«Ο τύραννος δεν είναι παρά ένας άνθρωπος.
Δεν έχει περισσότερη δύναμη από εμάς, εκτός από αυτήν που του δίνουμε
εμείς οι ίδιοι».
Του Αλκιβιάδη Κεφαλά*
Μεταξύ άλλων δεινών, τους μπόλιασε με το ζόρι φυλακίζοντάς τους στα σπίτια τους, κι αυτοί τον ξαναψήφισαν. Κοινωνικές συμπεριφορές προκλητικές, υπαρξιακές, αρχέγονες.
«Οι σκλάβοι λαμβάνουν δύναμη από την ισχύ και τον πλούτο των δυναστών τους» είπε ο Τζον Λοκ. Η ρήση αποκαλύπτει μια αντιφατική αλληλεξάρτηση. Ο δυνάστης φαίνεται ισχυρός,
αλλά εξαρτάται από την υπακοή ή την αποδοχή των υποταγμένων, ενώ οι σκλάβοι όσο περισσότερο υπακούν και υπηρετούν την ισχύ του τόσο περισσότερο θωρακίζουν τον ζυγό που τους βαραίνει.Είναι η δουλεία προϊόν εξελικτικής διαδικασίας, που ενσωματώθηκε στην ανθρώπινη φύση κατά τη διάρκεια της μετάβασης από τις ελεύθερες τροφοσυλλεκτικές κοινωνίες στη γεωργική δουλεία και την αποθήκευση τροφής;
Αναμφισβήτητα το ιεραρχικά δομημένο σύστημα εξουσίας, που γεννήθηκε από τις ανάγκες της γεωργικής επανάστασης, βασιλιάς – στρατός – γραφειοκρατία – ιερατείο, ευθύνεται για την εθελουσία μετατροπή του ανθρώπου από ελεύθερη οντότητα σε δούλο. Οι κοινωνιοβιολόγοι ισχυρίζονται ότι ο άνθρωπος έχει τη φυσική τάση να ακολουθεί ιεραρχίες, δηλαδή να αναζητά ηγέτες για να αισθάνεται ασφαλής. Αναμφισβήτητα και στις πρωτόγονες και στις σημερινές πολύπλοκες κοινωνικές δομές η υποταγή στον ισχυρό σημαίνει επιβίωση.
Η δουλεία συμβάδισε με τον τεχνολογικό πολιτισμό, από την αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη μέχρι σήμερα. Ο Βολτέρος έλεγε: «Η ιστορία της ανθρωπότητας είναι η ιστορία της καταπίεσης».
Άλλοι αντιεξουσιαστές φιλόσοφοι, όπως ο Λα Μποεσί στην «Πραγματεία περί Εκούσιας Δουλείας» (1548), είχαν αντίθετη άποψη. «Ο τύραννος δεν είναι παρά ένας άνθρωπος. Δεν έχει περισσότερη δύναμη από εμάς, εκτός από αυτήν που του δίνουμε εμείς οι ίδιοι».
Θέτοντας το ερώτημα γιατί οι λαοί υποτάσσονται στους τυράννους, ανέλυσε την αποδοχή της εξουσίας και τη καταπίεση ως «συνήθεια και εθελοδουλία». «Οι άνθρωποι μαθαίνουν να ζουν υποταγμένοι, αναπαράγοντας τον ζυγό τους ενστικτωδώς χωρίς να το αντιλαμβάνονται και υπακούν γιατί φοβούνται την ελευθερία και όχι τη βία της εξουσίας. Ο σκλάβος μπορεί να γεννιέται σκλάβος, αλλά συνηθίζει να ζει υποταγμένος από επιλογή. Δεν χρειάζονται οι αλυσίδες, αρκεί να πιστεύει ότι δεν έχει άλλη επιλογή. Αυτός είναι και ο προορισμός των δομών εξουσίας. Να πείθει τους ανθρώπους ότι επί τη βάσει της θεϊκής τάξης γεννήθηκαν σκλάβοι και συνεπώς θα πρέπει να πεθάνουν υποταγμένοι. Οι άνθρωποι δεν κατανοούν ότι η τυραννία υπάρχει επειδή την επιτρέπουν. Αν ο λαός αρνηθεί να υπακούσει, ο τύραννος χάνει τη δύναμή του».
Ο Λα Μποεσί κατηγοριοποιεί τους λαούς σε περισσότερο ή λιγότερο εθελόδουλους.
Όταν η Θάτσερ τη δεκαετία του ’80 επέβαλε φόρο τύπου ΕΝΦΙΑ (poll tax), αυτός καταργήθηκε αυτόματα επειδή κανένας Βρετανός δεν πλήρωσε.
Αντιθέτως, οι Έλληνες αποδέχτηκαν αδιαμαρτύρητα τον ΕΝΦΙΑ, όπως θα αποδεχτούν αδιαμαρτύρητα τον φόρο στάθμευσης αυτοκινήτων που τους ετοιμάζει ο Μητσοτάκης, την καταγραφή των ελαιόδεντρων το 2026 και τον αντίστοιχο φόρο, που ουσιαστικά δημεύει τον ελαιώνα.
Η εθελοδουλία σήμερα αναπαράγεται με την κατανάλωση, τον πολιτικό εξαναγκασμό, τα ΜΜΕ, την ψηφιακή επιτήρηση και την εικονική ευημερία.
Μπορεί να θεωρούμε ότι επιλέγουμε ελεύθερα, στην πραγματικότητα όμως είμαστε αιχμάλωτοι των καταναλωτικών και πολιτικών επιθυμιών που η οικονομική ελίτ μάς επέβαλε, ενώ μας αναγκάζει να ψηφίζουμε κόμματα με ταυτόσημη εγκληματική δομή και ιεραρχία.
Η ελευθερία άποψης αντικαθίσταται από την προεπιλεγμένη αφήγηση των ΜΜΕ μέσω μίας αθέατης προπαγάνδας και πλύσης εγκεφάλου.
Το οικονομικό ηλεκτρονικό φακέλωμα είναι κοινωνικά αποδεκτό παρά το γεγονός ότι μας μετέτρεψε σε αιώνιους σκλάβους.
Ταυτόχρονα, μας προγραμμάτισαν να ζούμε με άυλο δανεικό τραπεζικό χρήμα ή να επιζητούμε την καταξίωση μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Σήμερα η σκλαβιά δεν χρειάζεται αλυσίδες. Η απάθεια είναι η πιο ύπουλη μορφή υποταγής και εθελοδουλίας.
Προς το παρόν, μέχρι να συνειδητοποιηθεί η πραγματικότητα, η μοναδική αντίδραση είναι η ενστικτώδης αμφισβήτηση της τυραννίας.
*∆ιδάκτωρ Φυσικής του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ, UK, τ. διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών