Συνέντευξη με τον Σλοβένο Φιλόσοφο Σλάβοϊ Ζίζεκ

Αρι­στε­ρά, νο­μι­μό­τη­τα και η­θι­κή στην ε­πο­χή της πα­γκο­σμιο­ποίη­σης

Μόλις μερικές μέρες πριν τα βασανιστήρια στους εικοσάχρονους συλληφθέντες από την αστυνομία δουν το φως της δημοσιότητας και πάρουν αριθμό στη σειρά κακοποιήσεων πολιτών από την ελληνική αστυνομία, ο σλοβένος φιλόσοφος Σλαβόι Ζίζεκ δημοσίευσε άρθρο στην «Γκάρντιαν», το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύτηκε στην «Εφημερίδα των Συντακτών», ενάντια στην αποδοχή των βασανιστηρίων στην οποία οδηγούμαστε μέσω της ουδέτερης παρουσίασής τους στον κινηματογράφο, αλλά και συζητώντας ανοιχτά για αυτά.


Χωρίς δεύτερη σκέψη, λοιπόν, δέχτηκε να μιλήσει στην «Εποχή» και η συζήτηση ζωηρή, αφού ενημερώνεται συνεχώς και ανησυχεί για τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα.




Στην Ελλά­δα σή­με­ρα συλ­λη­φθέ­ντες βα­σα­νί­ζο­νται, α­περ­γοί, α­πλή­ρω­τοι για μή­νες ε­πι­στρα­τεύο­νται, ου­σια­στι­κά με την α­παί­τη­ση να συ­νε­χί­σουν να δου­λεύουν χω­ρίς μι­σθό. Η νο­μι­μό­τη­τα κα­τα­πα­τεί­ται με το πρό­σχη­μα της ε­πι­βο­λής του νό­μου και της τά­ξης. Εί­μα­στε η ε­ξαί­ρε­ση ή έ­να κομ­μά­τι ε­νός με­γα­λύ­τε­ρου σχε­δίου;

Δεν θα πω τα προ­φα­νή. Θα πω μό­νο ό­τι αυ­τό που μου φαί­νε­ται εν­δια­φέ­ρον σε αυ­τό το γε­γο­νός, εί­ναι πώς αυ­τό το εί­δος α­νοι­χτής κα­τα­πά­τη­σης των υ­παρ­χό­ντων νό­μων α­πο­τε­λεί ο­λοέ­να και πε­ρισ­σό­τε­ρο χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό αυ­τών που βρί­σκο­νται στην ε­ξου­σία, και ό­χι μό­νο στην Ελλά­δα. Κρα­τι­κοί μη­χα­νι­σμοί σε ο­λό­κλη­ρο τον κό­σμο δεν υ­πα­κούν στους ί­διους τους τους κα­νό­νες, ώ­στε να μπο­ρέ­σουν να α­να­πα­ραχ­θούν. Κα­τα­πα­τούν τους ί­διους τους τους νό­μους και πα­ράλ­λη­λα ε­φαρ­μό­ζουν μέ­τρα έ­κτα­κτης α­νά­γκης. Δεν υ­πάρ­χει πια το πα­ρα­δο­σια­κό σχή­μα, αυ­τοί που βρί­σκο­νται στην ε­ξου­σία, ο κρα­τι­κός μη­χα­νι­σμός να ε­πι­βάλ­λει βίαια το νό­μο και οι δια­δη­λω­τές να κα­τα­πα­τούν το νό­μο. Όχι, εί­ναι το ί­διο το κρά­τος που ό­λο και πε­ρισ­σό­τε­ρο κα­τα­πα­τά το νό­μο. Ίσως εί­ναι και­ρός για την α­ρι­στε­ρά να ε­γκα­τα­λεί­ψει την «ποιη­τι­κή» της ε­ξέ­γερ­σης και της υ­πέρ­βα­σης και να πει κα­θα­ρά ό­τι σή­με­ρα μό­νο ε­μείς, η α­ρι­στε­ρά, μπο­ρού­με να α­πο­κα­τα­στή­σου­με το νό­μο και την τά­ξη.


