Του Panos Mourdoukoutas
Οι Αμερικανοί που ονειρεύονται μια
σοσιαλιστική Αμερική, αλλά δεν έχουν ιδέα πώς θα ήταν αυτή στην
πραγματικότητα, θα έπρεπε να μιλήσουν με τους Έλληνες. Η Ελλάδα έχει
δοκιμάσει σχεδόν κάθε πολιτική σοσιαλιστικού περιεχομένου που υπάρχει,
από αύξηση του κατώτατου μισθού μέχρι δωρεάν εκπαίδευση και περίθαλψη.
Και έχει βιώσει τις συνέπειες αυτών
των πολιτικών επιλογών: σαρωτικά
επιχειρηματικά "λουκέτα", αυξανόμενη ανεργία και εθνικό χρέος - και μια
μακρόχρονη ύφεση, χειρότερη από τη Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του 1930.
Οι Αμερικανοί έχουν μια σχέση
αγάπης-μίσους με τον σοσιαλισμό. Στις αρχές του 20ού αιώνα, ο
σοσιαλισμός ήταν πολύ δημοφιλής στις ΗΠΑ, όπως και σε πολλά άλλα μέρη
του κόσμου. Αλλά έχασε τη δημοφιλία του στις δεκαετίες 1950 και 1960,
δηλαδή κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, καθώς οι υποστηρικτές του
σοσιαλισμού θα μπορούσαν να μπουν σε μπελάδες ακόμη και αν συζητούσαν τα
πλεονεκτήματα της συγκεκριμένης πολιτικής.
Σήμερα, όμως, τα πράγματα έχουν αλλάξει.
Ο σοσιαλισμός ανακτά τη δημοτικότητά του στην Αμερική, με
τους Αμερικανούς σε ποσοστό 40% να πιστεύουν ότι είναι κάτι καλό. Αυτό
το συμπέρασμα προκύπτει σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιευμένη έρευνα της
Gallup. Αυτοί οι Αμερικανοί, λοιπόν, πιστεύουν ότι ο σοσιαλισμός θα
μπορούσε να προσφέρει λύσεις στα χρόνια προβλήματα της χώρας - όπως η
φτώχεια ορισμένων κοινωνικών ομάδων, το αυξανόμενο κόστος της
εκπαίδευσης και η ανεπαρκής κάλυψη υγειονομικής περίθαλψης.
Αν και δεν είναι πλειοψηφία, ο αριθμός
αυτός είναι υπερβολικά μεγάλος για μια χώρα που εξακολουθεί να
αποτελεί πρότυπο και παράδειγμα του ελεύθερου επιχειρηματικού
καπιταλισμού για άλλες χώρες.
Το πρόβλημα είναι ότι αυτοί οι
Αμερικανοί δεν φαίνεται να έχουν μια ξεκάθαρη ιδέα για το τι είναι ο
σοσιαλισμός και τι προκαλεί σε μια οικονομία μακροπρόθεσμα.
Γι' αυτό θα πρέπει να εξετάσουν άλλες
χώρες, όπως η Νορβηγία, η Δανία και ο Καναδάς, που είχαν κάποια επιτυχία
στον πειραματισμό με περιορισμένο αριθμό σοσιαλιστικών πολιτικών, εις
βάρος όμως της οικονομικής ανάπτυξης.
Μετά υπάρχει το παράδειγμα της Ελλάδας, η
οποία έχει πειραματιστεί και συνεχίζει να πειραματίζεται με ένα ευρύ
φάσμα σοσιαλιστικών πολιτικών.
Και τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή για
τους Αμερικανούς σοσιαλιστές να μιλήσουν στους Έλληνες ψηφοφόρους, καθώς
οι τελευταίοι προετοιμάζονται για τις εκλογές του Ιουλίου,
όπου πρόκειται να γραφτεί το τελευταίο κεφάλαιο του αριστερού κινήματος
της χώρας.
Τα τελευταία σαράντα χρόνια, η μεγάλη
πλειοψηφία των Ελλήνων ερωτεύτηκε τον σοσιαλισμό. Γι' αυτό
πειραματίστηκαν με σχεδόν κάθε μορφή σοσιαλισμού, ξεκινώντας από το κύμα
αυξήσεων του κατώτατου μισθού που αποσύνδεσε την αμοιβή από την απόδοση
και την παραγωγικότητα.
