Του Γιώργου Ι. Κωστούλα
Το πρόβλημα αυτής της χώρας ποτέ δεν ήταν οι ιδέες, οι προτάσεις και τα σχέδια. Ξεχνάμε πόσοι νομπελίστες πέρασαν από πρωθυπουργικά γραφεία; Το πρόβλημα όλων των κυβερνήσεων ήταν οι φτωχές επιδόσεις τους στην υλοποίηση των προγραμματισθέντων. Το ίδιο ισχύει και για την επανεκκίνηση της οικονομίας. Το ζήτημα δεν είναι το τί θα κάνουμε, αλλά κυρίως, ποιός και, δευτερευόντως, το πώς θα το κάνει.
Εξάλλου η επιστράτευση ειδικών και επιτροπών έχει νόημα μόνο σε ώριμες οικονομίες και αγορές, όπου η μάχη της ανταγωνιστικότητας γίνεται σώμα με σώμα και η απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος, έναντι ισότιμων ανταγωνιστών, είναι εξαιρετικά δυσχερής.
Σε εμάς, όμως, με τα προβλήματα της οικονομίας τόσο ευδιάκριτα, ειλικρινά, χρειάζεται η ελληνική κυβέρνηση την επιτροπή σοφών να της πει τι πρέπει να κάνει;
Τί (που δεν το ξέρει) περιμένει να της συστήσει η επιτροπή;
Επείγομαι να πάρω θέση περί του πρακτέου. Οι επισημάνσεις που ακολουθούν, αποσκοπούν: Πρώτον να κάνουν όσο γίνεται πιο ευκρινές το ανάγλυφο του επιχειρησιακού τοπίου, πάνω στο οποίο θα εφαρμοστεί το όποιο σχέδιο ανάκαμψης. Δεύτερον, να περιγράψουν τι γίνεται σε άλλες χώρες που τα καταφέρνουν καλύτερα από εμάς και, τέλος, να υποδείξουν το ρόλο του κράτους στην όλη διαδικασία μετασχηματισμού.
Καταγραφή της παρούσας επιχειρηματικής κατάστασης
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα έρευνας της Endeavor Greece, το 93% των νέων εταιρειών που ιδρύονται, δραστηριοποιείται σε κλάδους μη παραγωγικούς, χωρίς εξωστρέφεια – εξαγωγικό προσανατολισμό, με χαμηλή χρήση εργαλείων τεχνολογίας και μηδενική προστιθέμενη αξία.
Χαρακτηριστικά τους:
-Αναπτύσσονται οριζόντια, δηλαδή αυξάνονται σε αριθμό αλλά όχι σε μέγεθος.
-Καλύπτουν τοπικές καταναλωτικές ανάγκες, κυρίως ως λύση αυτοαποσχόλησης.
-Δεν δημιουργούν θέσεις εργασίας για άλλους.
-Κατά κανόνα, δεν έχουν την απαιτούμενη δομή για να προσφέρουν ευκαιρίες εξέλιξης στους εργαζόμενούς τους ή να απευθυνθούν σε ένα απαιτητικό κοινό.
- Οι περισσότεροι επιχειρηματίες που ξεκινούν δεν το κάνουν μελετώντας τις πιθανότητες επιτυχίας τους, αλλά πόσο εύκολο είναι να ξεκινήσουν.
Ειδικότερα ως προς το τελευταίο, σύμφωνα με πρόσφατο ευρωπαϊκό βαρόμετρο οικογενειακών επιχειρήσεων από την KPMG και έρευνα του ΙΟΒΕ: Η στροφή προς την επιχειρηματικότητα, σε ποσοστό 43,6% γίνεται λόγω ανάγκης και όχι γιατί έχει εντοπιστεί κάποια επιχειρηματική ευκαιρία. Με άλλα λόγια, επειδή οι ενδιαφερόμενοι δεν βρίσκουν άλλο τρόπο βιοπορισμού.
Τα παραπάνω, ισχύοντα κατάλοιπα προηγούμενων δεκαετιών, δίνουν ακόμα και σήμερα, δυστυχώς για μας, το μέτρο της απόστασης που χωρίζει τη χώρα μας από τις προηγμένες επιχειρηματικά χώρες.
