποστολή αλληλογραφίας.

Η ψηφιακή μετάβαση δεν γίνεται με τον στραγγαλισμό των τελευταίων «αναλογικών», χάρτινων, χειροπιαστών δεσμών των τοπικών κοινωνιών και των ανθρώπων τους με τον υπόλοιπο κόσμο.

Τα ΕΛΤΑ στις αστικές περιοχές είναι τα πρώτα που θα «θυσιαστούν».

Τα ΕΛΤΑ χάνουν τον κοινωνικό τους ρόλο

Ο Στέλιος Γκιάλης είναι καθηγητής Γεωγραφίας της Εργασίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Έχει ασχοληθεί σε βάθος με το θέμα της δημογραφικής συρρίκνωσης και των περιφερειακών ανισοτήτων.

Όπως μας λέει, από τον χάρτη των λουκέτων στα ΕΛΤΑ, επιβεβαιώνεται ότι κλείνουν καταστήματα σε περιοχές που υποφέρουν από «αποπληθυσμό», ένα φαινόμενο που δεν είναι προνόμιο μόνο της υπαίθρου.

Εξάλλου, όπως έχουν δείξει οι πρόσφατες απογραφές, η μόνη περιφέρεια που έχει θετικό ποσοστό μεταβολής του πληθυσμού είναι το Νότιο Αιγαίο, αποκλειστικά λόγω τουρισμού.

Η μεγαλύτερη δημογραφική συρρίκνωση εμφανίζεται σε περιοχές που βίωσαν αποβιομηχάνιση ή υποβάθμιση του παραγωγικού συστήματος, είτε στον πρωτογενή είτε στον δευτερογενή τομέα. Η Ανατολική Μακεδονία-Θράκη και η Δυτική Μακεδονία είναι από τις πλέον χαρακτηριστικές περιπτώσεις, μας λέει ο κ. Γκιάλης.

Για τον ίδιο είναι αυταπόδεικτο ότι τα κλεισίματα των ΕΛΤΑ έχουν να κάνουν με τη μείωση της πελατείας. «Το βλέπουν καθαρά ως κόστος-όφελος, με το ταχυδρομείο να χάνει τη διάσταση της κοινωνικής υπηρεσίας.  Λένε γιατί να χάνουμε χρήματα διατηρώντας ένα κατάστημα στο χ ή ψ χωριό, όταν μπορούμε να το κλείσουμε;  Άλλωστε, σε μια περεταίρω μετοχοποίηση – ιδιωτικοποίηση  χρειάζεται να ξέρουν οι υποψήφιοι επενδυτές ότι δεν θα φορτωθούν τέτοια βάρη».

Ψηφιακή μετάβαση με το ζόρι;

Ένας άλλος λόγος για τα λουκέτα είναι η ψηφιακή μετάβαση, η οποία όμως δεν είναι τόσο απλή ούτε αυτονόητη υπόθεση, ιδίως για τους ηλικιωμένους.

«Το σκεπτικό είναι ότι εφόσον ένα μέρος του πληθυσμού διεκπεραιώνει τις συναλλαγές του ψηφιακά, ας πιεστούν και οι υπόλοιποι να το κάνουν. Ας τους βοηθήσουν τα παιδιά τους. Όμως οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας, ήδη υποφέρουν και δυσκολεύονται, σε δραστηριότητες, που είχαν συνηθίσει να τις κάνουν μέσω ανθρώπινης επαφής. Η γιαγιά που πήγαινε στο υποκατάστημα των ΕΛΤΑ, δεν θα επικοινωνήσει εύκολα για κλείσει ραντεβού κατ’ οίκον, με κάποιον που μπορεί να μην ξέρει πώς θα την εξυπηρετήσει. Είναι αποθαρρυντικό σε σχέση με την εξυπηρέτηση που είχε από το γνώριμο προσωπικό», μας λέει.  Με λογικές «πονάει κεφάλι – κόβει κεφάλι», διευρύνεται το ψηφιακό χάσμα, που υποτίθεται θέλουμε να γεφυρώσουμε.

Σαλαμοποίηση-ιδιωτικοποίηση

Μια άλλη διάσταση,  είναι ότι δεν κλείνουν μόνο τα ΕΛΤΑ σε περιοχές με δημογραφική συρρίκνωση, αλλά και σε τουριστικές περιοχές ή αστικές ζώνες με πυκνό πληθυσμό. Εκεί η δικαιολογία είναι η εγγύτητα με άλλα υποκαταστήματα και η δυνατότητα εξυπηρέτησης του κοινού από αυτά.  Μια τρίτη διάσταση, είναι η υποκατάσταση των ταχυδρομικών υπηρεσιών από εργολάβους – ιδιώτες (πρακτορεία), όπως υποσχέθηκε η διοίκηση των ΕΛΤΑ στη νέα της ανακοίνωση, με πολλούς αστερίσκους («εφ΄όσον υπάρχει ενδιαφέρον και είναι εφικτό σε συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες»).

Πρόκειται μια κίνηση που συνεχίζει τη «σαλαμοποίηση» των ΕΛΤΑ, όπως έχει γίνει και σε άλλες κοινωφελείς υπηρεσίες – με τους σιδηρόδρομους να αποτελούν χαρακτηριστικό μελανό παράδειγμα.  Τα λουκέτα, όπως εφαρμόζονται, με αιφνιδιασμούς και παλινωδίες, μετά από χρόνια κακοδιαχείρισης ή και σκανδάλων,  δεν εντάσσονται σε μια λογική εκσυγχρονισμού και αναβάθμισης, αλλά ιδιωτικοποίησης και απαξίωσής του όποιου δημόσιου και κοινωνικού χαρακτήρα έχει απομείνει στα ΕΛΤΑ.

https://www.in.gr/2025/11/03/greece/louketa-sta-elta-kerasaki-stin-tourta-tis-erimosis-tis-ypaithrou/