“Τα παιδιά δεν με κάλεσαν ποτέ στο σπίτι τους. Όταν τους τηλεφώνησα, μου είπαν να φροντίσω τον εαυτό μου και να τους δώσω επιτέλους μια ευκαιρία”.

“Έχω 4 παιδιά. Δεν έχω δει κανένα από αυτά για πάνω από 2 χρόνια. Έχουν μετακομίσει σε όλο τον κόσμο, έχουν κανονίσει τη ζωή τους και δεν με χρειάζονται πλέον. Ούτε καν προσποιούνται το αντίθετο. Τους νοιάζει που δεν γκρινιάζω, γιατί τότε θα έπρεπε να αναρωτηθούν τι να κάνουν με μένα, κι όμως είχαν τις δικές τους υποθέσεις.

Οπότε προσποιούμαι ότι όλα είναι μια χαρά”.

Ξυπνάω πριν από τις πέντε- την άνοιξη και το καλοκαίρι νωρίτερα, γιατί είναι κρίμα να χάνεις μια μέρα όταν έχει ήδη φως έξω από το παράθυρο, οπότε μέχρι τις πέντε έχω πραγματικά περάσει τον πρώτο μου καφέ. Μέχρι τις επτά η ώρα έχω οργανώσει όλο το πρόγραμμα, δηλαδή έχω μαγειρέψει το δείπνο, έχω βάλει λίγο πλυντήριο και έχω κάνει μια προκαταρκτική καθαριότητα.

Συμπεριφέρομαι σαν αυτόματος, γιατί, τελικά, σαράντα χρόνια εκπαίδευσης έχουν κάνει τη δουλειά τους και δεν χρειάζεται καν να σκέφτομαι πια τι θα κάνω μετά από τι- όλα μπαίνουν στη θέση τους από μόνα τους.

Από τις 8 το πρωί, αρχίζω να περιμένω…
Κάθε φορά που ξυπνάω, έχω τη βεβαιότητα ότι αυτή τη φορά δεν έκανα λάθος, το προαίσθημά μου ήταν σωστό και σήμερα είτε θα τηλεφωνήσουν, είτε θα πάρω γράμμα, είτε θα έρθουν. Το τελευταίο θα ήταν η μεγαλύτερη ευτυχία, αλλά και τα δύο πρώτα θα με έκαναν ευτυχισμένη, γιατί για κάποιον πολύ διψασμένο ακόμα και μια γουλιά νερό είναι σωτήριος θησαυρός. Και εγώ διψάω πολύ.

Έχω τέσσερα παιδιά. Δεν έχω δει κανένα από αυτά για πάνω από δύο χρόνια. Έχουν μετακομίσει σε όλο τον κόσμο, έχουν οργανώσει τη ζωή τους μακριά από μένα και δεν με χρειάζονται πια. Ούτε καν προσποιούνται το αντίθετο.

„Mamo, zajmij się swoim życiem” – mówią, kiedy próbuję się do nich jakoś dobić. Albo: „U mnie każda minuta na wagę złota. Zresztą, o czym tu gadać? Jakoś leci!”.

Może byłoby inaczej, gdybym nie była taka samotna, ale od kiedy odszedł Andrzej, zrobiło się pusto wokół mnie, bo wszyscy nasi znajomi, a nawet rodzina, bardziej lgnęli do niego, i jeśli przychodzili do nas albo zapraszali do siebie, Andrzej był ważniejszy niż ja. Może dlatego, że wszystkim pomagał, nigdy nie narzekał i nie pokazywał złego humoru, a pocieszyć w strapieniu umiał jak nikt inny! Więc było przy nas pełno ludzi; czasami aż miałam dosyć tego wiecznego tłoku w domu, bo naprawdę drzwi się nie zamykały, a telefon nie przestawał dzwonić.

Kiedy wszystko umilkło, zrobiła się taka cisza, że słyszałam własne myśli, a szczególnie ten zestaw: „Co teraz? Co ze mną? Jak mam żyć?”.

Po co ja mam rano wstawać? Po co?