Τι πρέπει να συνειδητοποιήσουμε επ’ αυτού;
Με την έλευση της νέας χιλιετίας κλείνει, μεταξύ άλλων, και ο κύκλος τής, ούτω καλούμενης, "σλοανικής” εταιρείας. Οι τρεις παραδοσιακοί συντελεστές παραγωγής: Κεφάλαιο, Γη, Εργασία έπαψαν πια να έχουν την αξία που είχαν στο παρελθόν.
Η επαγγελματική νοημοσύνη και η τεχνογνωσία, στο πρόσωπο των "εργατών της γνώσης”, εκτοπίζουν προοδευτικά τα υπόλοιπα ενεργητικά στοιχειά των νέων επιχειρήσεων.
Κύρια χαρακτηριστικά των νεοφυών επιχειρήσεων, απανταχού:
-Λιγότερο κράτος: Το όλο οικοσύστημα δημιουργείται από τα κάτω. Μακριά από την κακή ποιότητα του κράτους, τις πολλές άδειες, τη γραφειοκρατία, τη διαφθορά. Ξεκινούν με στοχευμένες συζητήσεις με άτυπους θεσμούς, συμμετέχουν σε ομοειδείς ομάδες για δικτύωση, γνωριμίες και ανταλλαγή ιδεών. Εργάζονται με το βλέμμα προς τα έξω και τα νότα στραμμένα στο μίζερο ελληνικό περιβάλλον. Εκμεταλλεύονται τις υπηρεσίες του διαδικτύου για την ανάπτυξη νέου τύπου εφαρμογών ευρέος ενδιαφέροντος.
-Όχι μεγάλα κεφάλαια: Η ανάγκη μεγάλων κεφαλαίων δεν είναι βασικό προαπαιτούμενο. Το αντίθετο: Ακόμα και στην Ελλάδα της κρίσης το κεφάλαιο ψάχνει τις ιδέες και όχι το αντίθετο.
-Έχουν εξωτερικό προσανατολισμό: Στόχος η υγιής παγκόσμια αγορά.. Στρατηγική αιχμή τους, ο εντοπισμός μιας ευκαιρίας. Κλειδί, η ανάπτυξη μιας ειδικής τεχνογνωσίας, αποτελεσματικότερης των ανταγωνιστών που θα αποτελέσει και τη βάση του προϊόντος που θα προσφέρουν.
-Υποκίνηση υψηλής εσωτερικής καύσεως: Ο τυπικός νέος επιχειρηματίας δεν ξεκινά την επιχείρησή του για να γίνει πλούσιος. Περισσότερο το κάνει για να ικανοποιήσει άλλες ανάγκες, εσωτερικής εντάσεως σημαντικές ή επειδή δεν μπορεί να δουλεύει για άλλους. Τέλος η αισιοδοξία και η αγάπη του για την επιτυχία αντιβαίνει στην κυρίαρχη απαισιοδοξία. Και αυτό τους ξεχωρίζει: Είναι συγχρόνως και ελίτ και κυνηγημένη μειοψηφία.
Το επιχειρείν είναι ένα ευγενές επάγγελμα.. Η ουσία του συνίσταται στο να αποκτάς και να διατηρείς έναν πελάτη. Κι αυτό, να το καταφέρνεις συνδυάζοντας, πόρους, ιδέες, διαδικασίες με τρόπο που να αποδίδει πραγματική αξία για τον πελάτη, σε ένα κόστος κατώτερο της τιμής του προϊόντος. Ή, άλλως, ικανοποιώντας συνεχώς τις ανάγκες των πελατών σου, έναντι ενός κέρδους που ικανοποιεί συνεχώς τις δικές σου ανάγκες.
Και πώς γίνεται αυτό; Νομίζω ότι ισχύει ακόμα ο ορισμός της επιχειρηματικής Στρατηγικής από τον Μάικλ Πότερ: "Στρατηγική είναι η δημιουργία ενός ιδανικού μείγματος επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, που θα επιτρέψει σε μια εταιρεία να κάνει συγχρόνως πολλά σωστά πράγματα, αλληλοδιαπλεκόμενα μεταξύ τους με τέτοιο τρόπο, που ν’ απωθεί τις επιθετικές διαθέσεις του ανταγωνισμού”.
