Τι είναι το παρήλιον ή φαινόμενο Sun dog; εξήγηση, ιστορία, ετυμολογία και η αλήθεια κατά Αριστοτέλη και Ευριπίδη πέρα από τον μύθο

Τι είναι το φαινόμενο παρήλιο ή SunDog που εμφανίστηκε στον ουρανό της Σουηδίας. Η αλήθεια πίσω από τους τρεις Ήλιους και πώς σχηματίζονται.

Ένα πολύ παράξενο φαινόμενο παρατήρησε ένα φίλος στο διαδίκτυο και ζήτησε την άποψή μου, καθώς αντιλήφθηκε αμέσως οτι αυτό το φαινόμενο ήταν καθαρά μετεωρολογικό και ότι θα έπρεπε να υπάρχει μια επιστημονική ερμηνεία για αυτούς

τους τρεις Ήλιους που έλαμπαν στον ουρανό της Σουηδίας.  

Η άμεση απάντηση για το φαινόμενο που παρατηρήσαμε, είναι οτι πράγματι είναι ένα φαινόμενο ατμοσφαιρικής οπτικής, αλλά πρακτικά πρόκειται για μια οπτική “απάτη” που οφείλεται στην αλληλεπίδραση του φωτός με τους παγοκρυστάλλους στην ατμόσφαιρα. Ουσιαστικά πρόκειται για το φαινόμενο στο οποίο οι φωτεινές κηλίδες εμφανίζονται στον ουρανό λόγω της διάθλασης του φωτός από παγοκρυστάλλους. Το παρήλιο (SunDog), όπως και το αντήλιο, είναι παραλλαγές ενός φαινομένου γνωστού με τον γενικότερο όρο «άλως».

Έτσι αυτό το “τριπλό ξημέρωμα” στη Σουηδία είναι το φαινόμενο του «παρήλιου», το οποίο μάλιστα είχε περιγράψει ο Αριστοτέλης στο έργο του Μετεωρολογικά.

“παρήλιοι δὲ καὶ ῥάβδοι γίγνονται ἐκ πλαγίας αἰεὶ καὶ οὔτ᾿ ἄνωθεν οὔτε πρὸς τῆς γῆς οὔτ᾿ ἐξ ἐναντίας, οὐδὲ δὴ νύκτωρ, ἀλλ᾿ ἀεὶ περὶ τὸν ἥλιον, ἔτι δὲ ἢ αἰρομένου ἢ καταφερομένου· τὰ πλεῖστα δὲ πρὸς δυσμάς· μεσουρανοῦντος δὲ σπάνιον εἴ τι γέγονεν, οἷον ἐν Βοσπόρῳ ποτὲ συνέπεσε· δι᾿ ὅλης γὰρ τῆς ἡμέρας συνανασχόντες δύο παρήλιοι διετέλεσαν μέχρι δυσμῶν. τὰ μὲν οὖν περὶ ἕκαστον αὐτῶν συμβαίνοντα ταῦτ᾿ ἐστίν· τὸ δ᾿ αἴτιον τούτων ἁπάντων ταὐτό· πάντα γὰρ ἀνάκλασις ταῦτ᾿ ἐστί. διαφέρουσι δὲ τοῖς τρόποις καὶ ἀφ᾿ ὧν, καὶ ὡς συμβαίνει γίγνεσθαι τὴν ἀνάκλασιν πρὸς τὸν ἥλιον ἢ πρὸς ἄλλο τι τῶν λαμπρῶν. καὶ μεθ᾿ ἡμέραν μὲν ἶρις γίγνεται, νύκτωρ δ᾿ ἀπὸ σελήνης, ὡς μὲν οἱ ἀρχαῖοι ᾤοντο, οὐκ ἐγίγνετο· τοῦτο δ᾿ ἔπαθον διὰ τὸ σπάνιον· ἐλάνθανε γὰρ αὐτούς· γίγνεται μὲν γάρ, ὀλιγάκις δὲ γίγνεται. τὸ δ᾿ αἴτιον ὅτι τ᾿ ἐν τῷ σκότει λανθάνει τὰ χρώματα, καὶ ἄλλα πολλὰ δεῖ συμπεσεῖν, καὶ ταῦτα πάντα ἐν ἡμέρᾳ μιᾷ τοῦ μηνός· ἐν τῇ πανσελήνῳ γὰρ γενέσθαι ἀνάγκη τὸ μέλλον ἔσεσθαι, καὶ τότε ἀνατελλούσης ἢ δυνούσης· διόπερ ἐν ἔτεσιν ὑπὲρ τὰ πεντήκοντα δὶς ἐνετύχομεν μόνον….”

