Η Ε.Ε. ενισχύει την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος
Την οδηγία που επιτρέπει την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος, υιοθέτησαν οι υπουργοί της Ε.Ε..
Οι υπουργοί Δικαιοσύνης της ΕΕ, οι οποίοι συνεδρίασαν στο Λουξεμβούργο, ενέκριναν αυτούς τους νέους κανόνες, οι οποίοι πρέπει να περιληφθούν στο εθνικό δίκαιο των χωρών μελών μέσα σε διάστημα δύο ετών.
«Κανένας δεν πρέπει να διακινδυνεύει τη φήμη του, ούτε τη δουλειά του επειδή καταγγέλλει παράνομες συμπεριφορές», δήλωσε η Φινλανδή υπουργός Δικαιοσύνης Άννα-Μάγια Χένρικσον, η χώρα της οποίας προεδρεύει της ΕΕ κατά το τρέχον εξάμηνο.
Από τα Panama Papers μέχρι την Cambridge Analytica, από τα Luxleaks μέχρι το Dieselgate, μια σειρά σκανδάλων έχουν αποκαλυφθεί απ' αυτούς τους μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος, που θέλουν να φέρουν στο φως, για το γενικό συμφέρον, ένα αδίκημα ή μια απειλή.
Ορισμένα από τα πρόσωπα αυτά αναγκάστηκαν στη συνέχεια να αντιμετωπίσουν πιέσεις, ακόμη και δικαστικές διώξεις, όπως ο Αντουάν Ντελτούρ, ο οποίος είχε δημοσιοποιήσει μαζί με έναν πρώην συνάδελφό του τα ντουκουμέντα που βρίσκονται στη ρίζα της αποκάλυψης της υπόθεσης φοροδιαφυγής Luxleaks.
Αυτή τη στιγμή στους κόλπους της Ε.Ε. οι ευρωπαίοι μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος προστατεύονται με πολύ άνισο τρόπο. Μόνο δέκα χώρες, μεταξύ των οποίων η Γαλλία, η Ιταλία, η Βρετανία ή η Ολλανδία, προσφέρουν πλήρη νομική προστασία. Στο επίπεδο της ΕΕ, δεν προστατεύονταν παρά μόνο σ' έναν περιορισμένο αριθμό τομέων, ουσιαστικά στον τομέα των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών.
Στο εξής η προστασία τους καλύπτει ένα ευρύ φάσμα τομέων, κυρίως τους δημόσιους διαγωνισμούς, τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, το ξέπλυμα κεφαλαίων, την ασφάλεια των προϊόντων και των μεταφορών, την πυρηνική ασφάλεια, τη δημόσια υγεία, την προστασία των καταναλωτών και την προστασία των δεδομένων.
Το κείμενο προβλέπει την υποχρέωση να δημιουργηθούν αποτελεσματικοί δίαυλοι στις επιχειρήσεις άνω των 50 εργαζομένων ή σε πόλεις άνω των 10.000 κατοίκων.
Οι μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος «ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν κατά πρώτο λόγο τους εσωτερικούς διαύλους» του οργανισμού τους, όμως «δεν θα χάνουν την προστασία που απολαμβάνουν εάν αποφασίσουν να προσφύγουν κατά πρώτο λόγο σε εξωτερικούς διαύλους», διευκρινίζεται στην ανακοίνωση.
Οι νέοι κανόνες υποχρεώνουν τις αρχές και τις επιχειρήσεις να αντιδρούν στις αναφορές μαρτύρων δημόσιου συμφέροντος και να δίνουν συνέχεια μέσα σε προθεσμία 3 μηνών ενώ προβλέπουν επίσης την προστασία των προσώπων που βοηθούν αυτούς τους μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος.
Σύμφωνα με μελέτη που είχε γίνει το 2017 για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η απώλεια εν δυνάμει εσόδων που οφείλεται στην απουσία προστασίας των μαρτύρων δημόσιου συμφέροντος ανέρχεται από 5,8 έως 9,6 δισεκ. ευρώ τον χρόνο για το σύνολο της ΕΕ, μόνο στον τομέα των δημόσιων διαγωνισμών.