Aπό το άλλο μέρος, είναι πολλαπλώς επισημασμένο ότι η ελληνική οικονομία συνιστά περίπτωση αναπτυξιακού μετεωρισμού: "είναι χαμηλής τεχνολογικής ποιότητας για να ανταγωνιστεί στο πεδίο της υψηλής προστιθέμενης αξίας και πολύ υψηλού κόστους για να ανταγωνιστεί στο πεδίο του χαμηλού κόστους”.
Τι απομένει λοιπόν; Η αξιοποίηση των σπουδαίων ειδικών χαρακτηριστικών των Ελλήνων εργαζομένων είναι ένα απ’ αυτά. Κάτι στο οποίο βασίστηκε και η επιτυχία μικρών χωρών, φτωχών σε πλουτοπαραγωγικές πήγες, που διαπρέπουν ανταγωνιστικά, όπως η Φινλανδία, η Ελβετία το Ισραήλ η Ν. Κορέα.
Κι αυτό, πολύ περισσότερο όταν η χώρα μας έχει να επιδείξει μια ζηλευτή κατάταξη - δεύτερη μετά την Ινδία- σε μια νέα κατηγορία διεθνούς ανταγωνισμού. Η επιδεξιότητα, που μας δίνει αυτήν την επίζηλη θέση, ονομάζεται Περιπλοκότητα: Complexity. Και μετράει την επαγγελματική και εμπορική εξοικείωση των εργαζομένων με σύνθετα προϊόντα.
Ένα πεδίο τόσο ευνοϊκό προς το ταλέντο και τα φυσικά χαρακτηριστικά του Έλληνα εργαζομένου, περιμένει την θεσμική, στρατηγική και εκπαιδευτική βοήθεια που θα οργανώσει και κατευθύνει αυτό το θείο δώρο.
Ίσως αυτήν την επίδοσή μας να είχε υπόψη του ο συνιδρυτής της Apple, Steve Wozniak, ο οποίος πρόσφατα δήλωσε, ότι το επόμενο Facebook ή Google θα μπορούσε κάλλιστα να δημιουργηθεί ακόμα και σε χώρες υπό οικονομική κρίση, όπως η Ελλάδα.
Και το κράτος; Η κυβέρνηση; Τι πρέπει να κάνουν; Η απάντηση: Όσο λιγότερα τόσο καλύτερα. Ποια είναι αυτά τα λιγότερα; Τα εξής δυο:
Το πρώτο, η ανάδειξη της εξάλειψης της διαφθοράς και της κακοδιοίκησης του δημοσίου τομέα σε κορυφαία προτεραιότητα. Επί μέρους πτυχές αυτής της προτεραιότητας: Η επιβολή του σεβασμού προς το νόμο και τους θεσμούς και η καταπολέμηση της διαλυτικής κυριαρχίας του εφήμερου, του προσωρινού που ενοικεί ως επικρατούσα κουλτούρα σε κάθε εκδήλωση που προϋποθέτει μια δράση.
Το δεύτερο, η απαλλαγή της οικονομικής συναλλακτικής καθημερινότητας από γκρίζες, παρασιτικές συνήθειες, όπως μικροαπάτες, ασυνέπειες, προχειρότητα, ψεματάκια, αρπαχτές, συναλλαγές με μιζαδόρους και μεσάζοντες, καταβολές κάτω από το τραπέζι, όλα τους πρακτικές που αθροιστικά εντείνουν την εσωστρέφεια, καταβαραθρώνουν την εμπιστοσύνη, αυξάνουν την καχυποψία, νομιμοποιούν το μαύρο χρήμα και την παραοικονομία και επιφέρουν την αύξηση του κόστους των συναλλαγών.
O κ. Κωστούλας είναι τέως γενικός διευθυντής εταιρειών του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού τομέα gcostoulas@gmail.com