Στη συνέχεια ακολούθησαν και άλλες
τέτοιες εργασιακές πολιτικές, όπως η πολιτική που διασφάλιζε περισσότερο
το δικαίωμα της απεργίας από το δικαίωμα της εργασίας. Καθώς και η
πολιτική που δυσχέραινε τις απολύσεις προσωπικού, ακόμη και όταν μια
επιχείρηση όδευε σε πτώχευση.
Οι Έλληνες όμως δεν σταμάτησαν εδώ.
Κατόπιν ακολούθησε η "σοσιαλιστικοποίηση" μεγάλου μέρους της οικονομίας
που μετέτρεψε τους πολιτικούς και τους κυβερνητικούς αξιωματούχους σε
ιδιοκτήτες και διαχειριστές των δημόσιων εταιρειών. Πάρτε για παράδειγμα
την παλιά Ολυμπιακή, η οποία δεν κατέγραφε πόσα εισιτήρια πωλούσε ή
πόσο πλήρωνε προμηθευτές και εργαζόμενους.
Άλλη παρόμοια πολιτική ήταν η
παροχή δωρεάν εκπαίδευσης από τα δημόσια πανεπιστημιακά ιδρύματα. Δηλαδή
στους φοιτητές που περνούσαν στις πανελλήνιες εξετάσεις,
παρέχονταν δωρεάν εκπαίδευση άνευ διδάκτρων, δωρεάν βιβλία, δωρεάν
γεύματα και διαμονή, βάσει συγκεκριμένων εισοδηματικών κριτηρίων. Σε
ορισμένες περιπτώσεις, τα οφέλη αυτά καθιερώθηκαν για πάντα, και το να
είσαι "φοιτητής" έγινε επάγγελμα.
Επίσης, για αρκετό διάστημα υπήρχε
δωρεάν περίθαλψη από δημόσια νοσηλευτικά ιδρύματα, χωρίς ο ασθενής να
υποχρεούται να καταβάλει μέρος των νοσηλίων του.
Ο κατάλογος αυτού του είδους των
πολιτικών συνεχίστηκε στην Ελλάδα, καθώς οι σοσιαλιστές πολιτικοί από
όλο το φάσμα του αριστερού κινήματος έπαιρναν τη σειρά τους προσθέτοντας
στον κατάλογο των σοσιαλιστικών πολιτικών και βοηθώντας την αριστερή
φούσκα να μεγαλώνει ολοένα και περισσότερο.
Για κάποιους, αυτή εικόνα ίσως να
μοιάζει με παράδεισο. Αλλά, όπως θα σας πουν οι οικονομολόγοι, δεν
υπάρχει παράδεισος σε έναν κόσμο με περιορισμένους πόρους. Κάποιος
πρέπει να πληρώσει τον λογαριασμό για κάθε πολιτική. Οι φορολογούμενοι
και οι ομολογιούχοι, δηλαδή.
Εν τέλει, οι εταιρείες δεν μπορούσαν να
αντιμετωπίσουν τις κατώτατες μισθολογικές αυξήσεις και άλλες
σοσιαλιστικές πολιτικές, και είτε διέκοπταν τη λειτουργία τους είτε
μετέφεραν τις έδρες τους στη γειτονική Βουλγαρία. Έτσι, σε συνδυασμό με
την αύξηση της ανεργίας, δεν έμειναν πολλές εταιρείες και
εργαζόμενοι για να φορολογηθούν. Οι δε κατόχοι ομολόγων επέλεγαν την
έξοδο, οπότε δεν υπήρχε τρόπος δανεισμού του κράτους.
Και μετά όλοι ξέρουμε τι ακολούθησε: η χειρότερη οικονομική κρίση και ύφεση από τη δεκαετία του 1930.
Αλλά οι Έλληνες δεν πήραν το
μάθημά τους. Συνέχισαν να πειραματίζονται με διάφορες μορφές
σοσιαλιστικών πολιτικών, και η αριστερή φούσκα συνέχιζε να μεγαλώνει.
Μέχρι όμως τις πρόσφατες περιφερειακές και ευρωπαϊκές εκλογές, όταν
δηλαδή άρχισε να σκάει η αριστερή φούσκα.