Βιώνουμε τη μεγαλύτερη περίοδο ευφορίας σε ολόκληρη την ιστορία – αφού διαρκεί ήδη πάνω από δέκα χρόνια, ενώ συνήθως κυμαίνεται από πέντε έως επτά. Πότε θα σπάσει η φούσκα; Όταν οι άνθρωποι σταματήσουν να αγοράζουν σπίτια ή αυτοκίνητα, όταν αρχίσουν οι απολύσεις εργαζομένων, όταν όλο και λιγότεροι μπορούν να καταναλώνουν κλπ.
.
Άποψη
Έχουμε γράψει πως τα περί παρακμής των Η.Π.Α. αποτελούν ένα μεγάλο μύθο – επειδή η υπερδύναμη είναι πιο ισχυρή από ποτέ, τόσο όσον αφορά τα οικονομικά όπλα που διαθέτει, όσο και τα στρατιωτικά (ανάλυση). Αυτό δεν σημαίνει πως τα χρέη της είναι υπό έλεγχο, αφού τα επίπεδα τους αυξάνονται συνεχώς – με το δημόσιο χρέος να έχει ήδη υπερβεί τα 22 τρις $, το εταιρικό να έχει υπερδιπλασιαστεί από το 2008, τα χρέη των νοικοκυριών να είναι μεγαλύτερα από 13 τρις $ και αυτά των επί μέρους αμερικανικών Πολιτειών εκτός ελέγχου.
Ειδικότερα, σύμφωνα με τη Fed (πηγή, γράφημα), το συνολικό χρέος στο αμερικανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα έφτασε στο εντυπωσιακό ποσόν των 72 τρις $, έναντι ΑΕΠ της τάξης των 20 τρις $, οπότε στο 360% – ενώ, εάν διαιρέσει κανείς αυτό το ποσόν με τον πληθυσμό της χώρας (327 εκ.) θα διαπιστώσει πως αντιστοιχεί σε 220.000 $ ανά άτομο. Πρόκειται λοιπόν για μία μεγάλη φούσκα, η οποία αυξάνεται ταχύτερα από ότι η πραγματική οικονομία, για ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα – αφού επί κυβερνήσεως Reagan το συνολικό χρέος ήταν χαμηλότερο από 5 τρις $, επί G. Bush 29 τρις $, το 2007 είχε φτάσει στα 54 τρις $ και μετά την κρίση αυξήθηκε κατά 18 τρις $ στα 72 τρις $.
Περαιτέρω, η συγκεκριμένη φούσκα του χρέους, η οποία συνοδεύει τη φούσκα των χρηματιστηρίων, τη φούσκα των ακινήτων και τη φούσκα των ομολόγων που έχει πρόσφατα εμφανισθεί (όταν η Fed σταμάτησε την αύξηση των επιτοκίων και η ΕΚΤ ξεκίνησε το επόμενο πρόγραμμα QE), κάποια στιγμή θα σπάσει – όπως συνέβαινε πάντοτε στην ιστορία. Εν προκειμένω, σύμφωνα με τον C.H. Smith (πηγή) που θεωρεί πως οι συνθήκες μοιάζουν με αυτές της φούσκας του διαδικτύου του 2000, τα εξής:
«Η φούσκα το 2000 έσπασε όχι επειδή μεσολάβησε κάποια κρίση, αλλά απλά και μόνο λόγω του υπερβολικού χρέους, της τεράστιας μόχλευσης, της μεγάλης ευφορίας και των μη ρεαλιστικών εκτιμήσεων. Αυτό ακριβώς διαπιστώνεται και σήμερα, αφού αποτιμώνται υπερβολικά οι μετοχές, τα ακίνητα και πολλά άλλα περιουσιακά στοιχεία σε ολόκληρο τον πλανήτη. Εκτός αυτού βιώνουμε τη μεγαλύτερη περίοδο ευφορίας σε ολόκληρη την ιστορία – αφού διαρκεί ήδη πάνω από δέκα χρόνια, ενώ συνήθως κυμαίνεται από πέντε έως επτά. Πότε θα σπάσει η φούσκα; Όταν οι άνθρωποι σταματήσουν να αγοράζουν σπίτια ή αυτοκίνητα, όταν αρχίσουν οι απολύσεις εργαζομένων, όταν όλο και λιγότεροι μπορούν να καταναλώνουν κλπ.».
