Ουρολοίμωξη: Αίτια, συμπτώματα, θεραπεία

Γράφει ο Χειρουργός Ουρολόγος-Ανδρολόγος Βάιος Παπαδημητρίου, Λαμία, τηλ. 22310 50005

Τι είναι η ουρολοίμωξη;

Η ουρολοίμωξη είναι η προσβολή κάποιου οργάνου του ουροποιητικού συστήματος (ουρήθρα, ουροδόχος κύστη, ουρητήρες, νεφροί) από κάποιο μικρόβιο. Στις γυναίκες η συχνότερη μορφή ουρολοίμωξης είναι η οξεία κυστίτιδα που μπορεί να εμφανιστεί σε όλες τις ηλικίες.

Ποια είναι τα συμπτώματα της ουρολοίμωξης;

Η ουρολοίμωξη μπορεί να εκδηλωθεί με κάποια από τα παρακάτω συμπτώματα:

• πόνος ή αίσθημα καύσου κατά την ούρηση (δυσουρία)
• ανάγκη για συχνότερη ούρηση κατά τη νύχτα (νυκτουρία)
• ούρα θολά, σκούρα και με έντονη οσμή
• επιτακτική ανάγκη για ούρηση
• συχνοουρία
• αίμα στα ούρα (αιματουρία)
• πόνος στην κοιλιά ή πόνος στην πλάτη κάτω από τα πλευρά
• πυρετός και ρίγος
• πολύ χαμηλή θερμοκρασία σώματος (υποθερμία) κάτω από 36°C

Σε ηλικιωμένους ασθενείς με άνοια καθώς επίσης και σε ασθενείς με ουροκαθετήρα, τα συμπτώματα της ουρολοίμωξης μπορεί να περιλαμβάνουν τα εξής:

• διαταραχές της συμπεριφοράς όπως ευερεθιστότητα ή σύγχυση
• ακράτεια ούρων που δεν προϋπήρχε στον ίδιο βαθμό
• τρέμουλο ή ρίγος

Πώς κολλάει η ουρολοίμωξη;

Η κυστίτιδα είναι πιο συχνή μορφή ουρολοίμωξης στις γυναίκες γιατί το μήκος της γυναικείας ουρήθρας είναι πολύ μικρότερο από του άνδρα και αυτό κάνει πολύ πιο εύκολο να ανέβουν μικρόβια από την ουρήθρα προς την κύστη. Η γυναικεία ουρήθρα έχει μήκος μόνο 3-4 εκατοστά, ενώ η ανδρική 20-25 εκατοστά. Αν το μικρόβιο ανέβει προς τους νεφρούς τότε μιλάμε για οξεία πυελονεφρίτιδα. Είναι μία πολύ πιο σοβαρή λοίμωξη που έχει ψηλό πυρετό με ρίγος, αίμα και συνήθως πόνο στο νεφρό.

Παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη ουρολοίμωξης είναι οι εξής:

• Σεξουαλική επαφή
• Κύηση
• Απόφραξη της διόδου των ούρων, πχ νεφρολιθίαση
• Καταστάσεις που δυσκολεύουν την πλήρη κένωση της ουροδόχου κύστης, πχ. διόγκωση προστάτη στους άνδρες και δυσκοιλιότητα στα παιδιά
• Ουροκαθετήρες
• Εξασθένιση του ανοσοποιητικού συστήματος, πχ. ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη, ογκολογικοί ασθενείς που λαμβάνουν χημειοθεραπεία
• Μη κατανάλωση επαρκούς ποσότητας υγρών
• Πλημμελής υγιεινή και καθαριότητα της γεννητικής περιοχής

Ποια μικρόβια μπορεί να απομονωθούν στα ούρα;

Τα ούρα είναι άσηπτα υπό κανονικές συνθήκες, δηλαδή δεν περιέχουν μικρόβια. Σε ουρολοίμωξη μπορεί να απομονωθούν στην καλλιέργεια ούρων τα εξής μικρόβια: Escherichia coli, Enterococcus faecalis, Proteus vulgaris, Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella pneumoniae, Staphylococcus saprophyticus, και Streptococcus agalactiae.

