Ξηροφθαλμία

Ο όρος ξηροφθαλμία δεν προσδιορίζει μια νόσο, αλλά κάθε διαταραχή της παραγωγής των δακρύων. Ως εκ τούτου, περιλαμβάνει μια ομάδα διαταραχών της ποσότητας ή και της ποιότητας των δακρύων που οδηγούν σε μειωμένη εφύγρανση των ματιών και ανεπαρκή λίπανση του κερατοειδή.

Τα δάκρυα τα οποία παράγονται συνεχώς (βασική παραγωγή) και όχι μόνο αντανακλαστικά (ως μέρος της φυσικής άμυνας των οφθαλμών ή ως συναισθηματική αντίδραση) είναι απαραίτητα για την ανατομική και λειτουργική ακεραιότητα της εξωτερικής επιφάνειας των ματιών. Ο ρόλος τους στην ευκρίνεια της όρασης, όσο και στην ανοσία των οφθαλμών είναι σημαντικός. Κάθε διαταραχή στην βασική παραγωγή των δακρύων προκαλεί σοβαρά προβλήματα.Ανάλογα με τη σοβαρότητά της μπορεί να προκαλέσει από ήπιες ενοχλήσεις μέχρι σοβαρές βλάβες στον κερατοειδή και ελλάτωση ή απώλεια της όρασης.

Έντονη ξηροφθαλμία

Τα δάκρυα παράγονται συνεχώς από τους δακρϋικούς αδένες, παραμένουν για λίγο στην επιφάνεια των ματιών και έπειτα αποχετεύονται προς τη μύτη, μέσω των δακρϋικών σημείων που βρίσκονται στις άκρες των βλεφάρων. Ρόλος τους είναι να προσφέρουν μηχανική προστασία (ελάττωση της τριβής των ματιών με τα βλέφαρα), ενυδάτωση των ιστών και ισχυρή αντιμικροβιακή προστασία. Η ποσοτική και ποιοτική τους επάρκεια είναι απαραίτητη για μια καλή και χωρίς ενοχλήσεις όραση.

Μια μεγάλη σειρά νοσημάτων ή παθολογικών καταστάσεων ευθύνονται για την ξηροφθαλμία, που σήμερα πια αναφέρονται ως πάθηση της οφθαλμικής επιφάνειας. Η πάθηση είναι εξαιρετικά συχνή μετά την ηλικία των 40 ετών, συμβαίνει συχνότερα στις γυναίκες και είναι χρόνια.

Ποια είναι τα αίτια της ξηροφθαλμίας;

Στην υγιή οφθαλμική επιφάνεια, η δακρυϊκή στιβάδα είναι ακέραια, διασφαλίζοντας μέγιστη άνεση και τα επιθηλιακά κύτταρα του κερατοειδή ενυδατωμένα και σε οσμωτική ισορροπία. Στο ξηρό μάτι η δακρυϊκή στιβάδα είναι κατακερματισμένη και τα επιθηλιακά κύτταρα αφυδατωμένα και σε οσμωτική ανισορροπία. Τα κυριότερα άιτια ξηροφθαλμίας είναι:

• Ελαττωμένη παραγωγή δακρύων στα πλαίσια της φυσιολογικής γήρανσης του οργανισμού
• Ορμονικές μεταβολές (εμμηνόπαυση, εγκυμοσύνη)
• Θυροειδοπάθεια
• Ορισμένες κατηγορίες φαρμάκων (αντισυλληπτικά, αντικαταθλιπτικά, φάρμακα για την ακμή, αντιυπερτασικά, παρασυμπαθητικομιμητικά, αντι-ισταμινικά – αποσυμφορητικά μύτης κλπ.)
• Φλεγμονή των βλεφάρων (βλεφαρίτιδα)
• Κλιματολογικές συνθήκες (ξηρή ατμόσφαιρα λόγω υπερβολικής θέρμανσης ή χρήσης κλιματιστικών, αέρας, κρύο)
• Αυτοάνοσα νοσήματα του συνδετικού ιστού (σύνδρομο Sjögren, ρευματοειδής αρθρίτιδα, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, υποτροπιάζουσα πολυχονδρίτιδα)
• Συστηματικές αυτοάνοσες αγγειίτιδες (οζώδης πολυαρτηρίτιδα, κοκκιωμάτωση Wegener
• Αυτοάνοσα νοσήματα των βλεννογόνων (ουλώδες πεμφιγοειδές)
• Συστηματικά νοσήματα (σακχαρώδης διαβήτης)
• Παρατεταμένη χρήση φακών επαφής
• Κακή διατροφή
• Παρατεταμένη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή ή tablet (λόγω αραιών βλεφαρισμών)
• Διαθλαστική χειρουργική

