Αρρυθμίες

Οι αρρυθμίες είναι συχνό καρδιολογικό πρόβλημα. Ο καρδιολόγος πρέπει να διακρίνει πότε θέτουν σε κίνδυνο τον ασθενή και πότε είναι αθώα διαταραχή.

Τι είναι οι αρρυθμίες;

Αρρυθμίες ονομάζουμε καταστάσεις που διαταράσσουν το πώς χτυπάει ή κάθε πότε χτυπάει η καρδιά μας, δηλαδή, είτε τον αριθμό των παλμών ανά λεπτό (καρδιακή συχνότητα) , είτε το ρυθμό.

Οι αρρυθμίες μπορεί να είναι στιγμιαίες – μεμονωμένες έκτακτες συστολές, μπορεί να είναι χαμηλοί παλμοί (βραδυκαρδία), υψηλοί παλμοί (ταχυκαρδία) ή μπορεί να είναι ένας πλήρως αποδιοργανωμένος ρυθμός.

Αρρυθμίες : Πόσοι πρέπει να είναι οι παλμοί μου;

Φυσιολογικά η καρδιά μας συστέλλεται ρυθμικά περίπου 50-85 φορές το λεπτό, ενώ είμαστε ήρεμοι και ξαπλώνουμε ή καθόμαστε. Αυστηρά επιστημονικά κάτω από 60 παλμούς το  λεπτό θεωρείται βραδυκαρδία, ωστόσο πρακτικά εάν έχουμε 50 με 60 παλμούς δεν δημιουργείται κατά κανόνα κανένα πρόβλημα στον οργανισμό μας. Αντιστρόφως ταχυκαρδία θεωρείται εάν έχουμε πάνω από 100 παλμούς, ωστόσο πρακτικά εάν έχουμε πάνω από 85 παλμούς συνεχώς πρέπει να ψάξουμε εάν υπάρχει κάποιο πρόβλημα είτε με την καρδιά μας, είτε άλλου είδους. Κάτι άλλο που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι ότι κάθε άνθρωπος έχει περίπου σταθερούς παλμούς υπό σταθερές συνθήκες. Άρα εάν κάποιος είχε συνεχώς 50 παλμούς και μετράει 85 παλμούς μπορεί να υπάρχει κάποιο πρόβλημα.

Στην όρθια θέση η καρδιά αυξάνει ελαφρώς τους παλμούς της προσωρινά για λίγο, αν και υπάρχουν σπάνια κάποιοι που στην όρθια θέση , αν και δεν κινούνται μπορεί να έχουν συνεχώς πάνω από 100 παλμούς και να τους ενοχλεί, κατάσταση που ονομάζεται απρόσφορη ορθοστατική ταχυκαρδία .

Φυσικά οι παλμοί αυξάνονται αναμενόμενα στην άσκηση ή εάν αγχωνόμαστε.  Όσον αφορά την άσκηση, ο παραδοσιακός κανόνας, είναι ότι η μέγιστη καρδιακή συχνότητα που μπορούμε να φτάσουμε είναι 220 μείον την ηλικία μας, δηλαδή στην ηλικία των 30 τους 190 παλμούς ή στην ηλικία των 70 τους 150 παλμούς. Τελευταία αναφέρεται ως πιο ακριβής ένας άλλος μαθηματικός τύπος λίγο πιο πολύπλοκος. Επίσης ο πυρετός, ο χαμηλός αιματοκρίτης (αναιμία), η αυξημένη λειτουργία του θυρεοειδούς, η ζεστή και υγρή ατμόσφαιρα, ο καφές και το αλκοόλ αυξάνουν τους παλμούς της καρδιάς, οι οποίοι όμως και σε αυτές τις «φυσιολογικές» περιπτώσεις παραμένουν ρυθμικοί. Πολλές φορές ως καρδιολόγος καλούμε να εξετάσω ασθενή με ταχυκαρδία , όπως μετράτε στο αυτόματο πιεσόμετρο, και τελικά το πρόβλημα είναι η ύπαρξη πυρετού και όχι κάποιο καρδιακό πρόβλημα. Γενικά οι νεότεροι και πιο γυμνασμένοι άνθρωποι έχουν χαμηλότερους παλμούς έως και 40-45 το λεπτό, κάτι που οφείλεται στο ότι η καρδιά τους δουλεύει αποδοτικότερα και έχει μεγαλύτερες εφεδρείες. Συχνά πολλοί ηλικιωμένοι , άνω των 65 ετών, έχουν 45 με 50 παλμούς το λεπτό, δηλαδή μια ήπια βραδυκαρδία. Αυτό δεν είναι φυσιολογικό, αλλά και δεν παρεμβαίνουμε με τοποθέτηση βηματοδότη, εάν δεν έχουν συμπτώματα, όπως λιποθυμία ή σκοτοδίνη. Απλώς οι άνθρωποι αυτοί χρήζουν τακτικής παρακολούθησης με καρδιογραφήματα και χόλτερ.

