Κι η ερημιά μεγάλη

Του Χρήστου Χωμενίδη 

Και όμως το έκαναν!

Άνθρωποι που, πριν από έξι μόλις μήνες, είχαν πιαστεί από μια ατυχή φράση, ένα ολίσθημα τού λόγου τού ασθενούς και αποκαμωμένου Κωνσταντίνου Τζούμα για να τον λιθοβολήσουν, να τον κατασπαράξουν, να τον ακυρώσουν συνολικά ως προσωπικότητα – "εμένα ποτέ δεν μού άρεσε..." διατείνονταν "ανήκει σε μια σάπια εποχή που ευτυχώς πέρασε... και μόνο ότι εξακολουθεί να εκπέμπει στο ραδιόφωνο είναι ντροπή!" - οι ίδιοι άνθρωποι, με την αναγγελία της εκδημίας του, ξέσπασαν σε γοερά διαδικτυακά κλάματα. Επεδόθησαν σε εγκωμιαστικές νεκρολογίες. Η ώριμη ηλικιακά κυρία που τον Ιανουάριο κατήγγελλε πως ένα προ εικοσαετίας πείραγμα του Κωνσταντίνου Τζούμα την είχε τραυματίσει ψυχικά, είχε προσβάλει ανεπανόρθωτα σχεδόν την "θηλυκότητά" της, σήμερα αναπολεί πόσο χαριτωμένα την φλέρταρε. Επαίρεται ότι είχε κερδίσει την προσοχή του τελευταίου δανδή της Αθήνας. Κι όποτε διασταυρώνονταν στην οδό Σκουφά, αναπολεί, θες κάποιο ευφυολόγημα που τής χάριζε, θες κάποιο φευγαλέο χάδι με "εκείνα τα υπέροχα χέρια του"...

Μου έρχεται να ξεράσω.
Και δεν είναι, να πεις, τίποτα ανεπίγνωστοι, άνθρωποι οι οποίοι περιφέρονται στη σχόλη τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ο λόγος τους δεν διαθέτει -ούτε διεκδικεί- κανένα ειδικό βάρος. Μιλάμε για επαγγελματίες σχολιαστές. Για διαμορφωτές, επίδοξους έστω, της κοινής γνώμης. Για, κατά δήλωσίν τους τουλάχιστον, επαΐοντες. Σε ζητήματα τέχνης και πολιτισμού.  

"Γιατί εκπλήσσεσαι;" θα αναρωτηθείτε. "Δεν αποτελεί η ιστορία της ανθρωπότητας μια διαρκή παλινδρόμηση από το "ωσανά εν τοις Υψίστοις” στο "άρον, άρον, σταύρωσον Αυτόν”;" Ε και λοιπόν; Πρέπει να συμφιλιωθώ με την ερπετοειδή διάσταση τού είδους μας; "Εδώ ο ίδιος ο Πέτρος" θα μού θυμήσετε "απαρνήθηκε τρεις φορές τον Ιησού προτού λαλήσει ο πετεινός." "Ο Πέτρος όμως" θα σας απαντήσω "μετανόησε ειλικρινά. Συντετριμμένος έλαβε τη συγγνώμη... Οι σταυρωτήδες του Κωνσταντίνου Τζούμα (κι όποιου άλλου από εμάς πέσει, εξ αβλεψίας του, στα νύχια τους) δεν διανοούνται καν να ζητήσουν μισή συγγνώμη. Στο ένα χέρι το βιτριόλι, στο άλλο το λιβανιστήρι. Έτσι προχωράνε στη ζωή...".

Είμαστε μικρός τόπος. Γεμάτος ανεμόμυλους, που η φτερωτή τους γυρίζει καταπώς φυσάει ο αέρας. Γεμάτος τάφους που ευφραινόμαστε να προσκυνάμε. Ο θάνατος κάνει στην Ελλάδα θαύματα. Μεταμορφώνει τον φαύλο σε άγιο. Τον κοπρίτη σε υπόδειγμα εργατικότητας. Τον ελεεινό δημαγωγό σε μεγάλο ηγέτη, που άλλος σαν εκείνον δεν θα ξαναβγεί. Τα φωτοστέφανα διατίθενται αθρόα. Το πιο αθώο; Το πιο χαριτωμένο; Καθένας ισχυρίζεται ότι η μακαρίτισσα η γιαγιά του στα νιάτα της υπήρξε καλλονή, "περπατούσε η γιαγιά και έτριζε η ρούγα!" Σου δείχνει έπειτα τη φωτογραφία της και σού’ρχεται να βάλεις τα γέλια. 