 

Ποια είναι τα συμπτώματα της ξηροφθαλμίας;

• Απλή ενόχληση
• Αίσθηση ξένου σώματος (αίσθηση άμμου μέσα στα μάτια)
• Αίσθηση καύσου
• Ευαισθησία στο φως
• Κνησμός
• Δακρύρροια
• Ερυθρότητα
• Θολή όραση που βελτιώνεται με τον βλεφαρισμό
• Αύξηση των συμπτωμάτων μετά από διάβασμα, τηλεόραση, εργασία στον υπολογιστή ή έκθεση σε ξηρό περιβάλλον

Καθώς τα συμπτώματα είναι μόνιμα, πολλές φορές οδηγούν τους ανθρώπους σε απίθανο εκνευρισμό μέχρι και κατάθλιψη. Η ψυχολογική επιβάρυνση αυξάνεται όταν οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον δεν κατανοεί την κατάσταση.

Πώς γίνεται η διάγνωση της ξηροφθαλμίας

Ο οφθαλμίατρος με απλές εξετάσεις θα μετρήσει το ποσό των δακρύων (Schirmer test), τον χρόνο που τα δάκρυα μένουν πάνω στην επιφάνεια του κερατοεδή (χρόνος διάτασης προκερατείας στιβάδας) και θα διαπιστώσει με χρωστικές την καταστροφή των κυττάρων της οφθαλμικής επιφάνειας.

• Δοκιμασία Schirmer (Schirmer test): με αυτή τη δοκιμασία μετράμε το ποσό των δακρύων. Χρησιμοποιείται τεμάχιο απορροφητικού χάρτου. Η μία άκρη διπλώνεται στο σημείο που φέρει εγκοπή και τοποθετείται στο κάτω κόλπωμα του επιπεφυκότα, στη συμβολή του μεσαίου και του έξω τριτημορίου του κάτω βλεφάρου. Περιμένουμε 5 λεπτά και ανάλογα με την έκταση του χαρτιού που διαβρέχεται πέρα από την εγκοπή, εκτιμάται η φυσιολογική ή όχι έκκριση των δακρύων. Η βασική έκκριση μετριέται μετά από ενστάλαξη αναισθητικού κολλυρίου. Φυσιολογικές τιμές είναι 10 έως 15 mm. Η αντανακλαστική έκκριση μετριέται με τον ίδιο τρόπο αλλά χωρίς αναισθησία και αφού ερεθίσουμε το ρινικό βλεννογόνο με ατμούς αμμωνίας ή ένα κομμάτι βαμβάκι.
  
  

 

• Δοκιμασία χρόνου διάπασης της δακρυικής στιβάδας (Break-up time test): με αυτή τη δοκιμασία μετράμε τον χρόνο που τα δάκρυα μένουν πάνω στην επιφάνεια του κερατοεδή. Ενσταλάζουμε μια σταγόνα φλουοροσκεΐνης στο κάτω κόλπωμα, λέμε στον εξεταζόμενο να διατηρεί ανοικτά τα μάτια του και εξετάζεται ο χρόνος διάρκειας της χρώσης του κερατοειδούς, μέχρις ότου δημιουργηθούν οι πρώτες νησίδες ξηρότητας. Η δοκιμασία θεωρείται παθολογική όταν ο χρόνος αυτός είναι μικρότερος των 30 δευτερολέπτων. Με την πάροδο της ηλικίας ο χρόνος μειώνεται.
  