Właściwie najłatwiejszy był pierwszy rok po jego śmierci. Byłam na silnych lekach, cały czas ktoś się kręcił w pobliżu, trzeba było pozałatwiać masę spraw, więc dni mijały szybko, a noce pozwalały jakoś wypocząć. Sen był krótki i sztuczny, ale był. Dopiero później zaczął się koszmar przewracania się z boku na bok do świtu i testowania coraz to nowych proszków.

Μου πήρε αρκετό καιρό, κατάφερα να εθιστώ σχεδόν. Έχω δύσκολο χαρακτήρα, δεν ξέρω πώς να ζητήσω βοήθεια, ντρέπομαι να παραδεχτώ τις αδυναμίες μου, πιστεύω ότι δεν πρέπει να ενοχλείς κανέναν με τα προβλήματά σου. Ο Ανδρέας ήταν ο μόνος που είχε το κλειδί για μένα, και με αυτό ήξερε πάντα πώς να ανοίξει κάθε μυστικό που δεν μπορούσα να χειριστώ μόνη μου.

Με είχε συνηθίσει τόσο πολύ στο ότι ήταν πάντα εκεί όταν τον χρειαζόμουν, ώστε την πρώτη φορά που έπρεπε να αντιμετωπίσω μόνη μου ένα σημαντικό και δύσκολο θέμα, τα έριξα όλα στον αέρα και το άφησα να περάσει. Εκείνη ήταν η στιγμή που άρχισα να λέω στον εαυτό μου: είσαι απελπισμένη, είσαι άχρηστη, θα πεθάνεις σε αυτή τη ζωή, επειδή μέχρι τώρα κρατιόσουν από τον άντρα σου, και όταν αυτός φύγει, θα πετάξεις κάτω! Ήταν λίγους μήνες αφότου έφυγε. Ξαφνικά παρατήρησα ότι κάπως είχε αδειάσει γύρω μου- η αρχική θλίψη είχε περάσει, ακόμη και οι πιο κοντινοί μου άνθρωποι είχαν σκορπίσει στη δική τους ζωή, τα παιδιά είχαν φύγει, κανείς δεν με καλούσε μέσα ούτε με επισκεπτόταν.

Χρειαζόμουν συμβουλές και υποστήριξη, αλλά δεν είχα κανέναν να καλέσω και συνειδητοποίησα ότι εκείνη η ζωή είχε τελειώσει ανεπιστρεπτί και -ίσως ακόμη χειρότερα- δεν υπήρχε τίποτα ενδιαφέρον για μένα σε αυτή τη νέα ζωή που είχε αρχίσει. Τίποτα με το οποίο θα ήθελα να ασχοληθώ και το οποίο θα μου έδινε κάποια ελπίδα ότι άξιζε να ξυπνήσω. Αυτό δεν συνέβαινε, οπότε έχανα σιγά σιγά την ανάγκη να τρώω, να καθαρίζω, να βγαίνω από το σπίτι και να βλέπω τηλεόραση.

Κάποιες μικροσκοπικές σούπες μου αρκούσαν, δεν με πείραζε η σκόνη στα έπιπλα, δεν με ένοιαζε τίποτα από όσα συνέβαιναν έξω από το παράθυρο. Ένιωθα σαν μύγα μουδιασμένη από το κρύο, αν ξέρει κανείς τι νιώθει μια τέτοια μύγα. Σε μένα φάνηκε να είναι ακριβώς αυτό που ένιωθα. Περιστασιακά χτυπούσε το τηλέφωνο, αλλά δεν ήθελα να μιλήσω με κανέναν, γιατί υπήρχε τέτοιος θυμός μέσα μου που όταν χρειαζόταν να επικοινωνήσω, δεν είχα νέα από κανέναν, οπότε – σκέφτηκα – ας τηλεφωνήσουν…..

Δεν δίνω δεκάρα!
Ακόμα και τα παιδιά με ενοχλούσαν με αυτές τις αέναες ερωτήσεις: τι κάνεις, τι κάνεις, τι θα κάνεις; Ένιωθα ότι τους ένοιαζε που δεν γκρίνιαζα, γιατί τότε θα έπρεπε να ανησυχούν και να αναρωτιούνται τι να κάνουν μαζί μου, και στο κάτω κάτω, είχαν τα δικά τους προβλήματα και ζητήματα. Έτσι, προσποιήθηκα ότι όλα ήταν εντάξει. Θα μπορούσα να διαισθανθώ από τη φωνή μου αν κάποιος από αυτούς ήταν χάλια σαν εμένα, αλλά τα παιδιά δεν είχαν αυτές τις ιδιότητες, οπότε αρκέστηκαν σε οποιοδήποτε ψέμα.