Αρρυθμίες : Πώς μπορώ να μετρήσω τους παλμούς μου;

Ο πιο απλός και διαδεδομένος τρόπος είναι με δύο ενωμένα δάκτυλα, τον δείκτη και το μεσαίο δάκτυλο να πιάσουμε το σφυγμό μας στην κερκιδική αρτηρία που βρίσκεται στην πλευρά της παλάμης μας λίγο πιο πάνω από τον καρπό. Μετράμε για μισό λεπτό και πολλαπλασιάζουμε επί δύο.

Με τη μεγάλη διάδοση των αυτόματων , ηλεκτρονικών πιεσόμετρων πολλοί άνθρωποι μετράνε τους παλμούς με αυτά τα μηχανήματα ενώ λαμβάνουν την πίεσή τους. Η μέτρηση με τον τρόπο αυτό είναι αρκετά ακριβής. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις αρρυθμιών όπου το πιεσόμετρο δεν νοιώθει πολλές από τις έκτακτες συστολές. Αυτό συμβαίνει γιατί όταν μια συστολή γίνει πολύ κοντά στην προηγούμενη, παράγει έναν ασθενή παλμό που δεν τον νοιώθει το πιεσόμετρο με αποτέλεσμα να μην την μετράει. Εάν αυτές οι «γρήγορες» συστολές είναι συχνές, το πιεσόμετρο δίνει λανθασμένα μικρότερο αριθμό παλμών. Προσωπικά έχω εξετάσει ασθενείς που αναφέρουν ότι οι παλμοί τους είναι 35 το λεπτό με βάση το αυτόματο πιεσόμετρο. Όταν τους έκανα καρδιογράφημα είχανε τους διπλάσιους, 70 το λεπτό, αλλά είχαν σε κάθε μια φυσιολογική συστολή μία πολλή γρήγορη έκτακτη που το πιεσόμετρο δεν την ένιωθε. Ούτως ή άλλως καλό είναι να καλείται καρδιολόγος να ξεκαθαρίσει εάν πρόκειται για πραγματική βραδυκαρδία ή πολλές έκτακτες συστολές. Επιπλέον αρκετά ηλεκτρονικά πιεσόμετρα έχουν ένα σημάδι (π.χ. μια καρδούλα που αναβοσβήνει) το οποίο πληροφορεί τον ασθενή ότι υπάρχει αρρυθμία. Πρέπει να γίνει καρδιολογική εκτίμηση και να εξακριβωθεί εάν υπάρχει όντως αρρυθμία και ποια η σημασία της.

Αρρυθμίες : Ποιες είναι οι πιο συνηθισμένες;

