Carl Jung
Τα εξωτερικά χαρακτηριστικά κάθε ζωντανού οργανισμού ή αντικειμένου, απεικονίζονται με την απόλυτη σκιά τους.
Αν εστιάσουμε στα εσωτερικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου δηλ. στο ψυχισμό του, έχει διαπιστωθεί ότι υπάρχει η φανερή (συνειδητή) και η σκοτεινή πλευρά του.
Αυτή τη σκοτεινή πλευρά, ο Ελβετός ψυχίατρος Carl Jung την είχε αποκαλέσει «σκιά» (the shadow) και αναφέρονταν στο άγνωστο κομμάτι της προσωπικότητάς μας, το ασυνείδητο.
Η σχέση του συνειδητού με το ασυνείδητο είναι ότι και τα δύο αποτελούν βασικά στοιχεία του συνόλου της ψυχοσύνθεσής μας, με τη διαφορά όμως, ότι το πρώτο δεν γνωρίζει τίποτε για το δεύτερο.
Τι εμπεριέχει λοιπόν η σκιώδης (ασυνείδητη) πλευρά του ψυχισμού μας;
Παραφράζοντας τη ψυχαναλυτική θεωρία του Freud και του Jung, το ασυνείδητο συνίσταται κυρίως, από ορμέμφυτες τάσεις και πρωτόγονα ένστικτα διαστροφές επενδυμένες με αρνητικά, κοινωνικά ή θρησκευτικά απωθημένα, άγρια συναισθήματα και παρορμήσεις όπως, θυμό ή οργή, εγωισμό, αλαζονεία, ζήλια (φθόνο), ματαιοδοξία, σεξουαλικό πόθο, αντικοινωνικές συμπεριφορές, επιθυμία κυριαρχίας και υποταγής του άλλου, συγκρούσεις ενορμήσεων και άλλες ασύμβατες, με την επιλεγμένη συνειδητή μας στάση ζωής.
Αυτή είναι μια γενική εικόνα της ‘’σκιάς’’ του εσωτερικού εαυτού, που αποτελεί το αντίθετο της περσόνας ή συνειδητού μέρους του εγώ, όπως το αποκάλεσε ο Jung.
Να διευκρινίσουμε ότι ο Jung, με τον όρο ´σκιά’’, προσπάθησε να δώσει μια διαφοροποιημένη, πιο περιγραφική εκδοχή του ασυνείδητου και του id από τον Freud.
Η ‘’σκιά’’ όπως παρουσιάζεται, είναι η άσχημη, αποκρουστική ή απαράδεκτη εκδοχή, μέρους του εαυτού μας, που στη σκέψη και μόνο ότι μας αφορά, αναδύονται δυσάρεστα συναισθήματα και μας είναι δύσκολο, να αποδεχτούμε, ότι μπορεί να έχουμε -εμείς- κι αυτή την πλευρά.
Η καταδίκη και η άρνηση, σε ό,τι εμπεριέχει η ‘’σκιά’’ και η μη αποδοχή της, δημιουργεί ένα ισχυρό εσωτερικό αντέρεισμα, που από πίσω του κρύβεται ένας εαυτός που ανθίσταται (αντιστέκεται) σθεναρά, στην αναγκαιότητα διεύρυνσης της αυτογνωσίας και απόκτησης της συνειδητότητάς μας.
Με απλά λόγια, αρνούμενοι να αποδεχτούμε μια τόσο ‘’κακή’’ πλευρά, ως μέρος του εαυτού μας, σαμποτάρουμε την ‘’ευκαιρία’’ να γνωρίσουμε τον Εαυτό μας.
Η ιδέα του Jung με τη θεωρία της «σκιάς», ήταν να τονίσει τον σημαντικό ρόλο του ασυνειδήτου, τόσο στην ψυχοπαθολογία του ατόμου όσο και στη γενικευμένη αποτύπωση, του συλλογικού φαινομένου της «διαστροφής» ή του «κακού» στον κόσμο.
Παρατηρούμε συχνά ότι οι άνθρωποι αρνούνται προθέσεις ή πράξεις τους, που μπορούν να χαρακτηριστούν ως ‘’ιδιοτελείς’’, ‘’κακεντρεχείς’’ ή ‘’πρόστυχες’’ και αποποιούνται από κάθε ‘’κακό’’ που ενδέχεται να προξενήσουν αυτές,
επιρρίπτοντας την ευθύνη - ασυνείδητα- πάνω στους άλλους.
Αυτή η στάση αναφέρεται στη ψυχοδυναμική θεωρία (Freud), ως μηχανισμός άμυνας της προβολής.
Επομένως, «προβολή» πάνω στους άλλους κάνουμε, όταν αρνούμαστε τη ‘’σκιά’’ μας και με ό,τι αυτή εμπεριέχει.
Δεν είναι μόνο οι άνθρωποι – μεμονωμένα- που κάνουν ‘’προβολή’’.
Η ανάγκη δαιμονοποίησης του άλλου, του ξένου, του αντίθετου με τις δικές μας πεποιθήσεις ή συμφέροντα, συναντάται και από ομάδες, θρησκείες, αιρέσεις, ή και από ολόκληρες χώρες -συνήθως- κατά τη διάρκεια πολέμων και άλλων συγκρούσεων, όπου ο ‘’εχθρός’’ χαρακτηρίζεται, ως το χείριστο ‘’κακό’’.
Κάθε προβολή, μπορεί για κάποιο διάστημα να μας εξυπηρετεί, λόγω της αδυναμίας μας ν’ αντέξουμε μια επώδυνη εμπειρία, εντούτοις, αν δεν την αναγνωρίσουμε και την διατηρήσουμε ζωντανή (παγωμένη), αλλά ‘’θαμμένη’’ στο ασυνείδητο και κεκαλυμμένη, κάτω απ’ τη σκιά της ‘’σκιάς’’ μας, θα δημιουργηθεί τέτοιο συναισθηματικό κομφούζιο, που δεν θάναι λίγες οι φορές, ανάδυσης της επώδυνης ενόρμησης του θανάτου ή αυτοκαταστροφής.
Αν ελπίζουμε στην αυτόματη εξαφάνιση των απώθημένων μας ενστίκτων και καταπιεσμένων μας επιθυμιών, είτε με παρακλητικές μετάνοιες είτε με άρνηση του σατανά, θα περιμένουμε για πολύ, τόσο που - πιθανότατα- δεν φτάνει μια ζωή.
Η εσωτερική μας ‘’σκιά’’ δρα ανεξάρτητα, δεν πείθεται από πράξεις μετανοίας και λογικές επιλογές.
Υπερισχύει πάντα του συνειδητού μας «εγώ» κι όσο την αρνούμαστε, τόσο κυριαρχεί στις σκέψεις, στα συναισθήματα και στις συμπεριφορές μας.
Είναι ο κεκαλυμμένος με άγνοια, φόβο, ταραχή και ενοχές, ‘’εισβολέας’’ της ψυχής, που όσο τον αρνείσαι τόσο πιο αόρατος, επώδυνος και κυριαρχικός γίνεται.
Είναι η βάσανος των ονείρων μας κι ο εφιάλτης της καθημερινότητάς μας.
Αν δεν τολμήσουμε να σκάψουμε βαθιά μέσα μας για να συναντήσουμε κι αυτό το σκιώδες κομμάτι του εαυτού μας, να το αποδεχτούμε και να το ενσωματώσουμε στη φανερή (συνειδητή) πτυχή της προσωπικότητας μας, θα παραμείνουμε εσαεί, θύματα του ασυνειδήτου.
Αυτό που δεν ξέρουν οι άνθρωποι είναι ότι η ασυνείδητη πλευρά τους, δεν έχει μόνο αρνητικά στοιχεία, εμπεριέχει και έμφυτες δημιουργικές τάσεις και ταλέντα, που λόγω δυσμενών συνθηκών από την οικογένεια, το σχολικό περιβάλλον, την κοινωνία, κ.λ.π, -κατά την ψυχοπνευματική τους ανάπτυξη- απωθήθηκαν ή ‘’θάφτηκαν’’ κάτω απ’ τη σκιά.