"Έχουμε ανάγκη από νεκρούς ήρωες – εσένα τι σε κόφτει; Έχει γραφτεί στο γονιδίωμά μας. Οι Αθηναίοι, στην αρχαιότητα, εξοστράκιζαν, ενδεχομένως κι εκτελούσαν, όποιον ξεχώριζε. Κι έπειτα τού έστηναν προτομές, του έφτιαχναν βωμούς... Έτσι κι εμείς. Όσο ανέπνεε τον αέρα μας ο Μάνος Χατζιδάκις, τον αφήναμε ανυπεράσπιστο στη σκατοθύελλα της "Αυριανής”, άμα δεν συμμετείχαμε κιόλας στα γιούχα. Αφ’ης στιγμής συγχωρέθηκε, καταλάβαμε το μέγεθος, τη σημασία του. Μισή ένσταση εάν διατυπώσει πλέον κάποιος -με την οποίαν ένσταση ο ίδιος ο Μάνος Χατζιδάκις πιθανότατα θα συμφωνούσε-, θα τον ξεσκίσουμε. "Ποιος είσαι εσύ; Πώς το τολμάς, ουτιδανέ;” Βασιλικότεροι γινόμαστε του βασιλέως. Αρκεί ο βασιλεύς να βρίσκεται κάτω απ’το χώμα. Ή να έχει γίνει στάχτη."

Πλάι στους πεθαμένους, χαίρουν ασυλίας δύο ακόμα κατηγορίες συμπολιτών μας. 

Εκείνοι που έχουν ρίξει μαύρη πέτρα πίσω τους και σταδιοδρομούν στο εξωτερικό. 

Και όσοι έχουν περάσει τα ενενήντα. Στο έσχατο γήρας, εφόσον το φθάσεις, απολαμβάνεις τιμές απερίγραπτες. Πρώτον επειδή κανένας άλλος της γενιάς σου δεν ζει για να υπενθυμίζει τις νεανικές και τις μεσόκοπες αμαρτίες σου. Δεύτερον διότι προσφέρεις ελπίδα. "Εάν έγινε αυτός κορακοζώητος, γιατί όχι κι εμείς;" αναθαρρούν οι νεότεροι. Υπό τον όρον βέβαια να χαμογελάς σαν αγαθός προπαππούλης. Να έχει λιάνει ο χρόνος κάθε σου γωνία. Άμα είσαι σαν τον Μίκη Θεοδωράκη, που εξέφραζε άποψη μέχρι τέλους -σωστή; λάθος; έντονη πάντως-, ουδείς θα σεβαστεί τη λευκή κεφαλή σου.

"Σφάλλεις πάντως να το θεωρείς ελληνικό χούι. Παντού, ανέκαθεν, αυτό συμβαίνει. Φαντάζεσαι ο πρόεδρος Κέννεντι να μην είχε δολοφονηθεί; Αμφίβολο κι αν θα είχε επιτύχει το 1964 την επανεκλογή του… Τη Μέριλιν Μονρόε, τον Τζέιμς Ντιν, την Έιμι Γουάινχαουζ να μην είχαν πεθάνει στο άνθος της νιότης τους; Πιθανόν η καρριέρα τους να είχε πάρει τον κακό κατήφορο. Όταν ο Λεωνίδας έπεσε με τους τριακόσιους του στις Θερμοπύλες είχε συμπληρώσει τα εξήντα – για την εποχή του τα είχε μάλλον φάει τα ψωμιά του. Σε όλα τα αγάλματα, σε όλες τις ζωγραφιές, αντικρίζουμε έναν παλίκαρο. Έναν ντελικανή. Ο θάνατος ακυρώνει τον χρόνο. Οι ήρωες δεν ανήκουν στον εαυτό τους. Είναι δικοί μας και τους κάνουμε ό,τι θέλουμε." 

Αδίκως ίσως διαολίζομαι με όσους μέχρι προχθές ελεεινολογούσαν τον Κωνσταντίνο Τζούμα και τώρα τον αποθεώνουν. Τώρα πλέον τους ανήκει. Τον κόβουν και τον ράβουν στα μέτρα τους, κατά τα γούστα τους. Δεν κινδύνευουν πλέον να τους εκπλήξει, να τους διαψεύσει έστω – υπάρχει μεγαλύτερη ανακούφιση; Κοτσάρουν και μια φωτογραφία με την αφεντιά τους δίπλα του, στο καφενείο, επινοούν και μια σκαμπρόζικη στιχομυθία και κομπάζουν ότι κοινώνησαν τα σα εκ των σων. Και προσδοκούν ποιος έχει σειρά να πεθάνει για να τον οικειοποιηθούν και να τον αγιοποιήσουν. 

Ανθρώπινο. Πολύ ανθρώπινο.

Θυμάμαι εντούτοις ένα κομμάτι των Χειμερινών Κολυμβητών, του συγκροτήματος από την Καβάλα που έχει αφήσει ίχνος μοναδικό στο ελληνικό τραγούδι, στίχοι και μουσική.

"Σε μια εκκλησιά μοναχική, μες σ’αψηλές καμάρες
στάθηκαν ένα απόβραδο πεντέξι ντερβισάδες
Κοιτάξανε με θαυμασμό άγιους ζωγραφισμένους
την Παναγιά και τον Χριστό στην κόχη καμωμένους
Μα μες στη ζάλη την πολλή, δεν είδαν πως οι άγιοι
ήταν μόνο ζωγραφιστοί κι η ερημιά μεγάλη…"
Κι η ερημιά μεγάλη.

*  Ο κ. Χρήστος Χωμενίδης είναι συγγραφέας 

 https://www.capital.gr/xristos-xomenidis/3643367/ki-i-erimia-megali