Οι αρρυθμίες διακρίνονται κατά κύριο λόγο σε: έκτακτες κοιλιακές συστολές, έκτακτες κολπικές συστολές, ταχυκαρδίες όπου η καρδιά έχει πάνω από 100 παλμούς το λεπτό, βραδυκαρδίες όπου η καρδιά έχει κάτω από 60 παλμούς το λεπτό και τέλος αρρυθμίες όπου η καρδιά έχει 60 με 100 παλμούς το λεπτό, δηλαδή φυσιολογική συχνότητα, αλλά όχι φυσιολογικό ρυθμό. Από τις ταχυκαρδίες η πιο συχνή είναι η φλεβοκομβική ταχυκαρδία, όπου η καρδιά πάλλεται πάνω από 100 φορές το λεπτό ρυθμικά και με βάση το καρδιογράφημα η ηλεκτρική της διέγερση γίνεται από το φλεβόκομβο που είναι ο φυσιολογικός βηματοδότης μας. Άλλη συχνή ταχυκαρδία, ειδικά στους άνω των 65 ετών, είναι η κολπική μαρμαρυγή, όπου η καρδιά έχει συνήθως πάνω από 90 παλμούς το λεπτό, είναι τελείως άρρυθμη και στο καρδιογράφημα δεν διακρίνουμε οργανωμένη ηλεκτρική δραστηριότητα στους κόλπους.  Σε ασθενείς με σοβαρή στεφανιαία νόσο ή έμφραγμα μπορεί να εμφανιστεί η κοιλιακή ταχυκαρδία που αποτελεί πολλή σοβαρή αρρυθμία και προάγγελο ανακοπής. Άλλες σπανιότερες αρρυθμίες είναι ο κολπικός πτερυγισμός και οι παροξυσμικές υπερκοιλιακές ταχυκαρδίες.

Αρρυθμίες : Τι είναι οι έκτακτες συστολές; Είναι επικίνδυνες;

Οι έκτακτες συστολές της καρδιάς είναι η συνηθέστερη αρρυθμία και εμφανίζεται σε όλες τις ηλικίες. Διακρίνονται σε έκτακτες κολπικές συστολές και έκτακτες κοιλιακές συστολές. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι μια περιοχή της καρδιάς, όχι ο φυσιολογικός βηματοδότης της καρδιάς, παράγει ένα μικρό ηλεκτρικό ρεύμα που διεγείρει ηλεκτρικά την υπόλοιπη καρδιά. Επομένως η περιοχή αυτή «προλαβαίνει» το φυσιολογικό μας βηματοδότη που βρίσκεται στο πάνω μέρος του δεξιού κόλπου της καρδιάς και τον αντικαθιστά για μια συγκεκριμένη συστολή στη διέγερση του μυοκαρδίου. Εάν η «έκτοπη» αυτή θέση βρίσκεται στους κόλπους, η έκτακτη συστολή λέγεται κολπική (ή υπερκοιλιακή), εάν βρίσκεται στις κοιλίες λέγεται κοιλιακή. Η επόμενη συστολή που ακολουθεί την έκτακτη ξεκινάει κανονικά από τον φυσιολογικό βηματοδότη με μια μικρή καθυστέρηση μέχρι να επανέλθουν όλα τα κύτταρα της καρδιάς σε ουδέτερη ηλεκτρική κατάσταση. Αυτό το μικρό κενό μεταξύ της έκτακτης συστολής και της επόμενης πρώτης φυσιολογικής συστολής μπορεί να δημιουργεί στον ασθενή ένα αίσθημα ότι για λίγο σταμάτησε η καρδιά του.

Από μηχανικής άποψης η έκτακτη συστολή παράγει έναν παλμό μέσω του οποίου προωθείται μικρότερη ποσότητα αίματος γιατί η καρδιά δεν έχει προλάβει να γεμίσει με αρκετό αίμα. Ο παλμός από την έκτακτη συστολή, επειδή ακριβώς είναι πιο «ζούφιος» πολλές φορές δεν μπορεί να ψηλαφηθεί ή να τον «νιώσουν» τα αυτόματα πιεσόμετρα. Αντιθέτως, η πρώτη φυσιολογική συστολή μετά την έκτακτη συστολή, είναι ισχυρότερη και μεταφέρει περισσότερο αίμα στην αορτή. Η ισχυρότερη αυτή συστολή εξισορροπεί την κατάσταση από πλευράς κυκλοφορίας του αίματος, ωστόσο μπορεί να δημιουργεί ένα αίσθημα φτερουγίσματος στον ασθενή, σαν να χοροπηδάει το στήθος του, ειδικά εάν είναι ξαπλωμένος προς την αριστερή πλευρά και υπάρχει ησυχία στο περιβάλλον.