Ποιο είναι το συχνότερο μικρόβιο που προκαλεί ουρολοίμωξη;

Το συχνότερο μικρόβιο που προκαλεί ουρολοίμωξη και στα δύο φύλα είναι το κολοβακτηρίδιο (Escherichia coli ή ευρύτερα γνωστό ως E. coli) σε ποσοστό περίπου 80%. Συγκεκριμένα, το E. coli είναι υπεύθυνο για το 80% των περιπτώσεων πυελονεφρίτιδας, για το 60% των περιπτώσεων κυστίτιδας και για το 30% των περιπτώσεων ασυμπτωματικής βακτηριουρίας. Το E. coli είναι ένα μικρόβιο που υπάρχει φυσιολογικά στα κόπρανα των ανθρώπων και αποτελεί μέρος της φυσιολογικής εντερικής χλωρίδας. Άρα συνήθως δεν κολλάει από τουαλέτες ή επαφή με άλλους ανθρώπους, αλλά το έχουμε μέσα μας και η μετάδοση γίνεται στα γειτονικά όργανα! Υπό ειδικές συνθήκες, όπως η πτώση της άμυνας του οργανισμού, το E. coli μπορεί να μετατραπεί σε παθογόνο μικρόβιο, να περάσει σε άλλα όργανα και να προκαλέσει προβλήματα, με συχνότερο την ουρολοίμωξη.

Πώς γίνεται η διάγνωση της ουρολοίμωξης;

Η διάγνωση της ουρολοίμωξης περιλαμβάνει τις εξής εξετάσεις:

• Γενική ούρων, καλλιέργεια ούρων και αντιβιόγραμμα. Δείτε το σχετικό άρθρο του peptiko.gr για το πώς γίνεται η συλλογή ούρων εδώ.
• Οι υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις πιθανόν να απαιτήσουν τη διενέργεια απεικονιστικών διαγνωστικών εξετάσεων για την ανάδειξη πιθανών ανατομικών προβλημάτων στο ουροποιητικό σύστημα (απλή ακτινογραφία ΝΟΚ, υπερηχογράφημα, αξονική και μαγνητική τομογραφία)
• Κυστεοσκόπηση. Σε περίπτωση υποτροπών της ουρολοίμωξης, ο ουρολόγος θα εισαγάγει ένα λεπτό και εύκαμπτο σωλήνα με κάμερα στην ουροδόχο κύστη μέσω της ουρήθρας (κυστεοσκόπιο)

Ποια είναι η θεραπεία για την ουρολοίμωξη με E. coli;

Η ουρολοίμωξη από E. coli αντιμετωπίζεται με αντιβίωση, ανάλογα με την καλλιέργεια και το αντιβιόγραμμα και με διάρκεια ανάλογα με τη βαρύτητα. Σήμερα δυστυχώς υπάρχει σοβαρό πρόβλημα με τις ανθεκτικότητες των μικροβίων. Εξαιρετικά αντιβιοτικά που δυστυχώς καταχραστήκαμε τα τελευταία 20 χρόνια όπως το Ciproxin, όλο και συχνότερα δεν αντιμετωπίζουν την ουρολοίμωξη. Για αυτό το λόγο, η Ευρωπαϊκή Ουρολογική Εταιρία προτείνει το 2018 ως πρώτη επιλογή ένα παλιό αντιβιοτικό, την φωσφομυκίνη, που φαίνεται πλέον να είναι αποτελεσματικότερο από τα νεότερα αντιβιοτικά και απαιτείται μόνο η λήψη μίας δόσης. Σε λοιμώξεις του νεφρού όμως η διάρκεια θεραπείας πρέπει να είναι μεγαλύτερη, συνήθως 14 ημερών.

