Αντιαρρυθμικά φάρμακα: ένα χρήσιμο θεραπευτικό μέσο με ασφάλεια υπό προϋποθέσεις

 Τα αντιαρρυθμικά φάρμακα είναι μία ομάδα φαρμάκων, τα οποία χορηγούνται για την καταστολή και πρόληψη των ταχυαρρυθμιών

του Αχιλλέα Παπαδόπουλου
Ειδικού Καρδιολόγου

Οι καρδιακές αρρυθμίες αποτελούν μία νοσολογική οντότητα που ευθύνεται για ένα σημαντικό ποσοστό των συμπτωμάτων των καρδιολογικών και όχι μόνο ασθενών. Η αντιμετώπιση των καρδιακών αρρυθμιών αποσκοπεί αρχικά στη διαγνωστική διερεύνηση και θεραπεία ενδεχόμενου υποκείμενου καρδιαγγειακού νοσήματος, όπως στεφανιαία νόσος, καρδιακή ανεπάρκεια και κατά δεύτερο λόγο στη θεραπεία αυτών καθαυτών των διαταραχών του καρδιακού ρυθμού. Τα κύρια εργαλεία που έχουμε στη θεραπευτική μας φαρέτρα για την αντιμετώπιση των καρδιακών αρρυθμιών είναι τα αντιαρρυθμικά φάρμακα, οι εμφυτεύσιμες συσκευές αλλά και η επεμβατική θεραπεία συγκεκριμένων τύπων

αρρυθμιών με κατάλυση (καυτηριασμός – ablation).
Τα αντιαρρυθμικά φάρμακα είναι μία ομάδα φαρμάκων, τα οποία χορηγούνται για την καταστολή και πρόληψη των ταχυαρρυθμιών. Τα φάρμακα αυτά χρησιμοποιούνται είτε ενδοφλεβίως για τον τερματισμό οξέων διαταραχών του καρδιακού ρυθμού αλλά και σε χρόνια βάση από του στόματος για την πρόληψη υποτροπών. Τα φάρμακα αυτά παραδοσιακά έχουν ταξινομηθεί σε τέσσερις κύριες κατηγορίες. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην καθημερινή κλινική πράξη τα αντιαρρυθμικά φάρμακα χρησιμοποιούνται κυρίως για τη θεραπεία υπερκοιλιακών ταχυαρρυθμιών, με βασικό εκπρόσωπο την κολπική μαρμαρυγή και λιγότερο για τη θεραπεία επικίνδυνων κοιλιακών ταχυαρρυθμιών για τη θεραπεία επικίνδυνων κοιλιακών ταχυαρρυθμιών για τις οποίες έχει επικρατήσει η εμφύτευση απινιδωτή ως lege artis (νομω τέχνης) αντιμετώπιση της κρίσης με αυτόματο ηλεκτρικό σοκ.