Υπάρ­χει μια ά­πο­ψη που προω­θεί­ται ό­τι με­τά τη με­τα­πο­λί­τευ­ση η­γε­μό­νευ­σαν οι ι­δέες της α­ρι­στε­ράς και τώ­ρα ήρ­θε η ώ­ρα για την η­γε­μο­νία του φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού. Η κα­τα­στο­λή και ο αυ­ταρ­χι­σμός εί­ναι δείγ­μα­τα η­γε­μο­νίας;

Δεν θα χρη­σι­μο­ποιή­σω σε αυ­τήν την πε­ρί­πτω­ση τον ό­ρο «η­γε­μο­νία». Η κα­τά­στα­ση εί­ναι πιο πε­ρί­πλο­κη. Εί­ναι άλ­λο πράγ­μα η νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη ι­δε­ο­λο­γία και άλ­λο τα αυ­ταρ­χι­κά μέ­τρα του κρα­τι­κού μη­χα­νι­σμού που κα­τα­πα­τούν το νό­μο.
Η ει­ρω­νεία εί­ναι ό­τι συ­νή­θως η νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη ι­δε­ο­λο­γία α­ρέ­σκε­ται να νο­μι­μο­ποιεί τον ε­αυ­τό της ως το μο­να­δι­κό οι­κο­νο­μι­κό σύ­στη­μα που μπο­ρεί να ε­γκα­θι­δρυ­θεί στη δη­μο­κρα­τία και τη νο­μι­μό­τη­τα. Αυ­τό που συμ­βαί­νει σή­με­ρα εί­ναι το α­κρι­βώς α­ντί­θε­το: έ­χου­με οι­κο­νο­μι­κή πο­λι­τι­κή που υ­πο­τί­θε­ται ό­τι εί­ναι νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη, αλ­λά χρη­σι­μο­ποιεί αυ­ταρ­χι­κά μέ­σα.

Αυ­τό που νο­μί­ζω ό­τι τώ­ρα α­να­δύε­ται στην Ευ­ρώ­πη, εί­ναι μια τά­ση που κλη­ρο­δό­τη­σε ο σύγ­χρο­νος κα­πι­τα­λι­σμός, η ο­ποία εί­ναι ή­δη πιο σα­φής σε χώ­ρες ό­πως η Κί­να ή η Σι­γκα­πού­ρη, ό­που η οι­κο­νο­μι­κή φι­λε­λευ­θε­ρο­ποίη­ση πά­ει χέ­ρι χέ­ρι με το αυ­ταρ­χι­κό κρά­τος. Αυ­τό που με α­νη­συ­χεί, εί­ναι ό­τι σε κά­ποιες πε­ρι­πτώ­σεις δεν υ­πάρ­χει καν το φαι­νό­με­νο της κρί­σης. Κά­ποιοι λέ­νε ό­τι υ­πάρ­χει μια πα­γκό­σμια κρί­ση και σε μια τέ­τοια κα­τά­στα­ση η ε­ξου­σία μπο­ρεί να χρη­σι­μο­ποιή­σει αλ­λο­πρό­σαλ­λα μέ­σα. Όμως ό­χι, κοι­τάξ­τε τη Λα­τι­νι­κή Αμε­ρι­κή, τις υ­πο­σα­χά­ριες χώ­ρες, την Ινδία, την Κί­να, τη Ρω­σία, την Πο­λω­νία που εί­ναι α­να­πτυσ­σό­με­νες.

Η πα­γκό­σμια οι­κο­νο­μία α­να­πτύσ­σε­ται τα­χύ­τε­ρα ί­σως α­πό πο­τέ σε σχέ­ση με τις τε­λευ­ταίες δε­κα­ε­τίες.
Ο σύγ­χρο­νος κα­πι­τα­λι­σμός δεν εί­ναι σε κρί­ση, αυ­τό που βρί­σκε­ται σε κρί­ση εί­ναι ο δυ­τι­κο­ευ­ρω­παϊκός κα­πι­τα­λι­σμός.
Η κρί­ση δεν εί­ναι πα­γκό­σμια, πρό­κει­ται για το ε­πι­φαι­νό­με­νο μιας με­τά­βα­σης α­πό έ­ναν κα­πι­τα­λι­σμό, ό­που το η­γε­μο­νι­κό μο­ντέ­λο ή­ταν ο δυ­τι­κο­ευ­ρω­παϊκός φι­λε­λευ­θε­ρι­σμός, σε έ­ναν αυ­ταρ­χι­κό κα­πι­τα­λι­σμό. Στην Ελλά­δα πή­ρα­τε μια γεύ­ση α­πό αυ­τό, ό­ταν η κι­νε­ζι­κή ε­ται­ρεία COSCO πή­ρε το λι­μά­νι του Πει­ραιά. Αυ­τό λοι­πόν εί­ναι το α­νη­συ­χη­τι­κό κα­τά τη γνώ­μη μου, αυ­τές οι αυ­ταρ­χι­κές τα­κτι­κές δεν εί­ναι, ό­πως μπο­ρεί να πα­ρου­σιά­ζε­ται σή­με­ρα στην Ελλά­δα, το α­πο­τέ­λε­σμα μιας κρίσης  Πραγ­μα­τι­κά πι­στεύω, κά­τι που το ε­πα­να­λαμ­βά­νω ε­δώ και και­ρό, ό­τι ο κα­πι­τα­λι­σμός κα­θε­αυ­τός α­να­ζη­τά διαρ­κώς νέα σχή­μα­τα που δεν χρειά­ζο­νται πλέ­ον, του­λά­χι­στον ό­χι με μια σο­βα­ρή ρι­ζο­σπα­στι­κή έν­νοια, τη δη­μο­κρα­τι­κή πο­λι­τι­κή τά­ξη. Τώ­ρα χρειά­ζε­ται να ε­δραιώ­σου­με ο­ρι­σμέ­νες ευ­ρω­παϊκές α­ξίες ό­πως το κρά­τος πρό­νοιας, τη ρι­ζο­σπα­στι­κή δη­μο­κρα­τία, διό­τι πλη­σιά­ζου­με σε έ­να δια­ζύ­γιο του κα­πι­τα­λι­σμού με τη δη­μο­κρα­τία.