Η διάγνωση των έκτακτων συστολών γίνεται με το καρδιογράφημα μέσω του οποίου ξεχωρίζουμε τις κολπικές από τις κοιλιακές έκτακτες συστολές. Με την ακρόαση της καρδιάς υποπτευόμαστε την παρουσία έκτακτων συστολών, ωστόσο μόνο μέσω του καρδιογραφήματος γίνεται η ακριβής διάγνωση. Επιπλέον με το καρδιογράφημα, ο καρδιολόγος εκτιμά και άλλα στοιχεία, όπως η ποιότητα του μυοκαρδίου, όπως φαίνεται στο καρδιογράφημα.

Οι έκτακτες συστολές μας ενδιαφέρουν για τρεις κυρίως λόγους.

Ο πρώτος και βασικότερος λόγος είναι εάν οι έκτακτες συστολές προέρχονται από κάποια καρδιακή πάθηση ή είναι μεμονωμένο πρόβλημα μιας κατά τα άλλα φυσιολογικής καρδιάς. Ο καρδιολόγος, μέσω του ιστορικού, της κλινικής εξέτασης, του καρδιογραφήματος και αν απαιτείται και του τρίπλεξ καρδιάς, συμπεραίνει εάν υπάρχει ή όχι υποκείμενη καρδιοπάθεια. Σε λίγες περιπτώσεις που ο καρδιολόγος το θεωρεί απαραίτητο, μπορεί να ζητηθεί και έλεγχος για στεφανιαία νόσος, π.χ. με δοκιμασία κόπωσης.

Ο δεύτερος λόγος που μας ενδιαφέρουν οι έκτακτες συστολές είναι η παρουσία συμπτωμάτων και κατά πόσο αυτά ενοχλούν την καθημερινότητα του ασθενούς. Εάν τα συμπτώματα είναι ήπια, δεν εμφανίζονται συχνά και δεν διακόπτουν την ενασχόληση του ατόμου με τις δραστηριότητές του, τότε δεν απαιτείται φαρμακευτική αγωγή στην περίπτωση που η καρδιά είναι υγιής χωρίς κάποια γνωστή σημαντική πάθηση.

Ο τρίτος λόγος που οι καρδιολόγοι δίνουμε σημασία στις έκτακτες συστολές είναι η εμφάνιση μιας καρδιακής πάθησης που λέγεται μυοκαρδιοπάθεια. Πρόκειται για την μείωση της συστολικής ικανότητας της καρδιάς. Εάν οι έκτακτες συστολές προέρχονται από τη δεξιά κοιλία (φαίνεται στο καρδιογράφημα) και είναι πάνω από το ένα τέταρτο όλων των συστολών της καρδιάς (φαίνεται στο χόλτερ ρυθμού 24ώρου), τότε μπορεί να προκληθεί μυοκαρδιοπάθεια. Το πρόβλημα αυτό είναι σχετικά σπάνιο, είναι ωστόσο ένας λόγος να χορηγείται φαρμακευτική αγωγή στις έκτακτες συστολές ακόμη κι αν δεν υπάρχουν συμπτώματα.

Συμπεράσματα

• Η αρρυθμία μπορεί να αποτελεί μια εντελώς αθώα κατάσταση που δεν «κρύβει» κάποια καρδιακή διαταραχή, μπορεί όμως να είναι ένδειξη σοβαρής και επικίνδυνης καρδιοπάθειας και απαιτείται μια καλή καρδιολογική εκτίμηση.
• Η αρρυθμία μπορεί να μην προκαλεί κανένα σύμπτωμα και να τη βρίσκει τυχαία ο καρδιολόγος στο καρδιογράφημα, κάτι συχνό στους ηλικιωμένους, μπορεί όμως να ενοχλεί πάρα πολύ και να «χαλάει» την καθημερινότητα του ατόμου.
• Το καρδιογράφημα και το χόλτερ ρυθμού είναι τα διαγνωστικά εργαλεία για τις αρρυθμίες.
• Το ιστορικό, η κλινική εξέταση, το καρδιογράφημα και ενίοτε το τρίπλεξ καρδιάς είναι τα μέσα που κυρίως χρησιμοποιεί ο καρδιολόγος για να διερευνήσει τις αρρυθμίες.kardiologos-psychiko.gr