Σήμερα, 21 του Μάη, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τον «άγιο» και «ισαπόστολό» της, το Ρωμαίο αυτοκράτορα, Φλάβιο Βαλέριο Κωνσταντίνο (Flavius Valerius Constantinus) Α’ (274 -337 μ. Χ.) , τον επονομασθέντα και μέγα.
Πώς μπορεί όμως να ανακηρυχτεί «άγιος» και «ισαπόστολος» ένας ειδωλολάτρης αυτοκράτορας που πίστευε στο Θεό Ήλιο, ο οποίος έδειξε μεν την εύνοιά του στο χριστιανισμό, αλλά βαπτίστηκε χριστιανός μόνο λίγο πριν το θάνατό του;
Κι ύστερα πώς μπορεί να είναι «άγιος» ένας αυτοκράτορας που εξολόθρευσε χιλιάδες εχθρούς του στα πεδία των μαχών και επιπλέον βαρύνεται με τα εγκλήματα της δολοφονίας του γιου του, Κρίσπου, και της δεύτερης γυναίκας του, Φαύστας;
Ας δούμε ένα απόσπασμα απ’ τα όσα σχετικά γράφει ο ιστορικός Γιάννης Κορδάτος στο βιβλίο του, «Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας, Βυζάντιο Α’, (εκδ. 20ς Αιώνας)»:
«… Ο Κωνσταντίνος που δεν ήταν μόνο καλός στρατηγός, αλλά και πολιτικός με πολλές ικανότητες, φιλοδοξώντας να γίνει μονοκράτορας, κατάλαβε πολύ καλά πως έπρεπε να σταματήσει ο διωγμός των χριστιανών που αποτελούσαν υπολογίσιμη δύναμη….
Είναι λοιπόν στο ενεργητικό του Κωνσταντίνου το ότι πιο πολύ από τους άλλους κατάλαβε πως οι χριστιανοί είχαν δυναμικότητα που δεν μπορούσε να μην τη λογαριάσει…
Παρ’ όλες τις αποφάσεις που πήρε υπέρ των χριστιανών και την εύνοια που έδειξε προς αυτούς, δεν προσχώρησε πραγματικά στο χριστιανισμό. Εφάρμοζε καιροσκοπική πολιτική και ήταν διπρόσωπος.
Ενώ απαγόρευε την τέλεση θυσιών στα αρχαία ιερά και δεν έχτιζε ναούς στους παλιούς θεούς και δεν εμπόδισε τη θανάτωση του νεοπλατωνικού Σώπατρου, οι εθνικοί- ειδωλολάτρες τον θεωρούσαν δικό τους. Με την καιροσκοπική και διπρόσωπη πολιτική του κατόρθωσε να φαίνεται καλός και στους εθνικούς και στους χριστιανούς. Συνέχισε να φέρει τον τίτλο “pontifex maximus”, επέτρεψε να χτιστεί ναός στη θεά Τύχη (την πολιούχο της Ρώμης) και βοήθησε τον δαδούχο των Μυστηρίων της Ελευσίνας Νικαγόρα να πάει στην Αίγυπτο για να επισκεφτεί τα εκεί εθνικά ιερά….
Οι εθνικοί λοιπόν όχι μόνο δεν τον παρεξηγήσανε που έδειχνε την εύνοιά του στους χριστιανούς, αλλά ξέροντας, γιατί το έκαμε, του έστησαν αδριάντα στην Κωνσταντινούπολη που κατά τον Ησύχιο, “Δίκην ηλίου ηλίου προλάμποντα”, δηλαδή είχε τη μορφή του Απόλλωνα- Ήλιου.
Κι ενώ λίγο πριν πεθάνει βαπτίστηκε χριστιανός, αμέσως ανακηρύχτηκε divus από τη Σύγκλητο δίχως να διαμαρτυρηθεί.
Ο Κωνσταντίνος, αντίθετα απ’ όσα λέει ο Ευσέβιος (χριστιανός χρονογράφος), ως τα τελευταία χρόνια της ζωής του, λάτρευε τον Ήλιο. Σωστό είναι πως συμπαθούσε το χριστιανισμό και τη συμπάθειά του την έδειξε με τα μέτρα που πήρε υποστηρίζοντας την Εκκλησία. Η συμπάθειά του όμως αυτή είχε πολιτικά ελατήρια, και μόνο λίγο πριν πεθάνει πείστηκε να βαπτιστεί.