Η αποτελεσματικότητα των αντιαρρυθμικών φαρμάκων θα πρέπει να σταθμιστεί έναντι ορισμένων βασικών μειονεκτημάτων, όπως την ανάγκη καθημερινής τους λήψης επ’ αορίστου βάσης και την εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών. Επιπλέον, σε αντίθεση με άλλου είδους θεραπείες που εφαρμόζονται σε καρδιακές παθήσεις, τα αντιαρρυθμικά φάρμακα δεν έχουν αποδείξει ότι σχετίζονται με ελάττωση της καρδιακής θνητότητας.
Παρόλο που φαίνεται παράδοξο, η πλέον απειλητική ανεπιθύμητη ενέργεια των αντιαρρυθμικών φαρμάκων είναι η πιθανότητα πρόκλησης αρρυθμιών (ταχυαρρυθμιών αλλά και βραδυκαρδίας) που σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να είναι και απειλητικές για τη ζωή. Η πιθανότητα εμφάνισης αρρυθμιογόνου δράσης του φαρμάκου μπορεί να πολλαπλασιαστεί σε περίπτωση συγχορήγησης αντιαρρυθμικών με άλλα φάρμακα, τα οποία παρεμβαίνουν στην επαναπόλωση των μυοκαρδιακών κύτταρων. Το καλό είναι ότι με το ηλεκτροκαρδιογράφημα μπορεί να υποπτευθούμε από το διάστημα QT εκείνους που απειλούνται από αρρυθμία. Επομένως για την αποφυγή απειλητικών συνδυασμών φαρμάκων ο ασθενής θα πρέπει να ρωτά το θεράποντα ιατρό του, εάν το οποιοδήποτε φάρμακο που λαμβάνει ακόμη και για θεραπεία μη καρδιακών νοσημάτων, π.χ. αντιαλλεργικά, αντιβιοτικά, αντιμυκητιασικά, αντικαταθλιπτικά, αντιψυχωσικά, προκαλεί σχετικές αλλοιώσεις στο ηλεκτροκαρδιογράφημα. Εκτεταμένη λίστα φάρμακων που προκαλούν παράταση του διαστήματος QT υπάρχει διαθέσιμη και στο διαδίκτυο.

Με βάση τα παραπάνω, οι κύριες προφυλάξεις που απαιτούνται σε περίπτωση θεραπευτικής αγωγής με αντιαρρυθμικά φάρμακα είναι η εκτίμηση του διαστήματος QT στο ηλεκτροκαρδιογράφημα και η προσεκτική συγχορήγηση φαρμάκων για αποφυγή επικίνδυνων αλληλεπιδράσεων. Επιπλέον, οι ασθενείς που λαμβάνουν σε χρόνια βάση αντιαρρυθμικά φάρμακα της κατηγορίας I, καλό είναι να υποβάλλονται σε δοκιμασία κόπωσης, ώστε να διαπιστώνεται ενδεχόμενη εκσεσημασμένη παράταση της διάρκειας του QRS στο ηλεκτροκαρδιογράφημα κατά τη διάρκεια της άσκησης, η οποία υποδηλώνει αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης αρρυθμίας από το φάρμακο και δεν παρατηρείται στο ηλεκτροκαρδιογράφημα ηρεμίας.
Ιδιαίτερες προσθήκες στα υπάρχοντα αντιαρρυθμικά δεν αναμένονται στο εγγύς μέλλον με εξαίρεση τη δρονεδαρόνη, ένα υποσχόμενο φάρμακο το οποίο έχει παρόμοια δράση με την αμιωδαρόνη (Angoron) αλλά το καλύτερο προφίλ ασφάλειας, επειδή αυτή δεν έχει ιώδιο. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε πρόσφατη μελέτη (ATHENA) στην οποία έλαβαν μέρος 4.628 ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή, η θεραπεία με δρονεδαρόνη ελάττωσε τις εισαγωγές στο νοσοκομείο για καρδιαγγειακά αίτια αλλά και τους καρδιαγγειακούς θανάτους. Η κυκλοφορία του φαρμάκου αναμένεται εντός του έτους με κύρια ένδειξη την πρόληψη υποτροπών κολπικής μαρμαρυγής και κολπικού πτερυγισμού και βασική αντένδειξη τη χορήγηση σε ασθενείς με προχωρημένου σταδίου καρδιακή ανεπάρκεια ή νεφρική ανεπάρκεια.
Συμπερασματικά, τα αντιαρρυθμικά φάρμακα μπορεί να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των ταχυαρρυθμιών και στην πρόληψη υποτροπών τους. Η τήρηση ορισμένων προστατευτικών μέτρων είναι απαραίτητη προκειμένου να καρπωθούμε τις επωφελείς δράσεις των φαρμάκων αποφεύγοντας τις αρρυθμίες και άλλες παρενέργειες που μπορεί αυτά να προκαλέσουν.

ΧΡΟΝΙΚΑ