Μετεωρολογικά (III.2, 372a14)

«Δύο ψεύτικοι Ήλιοι ανέτειλαν με τον Ήλιο και τον ακολούθησαν όλη την ημέρα μέχρι τη δύση» έγραψε ο μεγάλος φιλόσοφος και φυσιοδίφης. Σημείωσε μάλιστα ότι οι φωτεινές κηλίδες βρίσκονται δεξιά και αριστερά από τον Ήλιο, πότε από πάνω ή από κάτω του, και εμφανίζονται πιο συχνά την ώρα της ανατολής ή της δύσης.

Παρήλιο ή SunDog

Η επιστημονική εξήγηση

Η παρατήρηση του Αριστοτέλη εύστοχη, καθώς στο βίντεο που είδαμε πράγματι ο ήλιος εμφανίζεται στο κέντρο, ανάμεσα σε αυτές τις άλλες δύο φωτεινές κηλίδες. Τα δύο επιπλέον «άστρα» εμφανίζονται όταν οι ακτίνες του Ήλιου συναντήσουν επίπεδους, εξαγωνικούς παγοκρυστάλλους. Οι κρύσταλλοι αυτοί διαθλούν, ή εκτρέπουν, τις ακτίνες του φωτός κατά τουλάχιστον 22 μοίρες, και δημιουργούν έτσι την εντύπωση του τριπλού ήλιου. Όταν οι παγοκρύσταλλοι έχουν τυχαία διάταξη στον αέρα, το φαινόμενο παίρνει τη μορφή ενός πλήρους κύκλου που περιβάλλει τον Ήλιο.

Συχνά οι κρύσταλλοι ευθυγραμμίζονται στον κατακόρυφο άξονα, οπότε δημιουργούν τις δύο κηλίδες στο ίδιο ύψος που βρίσκεται και ο Ήλιος. Το παρήλιο μπορεί να εμφανιστεί σε οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες, οπουδήποτε στον κόσμο, λόγω αυτών των παγοκρυστάλλων σε σύννεφα μεγάλου υψομέτρου. Μπορεί όμως να εμφανιστεί και σε συνθήκες ψύχους, όταν υπάρχουν παγοκρύσταλλοι στο κατώτατο τμήμα της ατμόσφαιρας. Το παρήλιο, όπως και το αντήλιο, είναι παραλλαγές ενός φαινομένου γνωστού με τον γενικότερο όρο «άλως». Άλλες παραλλαγές μπορεί να εμφανίζονται στον ουρανό ως φωτεινοί κύκλοι, τόξα και κατακόρυφες γραμμές.

ISTOCK

Η επιστημονική εξήγηση

Η παρατήρηση του Αριστοτέλη εύστοχη, καθώς στο βίντεο που είδαμε πράγματι ο ήλιος εμφανίζεται στο κέντρο, ανάμεσα σε αυτές τις άλλες δύο φωτεινές κηλίδες. Τα δύο επιπλέον «άστρα» εμφανίζονται όταν οι ακτίνες του Ήλιου συναντήσουν επίπεδους, εξαγωνικούς παγοκρυστάλλους. Οι κρύσταλλοι αυτοί διαθλούν, ή εκτρέπουν, τις ακτίνες του φωτός κατά τουλάχιστον 22 μοίρες, και δημιουργούν έτσι την εντύπωση του τριπλού ήλιου. Όταν οι παγοκρύσταλλοι έχουν τυχαία διάταξη στον αέρα, το φαινόμενο παίρνει τη μορφή ενός πλήρους κύκλου που περιβάλλει τον Ήλιο.

Συχνά οι κρύσταλλοι ευθυγραμμίζονται στον κατακόρυφο άξονα, οπότε δημιουργούν τις δύο κηλίδες στο ίδιο ύψος που βρίσκεται και ο Ήλιος. Το παρήλιο μπορεί να εμφανιστεί σε οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες, οπουδήποτε στον κόσμο, λόγω αυτών των παγοκρυστάλλων σε σύννεφα μεγάλου υψομέτρου. Μπορεί όμως να εμφανιστεί και σε συνθήκες ψύχους, όταν υπάρχουν παγοκρύσταλλοι στο κατώτατο τμήμα της ατμόσφαιρας. Το παρήλιο, όπως και το αντήλιο, είναι παραλλαγές ενός φαινομένου γνωστού με τον γενικότερο όρο «άλως». Άλλες παραλλαγές μπορεί να εμφανίζονται στον ουρανό ως φωτεινοί κύκλοι, τόξα και κατακόρυφες γραμμές.

Πίσω από το φαινόμενο ο μύθος – Ιξίωνας: Ο αχάριστος και ο δολοφόνος βασιλιάς

Στην Αρχαία Ελλάδα των επιστημών , πέρας της ερμηνείας των φαινομένων δεν μπορούσε να μην υπάρχει και ένας μύθος πλασμένος για το φαινόμενο αυτό. Ο Αριστοτέλης γνωρίζει την ύπαρξη του μύθου αλλά “τολμά” να πει και να εξηγήσει το αίτιο δημιουργίας του φαινομένου

“αἴτιον τούτων ἁπάντων ταὐτό· πάντα γὰρ ἀνάκλασις”. Εξηγεί το φαινόμενο αλλά δεν έχει λόγο να “απορρίψει” οτι πάνω σε αυτό το αλώνι βρίσκεται δεμένος ο Ιξίωνας .

Στην Ελληνική μυθολογία, ο Ιξίων (Ιξίωνας) ήταν ένας από τους Λαπίθες, βασιλιάς της Θεσσαλίας (με έδρα πιθανόν την Ιωλκό) και γιος του Φλεγύα. Πήρε ως σύζυγο τη Δία, θυγατέρα του Δηιονέα ή Δηίονα, υιού του Αιόλου, βασιλέα της Φωκίδας. Υποσχέθηκε μάλιστα στον πεθερό του ένα πολύτιμο δώρο, αλλά αθέτησε όμως την υπόσχεσή του. Ο Δηϊονεύς σε αντίποινα έκλεψε μερικά από τα άλογα του Ιξίωνα. Ο τελευταίος , έμαθε τι είχε συμβεί αλλά απέκρυψε την οργή του και προσκάλεσε τον πεθερό του σε εορταστικό γεύμα στη Λάρισα.

Μόλις έφτασε ο Δηϊονέας, ο Ιξίωνας τον δολοφόνησε, σπρώχνοντάς τον στην πυρά. Με τη φρικτή αυτή πράξη, ο Ιξίωνας παραβίασε τον ιερό για τους Έλληνες νόμο της φιλοξενίας, προστάτης του οποίου ήταν ο Ξένιος Ζεύς. Οι γειτονικοί άρχοντες, προσβεβλημένοι, αρνήθηκαν να του προσφέρουν άσυλο ή να εκτελέσουν τα τελετουργικά που θα του επέτρεπαν να αποκαθαρθεί από την ενοχή του. Έκτοτε, ο Ιξίωνας κηρύχθηκε εκτός νόμου, έζησε ως απόβλητος και τον απέφευγαν οι πάντες. Σκοτώνοντας τον πεθερό του, έγινε ο πρώτος άνθρωπος στην Ελληνική μυθολογία που σκότωνε συγγενή του. Η τιμωρία που επέσειε κάτι τέτοιο ήταν τρομερή.