Ο Κωνσταντίνος όμως που ανακηρύχτηκε άγιος από την Εκκλησία, βαρύνεται και με δυο μεγάλα εγκλήματα: Κατηγορείται ως συζυγοκτόνος και παιδοκτόνος. Γύρω απ’ τα εγκλήματα αυτά γράφτηκαν πολλά από τους χριστιανούς Πατέρες και χρονογράφους καθώς και τους εθνικούς. Ο Φιλοστόργιος είναι ο πρώτος που αναφέρει πως ο Κωνσταντίνος σκότωσε το γιο του Κρίσπο και τη γυναίκα του Φαύστα. Πρτα, λέει, πως θανατώθηκε ο Κρίσπος, γιατί συκοφαντήθηκε από τη Φαύστα και αργότερα είχε την ίδια τύχη και η Φαύστα, γιατί την έπιασαν να συνουσιάζεται με έναν δούλο του παλατιού. Γι αυτό πρόσταξε να τη θανατώσουν στο λουτρό της με ζεματιστό νερό. Αργότερα ο Σιδώνιος Απολινάριος, σε μια επιστολή του γράφει πως με τον τρόπο αυτόν θανατώθηκε η Φαύστα, ενώ ο Κρίσπος δηλητηριάστηκε. Όμως άλλες προγενέστερες πηγές λένε πως ο Κρίσπος θανατώθηκε με ξίφος.
Ο Ζώσιμος πάλι ιστορεί πως ο Κωνσταντίνος επειδή υποπτεύτηκε πως ο Κρίσπος είχε ερωτικές σχέσεις με τη μητριά του Φαύστα, πρόσταξε να τον σκοτώσουν.
Δεν έχει φυσικά σημασία αν με τον ένα ή άλλο τρόπο ο Κωνσταντίνος θανάτωσε τη γυναίκα του και το γιο του, σημασία έχει πως τα δυο αυτά εγκλήματα τον βαρύνουν.
Κλείνοντας τούτο το κεφάλαιο, πρέπει να πούμε ακόμα πως όταν ζούσε ο Κωνσταντίνος ευτύχησε από τους συγχρόνους του να τιμηθεί πολύ. Τόσο οι ειδωλολάτρες- εθνικοί, όσο και οι χριστιανοί, όπως είδαμε, τον θεωρούσαν δικό τους και δείχνανε το σεβασμό και την αγάπη τους με πολλές εκδηλώσεις. Η ρωμαϊκή Σύγκλητος όπως μαθαίνουμε από τον ιστορικό του 4ου αιώνα Ευτρόπιο, τον θεοποίησε. ΟΙ χριστιανοί πάλι τον ανακήρυξαν άγιο και ισαπόστολο. Μα και οι νεότεροι ιστορικοί τον θεωρούν μεγάλο στρατηγό και πολιτικό και τον παρομοιάζουν άλλοι με τον Πέτρο της Ρωσίας κι άλλοι με το Ναπολέοντα.
Οι κρίσεις και οι χαρακτηρισμοί αυτοί δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Ο Κωνσταντίνος είχε βέβαια πολλές ικανότητες, αλλά απ’ όσα έκανε, βγαίνει πως δεν ήταν ούτε Ναπολέων ούτε Πέτρος της Ρωσίας ούτε Θεός ούτε άγιος. Εξάλλου, το έργο του, δεν αντέχει στην αυστηρή κριτική. Κι αυτό φάνηκε αμέσως όταν πέθανε. Η αυτοκρατορία τραντάχτηκε πάλι από τις εσωτερικές αντιδράσεις και από τις επιδρομές των «βαρβάρων». Ύστερα από μερικά χρόνια οι κτήσεις της στη Δύση αποσπάστηκαν και αποτέλεσαν χωριστό κράτος, που κι αυτό πάλι δεν άντεξε στις επιθέσεις των βαρβάρων.»