  

• Ειδικότερος έλεγχος γίνεται με ειδικές συσκευές tearlab που μετρούν την οσμωτική πυκνότητα (osmolarity) των δακρύων.
  
  

Ποιά είναι αντιμετώπιση της ξηροφθαλμίας;

Η εντόπιση του ακριβούς αιτίου της ξηροφθαλμίας και η προσπάθεια αντιμετώπισής του παίζει πολύ σημαντικό ρόλο, δεν είναι όμως πάντα εφικτή. Σε πρώτο επίπεδο χορηγούνται τεχνητά δάκρυα για την ανακούφιση των ασθενών από τα συμπτώματα, χωρίς όμως αυτό να είναι πάντα αρκετό. Γίνεται προσπάθεια τα τεχνητά δάκρυα να έχουν παρόμοια σύσταση με τα φυσιολογικά (δάκρυα με υαλουρονικό νάτριο ή άλλες ενώσεις) και να μην περιέχουν συντηρητικά (Preservative-free), διότι ανακουφίζουν περισσότερο και δεν προκαλούν επιπλέον ερεθισμούς. Σε πιο βαριές μορφές ξηροφθαλμίας χορηγούνται ήπια φαρμακευτικά σκευάσματα που μειώνουν τη φλεγμονή των ματιών που σχετίζεται με την ξηροφθαλμία. Η αναστολή της φλεγμονής με σταγόνες κορτιζόνης ή κυκλοσπορίνης είναι συχνά αναγκαία ώστε ο άρρωστος να απαλλαγεί από τα έντονα συμπτώματα.

Μπορεί επίσης να χρειαστεί να γίνει απόφραξη των δακρυϊκών σημείων μέσω των οποίων τα δάκρυα αποχετεύονται, επιτυγχάνοντας έτσι την αύξηση της ποσότητας των δακρύων που παραμένουν στα μάτια. Αυτό μπορεί να γίνει προσωρινά με απορροφήσιμα πώματα (collagen punctal plugs) κολλαγόνου ή μόνιμα με πώματα σιλικόνης (silicone plugs).

Υπάρχουν επίσης απλές καθημερινές συνήθειες που με την αλλαγή τους βελτιώνουμε την ενόχληση από την ξηροφθαλμία. Για παράδειγμα:

• Πίνοντας 8-10 ποτήρια νερό καθημερινά διατηρεί το σώμα μας καλά ενυδατωμένο και απομακρύνει τα μεταβολισθέντα απόβλητα.
• Επίσης μία συνειδητή προσπάθεια να βλεφαρίζουμε συχνότερα ιδιαίτερα όταν διαβάζουμε ή όταν βλέπουμε τηλεόραση.
• Αποφυγή τριψίματος των ματιών που επιδεινώνει το πρόβλημα.
• Να γίνεται χρήση γυαλιών
• Θα πρέπει να αποφεύγεται η παραμονή σε πολύ θερμούς ή πολύ ξηρούς χώρους, καθώς έτσι επιτείνεται το πρόβλημα της ξηροφθαλμίας.
• Επίσης, όταν χρησιμοποιούμε ηλεκτρονικούς υπολογιστές, η οθόνη του υπολογιστή θα πρέπει να βρίσκεται πιο χαμηλά από τα μάτια και θα πρέπει να κάνουμε διαλείμματα διάρκειας λίγων λεπτών ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
• Η χρήση υγραντήρων στο σπίτι ή το χώρο εργασίας προσφέρει κατάλληλη υγρασία στα μάτια.

 http://xeirourgos-ofthalmiatros.gr/el/syxnes-pathiseis/astheneies/ksirofthalmia-antimetwpish