Σε κάθε ύπαρξη ζωής εμπεριέχεται τόσο το αγαθό όσο και το αντίθετό του, τόσο το καλό όσο και το κακό, τόσο το διαυγές όσο και το σκοτεινό.
Αυτά είναι τα χαρακτηριστικά της ζωής... αυτά και του ανθρώπου.
Η αντίθεση των πραγμάτων στη φύση, δημιουργεί την πολυμορφία και την συμπληρωματικότητα. Στοιχεία που δεν χαρακτηρίζουν την τελειότητα αλλά την τάση προς δημιουργική σύνθεση και ολοκλήρωση του σκοπού.
Κανείς δεν είναι τέλειος και ούτε πρόκειται να γίνει. Η τάση όμως είναι να αναπτυχθεί, να διαφοροποιηθεί και να εξελιχθεί σε ολοκληρωμένο πρόσωπο.
Αυτό ίσως που έχει νόημα, είναι ο καθένας μας να προσπαθήσει, μέσα απ’ τον προσωπικό του αγώνα, για την ανάπτυξη και εξέλιξή του, να ανακαλύψει τον ‘’πλούτο’’ που κρύβει μέσα του, θαμμένο κάτω απ’ τη σκιά της ψυχής του και να συναντηθεί με τον πραγματικό του εαυτό,. Έναν εαυτό... που δεν γνωρίζει.
Μόνο τότε η σκιά θα φωτιστεί με το φως της αποδοχής και αυτοαγάπης...μόνο τότε θα ανοίξουν οι ορίζοντές του, προς το πιο όμορφο ταξίδι της ζωή του, τη γνωριμία με τον ‘’γδαρμένο’’ κι αδικημένο εαυτό του.
Υ.Γ1. Μπορεί να μη θες να πιστέψεις ότι μέσα σου, δίπλα απ’ τον ‘’παράδεισο’’ βρίσκεται και η ´Κόλαση’’.
Μπορεί να αρνείσαι ότι τα άγριά σου ένστικτα, προέρχονται από εσένα και διατείνεσαι ότι στα προξενούν οι άλλοι.
Μπορεί να καμώνεσαι ότι δεν ξέρεις για τους ‘’φόνους’’ που σχεδίασες, αλλά οι ενοχές σου για τα ‘’εγκλήματα’’, ταράζουν τα όνειρά σου.
Μπορεί πολλά ακόμη..να κάνεις πως δεν ξέρεις..αλλά αυτό που ξέρεις, είναι ότι σε κάθε προσκλητήριο ‘’αθώων’’, εσύ δεν παραβρέθηκες ποτέ.
Υ.Γ2. Τρέχεις να χωθείς κάτω απ’ τη σκιά, όταν ο καύσωνας σε κυνηγά να σε εξαντλήσει.
Όταν εξαντλείσαι από σκέψεις και συναισθήματα που σε τρομάζουν, αποφεύγεις τη σκιά της ψυχής σου.
Ίσως γιατί, δεν έχεις μάθει ν’ αντέχεις της ψυχής σου, τον καύσωνα.
Υ.Γ3. Θέλω να ευχαριστήσω από καρδιάς, όσοι και όσες φίλες...έφτασαν μέχρι εδώ. Μου βγήκε πολύ μεγάλο, αλλά λυπήθηκα να κόψω κάποια ενότητα..
Πάντως, κι εγώ..διαβαζοντάς το...για έλεγχο...απελπίστηκα..
Σημειώσεις:
Σύμφωνα με την Ψυχαναλυτική θεωρία του Φρόυντ, σε κάθε άνθρωπο υπάρχουν οι:
- Ενορμήσεις (Ορμές): Ζωής ή σεξουαλικότητας και Θανάτου ή αυτοκαταστροφής, καθώς και
- Ορμέμφυτες τάσεις: Κτηνοβασία, Αιμομιξία και Ηδονή από το θάνατο του άλλου (συμβολικό ή πραγματικό)
Gerasimos Saltos/19-09-2018.
Καλημερίζω υμάς...Όμορφη συνέχεια στη μέρα σας!!!