– ‘Ναι, είμαι καλά, τα καταφέρνω όλο και καλύτερα να τα ξεκαθαρίζω όλα, δεν χρειάζεται να ασχολείστε μαζί μου’, επανέλαβα, και δέχτηκαν με ευκολία ότι μια μητέρα μπορεί να τα καταφέρει και είναι δυνατή.

Ήταν πιο βολικό για όλους, οπότε παίξαμε με σημαδεμένα χαρτιά, προσποιούμενοι ότι δεν είχαμε ιδέα. Αυτό το δυσδιάκριτο φυλλάδιο άλλαξε τη ζωή μου για πάντα δεν είχα καμία δυσαρέσκεια ή λύπη. Αυτός είναι ο νόμος της ζωής – αυτό που είναι πρέπει να είναι πιο σημαντικό από αυτό που ήταν. Ο Ανδρέας πίστευε επίσης ότι τα παιδιά δεν πρέπει να κρέμονται από το λαιμό γιατί θα έπαιρναν ανάσα και δεν θα είχαν τη δύναμη να κάνουν το δικό τους πράγμα.

Έτσι, αν και μερικές φορές μπήκα στον τρομερό πειρασμό να κάνω, για παράδειγμα, ένα τηλεφώνημα ή απλώς να πάω να τα επισκεφτώ, έβγαλα γρήγορα αυτές τις ιδέες από το μυαλό μου. Ίσως αν με προσκαλούσαν…; Αλλά ήταν πάντα αυτό το “ίσως μια μέρα, παρεμπιπτόντως, όταν θα υπάρχει περισσότερος ελεύθερος χρόνος, αφού επιστρέψω από ένα επαγγελματικό ταξίδι, ένα επαγγελματικό συμβόλαιο και ούτω καθεξής”. Έτσι εξήγησα στον εαυτό μου: “Δώσε τους μια ευκαιρία- θα τους λείψεις πραγματικά, θα έρθουν”. Και θυμήθηκα τα λόγια του Ανδρέα: “Το μόνο πράγμα που μπορείτε να κάνετε για τα ενήλικα παιδιά σας είναι να είστε υγιείς και ανεξάρτητοι, ώστε να μην χρειάζεται να ανησυχούν για εσάς!”.

Θα ήμουν απλά ένα πρόβλημα γι’ αυτούς
Είχε δίκιο, γιατί άκουγα συνέχεια: απλά πρόσεχε τον εαυτό σου, γιατί τι θα κάναμε αν σου συνέβαινε κάτι; μια καταστροφή! Οι γείτονές μου ζήλευαν το γεγονός ότι ήμουν τόσο ελεύθερη, ανεξάρτητη και χωρίς ευθύνες.

– Είσαι τυχερή! – άκουγα κάθε τόσο από έναν από αυτούς. – Δεν χρειάζεται να σηκώνεσαι τα ξημερώματα και να διασχίζεις την πόλη για να δεις τα εγγόνια σου! Είτε υγιής είτε άρρωστος, είτε δυνατός είτε αδύναμος, είτε με καιρό είτε με καταιγίδα, πρέπει να τραβήξω μέχρι τη στάση του λεωφορείου και να οδηγήσω σχεδόν σαράντα λεπτά στη μέση του πουθενά. Μερικές φορές έχω βαρεθεί!

– Δεν θα μπορούσε ο γαμπρός σας να σας πάρει και να σας αφήσει; – Ρώτησα. – Εξάλλου, έχει ταξί.