Ο Ιξίωνας, για να ξεφύγει από τους διώκτες του, κατέφυγε ικέτης σε ναό του Δία. Εκείνος συμπόνεσε τον Ιξίωνα, τον συγχώρεσε και μάλιστα τον ανέβασε στον Όλυμπο και τον κάθισε στο τραπέζι των θεών. Δείχνοντας αγνωμοσύνη, ο Ιξίωνας πόθησε τη θεά Ήρα, σύζυγο του Δία. Ο Δίας το αντιλήφθηκε και, για να δει μέχρι ποιου σημείου έφτανε η αγνωμοσύνη του Ιξίωνα, έδωσε τη μορφή της Ήρας στην Νεφέλη (σύννεφο – θεότητα) και ξεγέλασε τον Ιξίωνα ώστε να ζευγαρώσει μαζί της. Από την ένωση αυτή προήλθε το γένος των Κενταύρων (εξ ου και η ονομασία Ιξιονίδες). Ο Ιξίωνας τότε κεραυνοβολήθηκε και αποβλήθηκε από τον Όλυμπο. Ο Δίας διέταξε τον Ερμή να δέσει τον Ιξίωνα με φίδια σ’ έναν φλεγόμενο τροχό. Έτσι δεμένος, ο Ιξίωνας περιφέρεται αιώνια στον Τάρταρο. Το όργανο της τιμωρίας του Ιξίωνα, ο τροχός, σπάνια περιγράφεται.

Κατά τον Σχολιαστή των “Φοινίκων” του Ευριπίδη , ο τροχός αποτελούνταν από φλεγόμενες ακτίνες. Ο Απολλώνιος ο Ρόδιος παραδίδει πως ο Ιξίωνας συγκρατούνταν στον τροχό από χάλκινα δεσμά, ενώ κατά τον Βιργίλιο (Γεωργικά 3, 38 και Myth. Vat. I 14, II 106) από φίδια. Επίσης και πάλι κατά τον Βιργίλιο (Γεωργικά 4, 484) τον τροχό με τον Ιξίωνα κατεδίωκαν δύο φίδια – σε σχέση ίσως με το πρώτο έγκλημα, καθώς η τιμωρία για την παρενόχληση της Ήρας ήταν ο αέναα σε κίνηση τροχός.

Παρήλιο ή SunDog ISTOCK

Η αλήθεια πέρα από τον μύθο

“Μόνο οι απλοί άνθρωποι αποδίδουν νόημα στις επιδράσεις των επιτολών και δύσεων των άστρων στις μεταβολές του καιρού. Οι Mαθηματικοί και οι Φυσικοί έχουν διαφορετική άποψη”. Αυτά αναφέρει μεταξύ άλλων ο Γέμινος στην «Εισαγωγή εις τα φαινόμενα» και συμπληρώνει χαρακτηριστικά “…Πρώτα απ’ όλα ας γίνει κατανοητό ότι οι ενδείξεις βροχών και ανέμων συμβαίνουν κοντά στη Γη και δεν φτάνουν σε μεγάλο ύψος…. Τα νέφη εκτείνονται σε ύψος το πολύ 10 σταδίων… Τα άστρα δεν έχουν καμιά δύναμη να μεταβάλλουν την κατεύθυνση των ανέμων και να προκαλούν βροχές, αλλά μετά από παρατηρήσεις τα έχουμε ως σημάδια για να κάνουμε προβλέψεις στις μεταβολές της ατμόσφαιρας. Οι μεταβολές του καιρού δεν οφείλονται στη δύναμη του αστερισμού. Αυτό είναι παράλογο. Είτε πύρινα είναι τα άστρα, είτε αιθέρια όπως νομίζουν μερικοί, δεν έχουν καμιά συμμετοχή στα συμβαίνοντα στη Γη”.

Ε, να μην ξεχάσω να συμπληρώσω… Αν στο αλώνι βλέπετε και το παρήλιο, τότε να είστε σίγουροι ότι ο Ιξίωνας κουνά τον τροχό για να μπορέσει να απελευθερωθεί από τα δεσμά του…

Πηγές:

https://www.greekmythology.com/Myths/Mortals/Ixion/ixion.html

https://mrplotkinot.fandom.com/wiki/Ixion

https://el.wikipedia.org/wiki/Ιξίων

 News247.gr  ειδήσειςhttps://www.news247.gr/perivallon/ti-einai-to-parilio-i-sundog-i-exigisi-i-istoria-kai-o-mithos/