Βέβαια έχει δημιουργηθεί μία ακόμη φούσκα, μέσω της οποίας καταπολεμήθηκε η κρίση του 2008: η φούσκα των κεντρικών τραπεζών που έχουν πλημμυρίσει το σύστημα με ποσότητες χρημάτων μοναδικές στην ιστορία, ενώ συνεχίζουν να το κάνουν θεωρώντας πως έχει πεθάνει μία για πάντα το φάντασμα του υπερπληθωρισμού. Στη φούσκα αυτή έχει προστεθεί ή μάλλον προκάλεσε τη φούσκα των ομολόγων, κατά το παράδειγμα της Ιαπωνίας – με την έννοια πως οι αποδόσεις τους συνεχώς μειώνονται, ενώ γίνονται πλέον ακόμη και τριακονταετείς εκδόσεις στην Ευρώπη, όπως από τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία και την Κύπρο. Ειδικά όσον αφορά τα δεκαετή και τριακονταετή ομόλογα, έχουμε τα εξής:
Η χρεοκοπημένη Ελλάδα λοιπόν δανείζεται με 3,27%, όταν οι Η.Π.Α. με 2,57% όπως ακριβώς η επίσης χρεοκοπημένη Ιταλία που προγραμματίζει επί πλέον την έκδοση ενός τριακονταετούς ομολόγου μαζί με την Κύπρο – ενώ η Ιαπωνία, με δημόσιο χρέος πάνω από το 250% του ΑΕΠ της πληρώνει αρνητικά επιτόκια!
Φυσικά πρέπει να συγκρίνει κανείς τα πραγματικά επιτόκια, να αφαιρέσει δηλαδή τον πληθωρισμό που στις Η.Π.Α. είναι διπλάσιος από τη ζώνη του ευρώ (γράφημα) – κάτι που όμως δεν αλλάζει σημαντικά την εικόνα. Σε κάθε περίπτωση, η αγορά ομολόγων έχει επίσης διαστρεβλωθεί (ανάλυση), αποτελώντας ακόμη ένα στοιχείο που τεκμηριώνει πως το χρηματοπιστωτικό μας σύστημα είναι ριζικά λανθασμένο – αφού έχει σχεδιασθεί για να δημιουργεί όλο και περισσότερο χρέος, χρήματα και πληθωρισμό, με αποτέλεσμα να προκαλούνται όλο και μεγαλύτερες φούσκες που το σπάσιμο τους γίνεται συνεχώς πιο επώδυνο και επικίνδυνο.
Ολοκληρώνοντας, όλες αυτές οι φούσκες που έχουν δημιουργηθεί, μεγαλύτερες από ποτέ ειδικά στις Η.Π.Α., κάποια στιγμή θα σπάσουν αναπόφευκτα – οπότε ορισμένοι, κράτη, τράπεζες, επιχειρήσεις και ιδιώτες, θα κληθούν να πληρώσουν το λογαριασμό. Το 2008 ο λογαριασμός πληρώθηκε κυρίως από την Ευρώπη – στην οποία οι Η.Π.Α. εξήγαγαν τα προβλήματα τους χωρίς να μπορέσουν οι Ευρωπαίοι να αντισταθούν. Ποιος θα είναι τώρα αυτός που θα πληρώσει τον επόμενο λογαριασμό, όποτε και αν καταστεί ληξιπρόθεσμος; Κατά την άποψη μας δεν θα είναι ούτε αυτή τη φορά οι Η.Π.Α., αλλά ο υπόλοιπος πλανήτης – ο οποίος, εάν προσπαθήσει να αντισταθεί, θα βιώσουμε άλλου είδους καταστάσεις.
Σημείωση: Όταν τα χρέη υπερβούν ένα ανώτατο όριο, τότε η ανάπτυξη είναι αδύνατη – οπότε, εάν δεν εκκαθαριστούν, το σύστημα καταρρέει.