– Δεν το προτείνω καν, απλώς προτείνω να ξινίσουν, γιατί εγώ και ο γαμπρός μου δεν συμπαθούμε ιδιαίτερα ο ένας τον άλλον και η κόρη μου είναι η μόνη που υποφέρει εξαιτίας αυτού… Οπότε, ξέρετε, προτιμώ να είναι έτσι όπως είναι, αν και μερικές φορές όταν γυρίζω σπίτι το βράδυ δεν έχω τη δύναμη να βγάλω το παλτό μου και κάθομαι σχεδόν νεκρή για πολλή ώρα. Αλλά τι να κάνω; Ένα πρέπει είναι ένα πρέπει!

– Εγώ, από την άλλη πλευρά”, είπε μια άλλη, “πλένω τα ρούχα, καθαρίζω, μαγειρεύω, πηγαίνω τα παιδιά στο σχολείο και στον παιδικό σταθμό, τα παίρνω, τα φροντίζω μέχρι να επιστρέψουν οι γονείς τους, πράγμα που μπορεί να ποικίλλει, καθώς και οι δύο έχουν ακανόνιστο ωράριο εργασίας και ποτέ δεν ξέρεις πότε θα εμφανιστεί ο ένας. Και όλα αυτά δωρεάν, χωρίς να πληρώσω ούτε δεκάρα, γιατί πώς να τηλεφωνήσω από το δικό μου; Δεν θα το έπαιρνα από το λαιμό μου!

Θα έπρεπε να αισθανθώ πιο ανάλαφρη μετά από τέτοιες εκμυστηρεύσεις, αλλά δεν το έκανα- το αντίθετο. Ένιωσα ακόμα πιο έντονα τη μοναξιά μου και το γεγονός ότι δεν ήμουν χρήσιμη σε κανέναν. Ο Ανδρέας είπε σωστά ότι αυτό που λείπει περισσότερο στους ανθρώπους είναι αυτό που δεν είχαν ποτέ και δεν γνώρισαν ποτέ.

Παιδιά που δεν έχουν κανέναν
Αυτό συνέβαινε μέχρι τη μέρα που διάβασα ένα φυλλάδιο στο ιατρείο ενός κέντρου προ-υιοθεσίας που αναζητούσε εθελοντές για τη φροντίδα παιδιών που μόλις είχαν γεννηθεί. Μωρά που δεν έρχεται κανείς γιατί είτε τα έχουν εγκαταλείψει, είτε τα έχουν αφήσει σε νοσοκομεία είτε περιμένουν ήδη να υιοθετηθούν, αλλά αυτό παίρνει πολύ καιρό. Αυτά τα μικρά χρειάζονται την κανονική φροντίδα, αλλά και τη σωματική και ψυχολογική εγγύτητα ενός ενήλικα: θέλουν αγκαλιές, σιγοτραγουδίσματα, νανουρίσματα, ευγένεια, τρυφερότητα και μια καρδιά που δείχνει απλά να είναι εκεί.

Το πολύ δύο παιδιά αναλαμβάνουν τη φροντίδα, γιατί η ιδέα είναι ότι το νήπιο αισθάνεται ότι έρχεται σε επαφή με κάποιον οικείο και παίρνει προσοχή και αγάπη που προορίζονται μόνο γι’ αυτό. Αυτή η φροντίδα και η βοήθεια ονομάστηκε τόσο όμορφα – “Tuli luli” – που δεν μπορούσα να σταματήσω να το σκέφτομαι.

Ωστόσο, άργησα να πάω στη διεύθυνση που αναγραφόταν στο φυλλάδιο για να μάθω περισσότερες λεπτομέρειες και να δω με τα μάτια μου πώς ήταν. Και αυτή ήταν η αρχή της νέας μου ζωής! Είχε περάσει πολύς καιρός από τότε που είχα ένα τόσο μικροσκοπικό μωρό στην αγκαλιά μου. Είχα ξεχάσει πώς μυρίζει ένα μωρό, πόσο εύθραυστο αλλά και ευλύγιστο είναι, πώς κλαίει και πώς μπορεί να χαμογελάσει.

Δεν είχα θυμηθεί ότι έχει κατανόηση, μεγάλα μάτια και ευαίσθητο δέρμα, ότι όταν πιάνει το δάχτυλό σου με το πατουσάκι του, θέλεις να το κρατάς έτσι μέχρι το τέλος του κόσμου. Και επίσης κατάλαβα πόσο αδιανόητο θαύμα είναι να μπορείς να απαλύνεις τα κλάματα του μόλις ένα μωρό νιώσει αγκαλιές που το αγκαλιάζουν και το απομακρύνουν από τη μοναξιά.