Με την εν λόγω οδηγία οι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος θα μπορούν να ειδοποιούν την κοινή γνώμη για ένα χρηματοπιστωτικό, οικονομικό ή περιβαλλοντικό σκάνδαλο χωρίς να φοβούνται αντίποινα.Ο ρόλος αυτών των «whistleblowers» βρίσκεται και πάλι στην καρδιά της επικαιρότητας στις ΗΠΑ, όπου ένας δεύτερος μάρτυρας δημόσιου συμφέροντος έσπασε τη σιωπή του και έδωσε πληροφορίες σχετικά με την υπόθεση της Ουκρανίας, βάσει της οποίας ξεκίνησε μία διαδικασία για την παραπομπή του Ντόναλντ Τραμπ.
Οι υπουργοί Δικαιοσύνης της ΕΕ, οι οποίοι συνεδρίασαν στο Λουξεμβούργο, ενέκριναν αυτούς τους νέους κανόνες, οι οποίοι πρέπει να περιληφθούν στο εθνικό δίκαιο των χωρών μελών μέσα σε διάστημα δύο ετών.
«Κανένας δεν πρέπει να διακινδυνεύει τη φήμη του, ούτε τη δουλειά του επειδή καταγγέλλει παράνομες συμπεριφορές», δήλωσε η Φινλανδή υπουργός Δικαιοσύνης Άννα-Μάγια Χένρικσον, η χώρα της οποίας προεδρεύει της ΕΕ κατά το τρέχον εξάμηνο.
Από τα Panama Papers μέχρι την Cambridge Analytica, από τα Luxleaks μέχρι το Dieselgate, μια σειρά σκανδάλων έχουν αποκαλυφθεί απ' αυτούς τους μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος, που θέλουν να φέρουν στο φως, για το γενικό συμφέρον, ένα αδίκημα ή μια απειλή.
Ορισμένα από τα πρόσωπα αυτά αναγκάστηκαν στη συνέχεια να αντιμετωπίσουν πιέσεις, ακόμη και δικαστικές διώξεις, όπως ο Αντουάν Ντελτούρ, ο οποίος είχε δημοσιοποιήσει μαζί με έναν πρώην συνάδελφό του τα ντουκουμέντα που βρίσκονται στη ρίζα της αποκάλυψης της υπόθεσης φοροδιαφυγής Luxleaks.
Αυτή τη στιγμή στους κόλπους της Ε.Ε. οι ευρωπαίοι μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος προστατεύονται με πολύ άνισο τρόπο. Μόνο δέκα χώρες, μεταξύ των οποίων η Γαλλία, η Ιταλία, η Βρετανία ή η Ολλανδία, προσφέρουν πλήρη νομική προστασία. Στο επίπεδο της ΕΕ, δεν προστατεύονταν παρά μόνο σ' έναν περιορισμένο αριθμό τομέων, ουσιαστικά στον τομέα των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών.
Στο εξής η προστασία τους καλύπτει ένα ευρύ φάσμα τομέων, κυρίως τους δημόσιους διαγωνισμούς, τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, το ξέπλυμα κεφαλαίων, την ασφάλεια των προϊόντων και των μεταφορών, την πυρηνική ασφάλεια, τη δημόσια υγεία, την προστασία των καταναλωτών και την προστασία των δεδομένων.
Το κείμενο προβλέπει την υποχρέωση να δημιουργηθούν αποτελεσματικοί δίαυλοι στις επιχειρήσεις άνω των 50 εργαζομένων ή σε πόλεις άνω των 10.000 κατοίκων.
Οι μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος «ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν κατά πρώτο λόγο τους εσωτερικούς διαύλους» του οργανισμού τους, όμως «δεν θα χάνουν την προστασία που απολαμβάνουν εάν αποφασίσουν να προσφύγουν κατά πρώτο λόγο σε εξωτερικούς διαύλους», διευκρινίζεται στην ανακοίνωση.
Οι νέοι κανόνες υποχρεώνουν τις αρχές και τις επιχειρήσεις να αντιδρούν στις αναφορές μαρτύρων δημόσιου συμφέροντος και να δίνουν συνέχεια μέσα σε προθεσμία 3 μηνών ενώ προβλέπουν επίσης την προστασία των προσώπων που βοηθούν αυτούς τους μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος.
Σύμφωνα με μελέτη που είχε γίνει το 2017 για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η απώλεια εν δυνάμει εσόδων που οφείλεται στην απουσία προστασίας των μαρτύρων δημόσιου συμφέροντος ανέρχεται από 5,8 έως 9,6 δισεκ. ευρώ τον χρόνο για το σύνολο της ΕΕ, μόνο στον τομέα των δημόσιων διαγωνισμών.