Βα­σα­νι­στή­ρια στο φως της κά­με­ρας

Στην Ελλά­δα, σε δια­φο­ρε­τι­κές χρο­νι­κές πε­ριό­δους, έλ­λη­νες α­γω­νι­στές, α­ντι­φρο­νού­ντες υ­πέ­στη­σαν βα­σα­νι­στή­ρια. Όμως σή­με­ρα μι­λά­με α­νοι­χτά για αυ­τά, οι βα­σα­νι­στές δεν νοιώ­θουν την α­νά­γκη να α­πο­κρύ­ψουν το βα­σα­νι­σμό.

Βα­σα­νι­σμοί συμ­βαί­νουν σε πολ­λά μέ­ρη του κό­σμου, στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα γνω­ρί­ζου­με ό­τι ό­λα τα κα­θε­στώ­τα χρη­σι­μο­ποιούν βα­σα­νι­σμούς. Αυ­τό που με α­νη­συ­χεί, ό­μως, βα­θιά εί­ναι ό­τι αυ­τοί που βρί­σκο­νται στην ε­ξου­σία δεν το κά­νουν πια δια­κρι­τι­κά. Ξαφ­νι­κά, εί­ναι α­πο­δε­κτό να μι­λά­με α­νοι­κτά για τους βα­σα­νι­σμούς.


Η εκ­κλη­σία α­ρέ­σκε­ται να λέει ό­τι η ση­με­ρι­νή κρί­ση δεν εί­ναι κα­ταρ­χάς οι­κο­νο­μι­κή αλ­λά η­θι­κή.

Συμ­φω­νώ, αλ­λά με μια δια­φο­ρε­τι­κή έν­νοια:
ο σύγ­χρο­νος κα­πι­τα­λι­σμός έ­χει ξε­κι­νή­σει στην πρά­ξη συ­στη­μα­τι­κά να υ­πο­νο­μεύει την πιο πο­λύ­τι­μη η­θι­κή μας ου­σία. Δεν θέ­λω να συ­ζη­τώ δη­μό­σια για βα­σα­νι­σμούς, ο βα­σα­νι­σμός εί­ναι και πρέ­πει να α­ντι­με­τω­πί­ζε­ται ως κά­τι τό­σο α­πεχ­θές και α­πα­ρά­δε­κτο, ώ­στε δεν μπο­ρεί να συ­ζη­τιέ­ται δη­μό­σια.
Η πα­γκό­σμια τά­ση εί­ναι ό­τι ζη­τή­μα­τα που τα τε­λευ­ταία εί­κο­σι – τριά­ντα χρό­νια θεω­ρού­νταν α­πα­ρά­δε­κτα τώ­ρα εί­ναι σχε­δόν α­πο­δε­κτά.

Για πα­ρά­δειγ­μα, ό­ταν ή­μουν νεώ­τε­ρος, σε κά­ποιες χώ­ρες υ­πήρ­χαν α­κρο­δε­ξιά και νε­ο­φα­σι­στι­κά κόμ­μα­τα, αλ­λά υ­πήρ­χε μια γε­νι­κή συ­ναί­νε­ση ό­τι θα πρέ­πει να μέ­νουν ε­κτός κυ­βέρ­νη­σης. Τώ­ρα υ­πάρ­χουν χώ­ρες, ό­πως η Αυ­στρία ή η Ιτα­λία, που έ­χουν τέ­τοια κόμ­μα­τα στις κυ­βερ­νή­σεις τους. Το ί­διο συμ­βαί­νει με τους βα­σα­ν

...

[Κομμένο μήνυμα]  Προβολή ολόκληρου του μηνύματος