Υπάρχει θεραπεία χωρίς αντιβίωση και τι μπορούμε να κάνουμε προληπτικά;

Το E. coli υπάρχει στο έντερό μας και για αυτό το λόγο διαταραχές στην κένωση του εντέρου, όπως η δυσκοιλιότητα, αποτελούν παράγοντα κινδύνου για υποτροπές της ουρολοίμωξης. Έτσι σε αυτές τις περιπτώσεις είναι σημαντική η αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας και ζητείται η βοήθεια από τον ειδικό γαστρεντερολόγο. Προληπτικά αυτό που συστήνεται είναι:

• Προσοχή στο σκούπισμα μετά την αφόδευση με αποφυγή της κίνησης από πίσω προς τα μπροστά, γιατί έτσι μπορεί να μεταφέρονται μικρόβια προς την ουρήθρα
• Το πρωκτικό σεξ αποτελεί παράγοντα κινδύνου για μεταφορά του E. coli στα όργανα του ουροποιητικού και προτείνουμε άμεσα πλύσεις με αντισηπτικό ή σαπούνι

Πώς μεταδίδεται η ουρολοίμωξη;

Οι ουρολοιμώξεις δεν μεταδίδονται σεξουαλικά και δεν χρειάζεται να λάβει θεραπεία ταυτόχρονα ο σεξουαλικός σύντροφος. Επίσης δεν μεταδίδονται με τη χειραψία ή μέσω της τουαλέτας, οπότε δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με την κοινή χρήση της τουαλέτας. Γενικά καλό είναι να αποφεύγονται στενά ρούχα και εσώρουχα και η χρήση αντισηπτικών και αρωμάτων στον κόλπο και γύρω από την ουρήθρα, καθώς διαταράσσουν τη φυσιολογική εντερική χλωρίδα.

Τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται στην ουρολοίμωξη;

Προτείνονται οι παρακάτω τρόποι ώστε μία ουρολοίμωξη από E. coli τελικά να μην εκδηλωθεί με συμπτώματα και ο ίδιος ο οργανισμός να την αντιμετωπίσει με τοπικούς αμυντικούς μηχανισμούς, αποφεύγοντας ο ασθενής να λάβει φάρμακα.

• Λήψη άφθονων υγρών ώστε τα ούρα να μην είναι πυκνά
• Αποφυγή της σεξουαλικής επαφής για λίγες ημέρες
• Λήψη χυμών. Ειδικά ο χυμός cranberry φαίνεται ότι περιέχει μανόζη-D και τανίνες που αναστέλλουν την προσκόλληση του E. coli στο τοίχωμα της κύστης. Υπάρχουν όμως και μελέτες που δεν έχουν δείξει στατιστικώς σημαντική μείωση του κινδύνου ουρολοίμωξης από ημερήσια λήψη χυμού cranberry για 6 μήνες.
• Ούρηση αμέσως μετά τη σεξουαλική επαφή και οι συχνές ουρήσεις, ώστε τα μικρόβια να μην προλαβαίνουν να πολλαπλασιαστούν.
• Πρόβειο γιαούρτι με πέτσα ή ξινόγαλα που περιέχουν προστατευτικούς γαλακτοβάκιλλους
• Για τις γυναίκες, σκούπισμα από μπρος προς τα πίσω μετά την ούρηση για αποφυγή μετάδοσης του E. coli από τον πρωκτό στην ουρήθρα
• Στους ηλικιωμένους, αλλαγή πάνας ακράτειας αμέσως μόλις λερωθεί

Βιβλιογραφία

1. Choe HS, et al; Committee for Development of the UAA-AAUS Guidelines for UTI and STI. Summary of the UAA-AAUS guidelines for urinary tract infections. Int J Urol 2018;25:175-185.
2. Kranz J, et al. The 2017 Update of the German Clinical Guideline on Epidemiology, Diagnostics, Therapy, Prevention, and Management of Uncomplicated Urinary Tract Infections in Adult Patients: Part 1. Urol Int 2018;100:263-270.
3. Kranz J, et al. The 2017 Update of the German Clinical Guideline on Epidemiology, Diagnostics, Therapy, Prevention, and Management of Uncomplicated Urinary Tract Infections in Adult Patients. Part II: Therapy and Prevention. Urol Int 2018;100:271-278.
4. Stapleton AE, et al. Recurrent urinary tract infection and urinary Escherichia coli in women ingesting cranberry juice daily: a randomized controlled trial. Mayo Clin Proc 2012;87:143-50.
5. Soudais B, Ribeaucoup F, Schuers M. Guidelines for the management of male urinary tract infections in primary care: a lack of international consensus-a systematic review of the literature. Fam Pract 2022 Jul 14:cmac068.

 https://peptiko.gr/oyroloimoxi-aitia-e-coli-symptomata-therapeia/