Αυτό το κατάλαβα αμέσως, γιατί ποιος θα μπορούσε να ξέρει καλύτερα από μένα τι είναι να είσαι χωρίς κάποιον κοντινό σου άνθρωπο. Η μικρή Adaś που βρέθηκε σε μια τσάντα στο σταθμό του τρένου το ήξερε επίσης, και έτσι και οι δύο κρατηθήκαμε ο ένας από τον άλλον σαν να εξαρτιόταν η ζωή μας από αυτό.

Έτσι αγκαλιάστηκα και… νανουρίστηκα!
Μπορείτε να πείτε ότι από την πλευρά μου ήταν μια ανάγκη να βρω κάποιο νόημα στο γεγονός ότι είμαι, αντέχω, απολαμβάνω καλή υγεία και κανείς δεν χρειάζεται τίποτα από μένα. Έχετε δίκιο, έτσι ήταν, αλλά μερικές φορές ακόμα και ο εγωισμός γεννάει πράγματα και καλά πράγματα και αναγκαία πράγματα… Ευτυχώς, ο Adaś υιοθετήθηκε γρήγορα, βρήκε υπέροχους γονείς και παππούδες που του δίνουν όλα όσα ξεκίνησα εγώ: αγάπη και την αίσθηση ότι ανήκει σε αγαπημένα πρόσωπα.

Ήταν σχεδόν ενός έτους όταν έγνεψε “αντίο, αντίο” από την αγκαλιά της νέας του γιαγιάς. Δεν ζήλευα, ήμουν ευτυχισμένη! Στη συνέχεια αγκάλιασα μια πολύ άρρωστη Ναταλία. Ήμουν στο πλευρό της μέχρι το τέλος. Η μικρή πέθανε νωρίς και επίσης στην αγκαλιά μου, ήταν το μόνο που μπορούσα να κάνω γι’ αυτήν…..

Ήταν ο Kacper, ο Maciuś, η Kasia και η Julitka. Τώρα αγκαλιάζω την Joasia, το πιο γλυκό φασολάκι κάτω από τον ήλιο. Είμαστε όλοι χαρούμενοι γιατί την επισκέφθηκε αρκετές φορές η βιολογική της μητέρα και μπορούσες να δεις ότι σχηματίζεται ένας ισχυρός δεσμός μεταξύ τους. Περιμένουμε… για να μην το γρουσουζέψουμε! Δεν θα παρότρυνα κανέναν να αναλάβει εθελοντική εργασία στο “Tuli luli”. Πρέπει να γνωρίζετε ότι δεν είναι εύκολο ή ευχάριστο, ότι απαιτεί πειθαρχία, υπευθυνότητα, συνέπεια και πάνω απ’ όλα την επίγνωση ότι δεν είναι τα συναισθήματά μας που έχουν σημασία, αλλά η ευημερία των παιδιών που προσπαθούμε να βοηθήσουμε. Έπρεπε κι εγώ να μάθω, αλλά τώρα ξέρω ότι όσο έχω τη δύναμη, στο “Tuli luli” μπορούν να βασίζονται σε μένα.

Μερικές φορές, για να ανακουφιστεί κάποιος, αρκεί απλώς να είσαι δίπλα του. Στο “Tuli luli” λένε: “Ακόμα και όταν είσαι τρομερά ακομπλεξάριστη, η φωνή σου είναι η πιο όμορφη για το μικρό, γιατί τραγουδάς μόνο γι’ αυτόν”. Έχουν δίκιο: ένας Adaś που έκλαιγε ηρέμησε αμέσως όταν του σιγοτραγούδησα ένα παλιό νανούρισμα με φωνή βραχνή από τη συγκίνηση: “Από το τασάκι μια λάμψη κλείνει το μάτι στον Adaś…”. Ίσως το θυμόταν κιόλας; Αδύνατον; Πολύ μικρό; Και ποιος ξέρει…